Nơi văn hóa trình tường người Mông "sống mãi" dưới chân cột cờ Lũng Cú
Cột cờ Lũng Cú, hiên ngang vươn mình trên đỉnh núi Rồng, xã Lũng Cú, huyện Đồng Văn, từ lâu đã trở thành biểu tượng thiêng liêng về chủ quyền quốc gia và là điểm cực Bắc Việt Nam. Nơi đây không chỉ thu hút du khách bởi vị trí địa lý đặc biệt mà còn bởi vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên và những câu chuyện lịch sử hào hùng.
Từ đỉnh cột cờ, du khách có thể phóng tầm mắt bao quát toàn cảnh núi non trùng điệp, những thung lũng sâu hun hút và những con đường uốn lượn quanh co. Đặc biệt, du khách sẽ không khỏi ngỡ ngàng trước hai hồ nước ngọt tự nhiên, được người dân địa phương trìu mến gọi là hồ "Mắt Rồng". Hai hồ nước trong xanh, quanh năm không bao giờ cạn, như hai con ngươi sáng ngời giữa lòng núi rừng. Hồ bên trái nằm gần thôn Lô Lô Chải, còn hồ bên phải nằm gần thôn Thèn Pả.
Thèn Pả, nằm dưới chân cột cờ Lũng Cú, còn giữ nguyên vẹn nhiều nét truyền thống của người Mông như nếp sinh hoạt hay nhà trình tường với mái ngói âm dương
Thèn Pả, theo tiếng Mông có nghĩa là "cánh đồng lớn", một cái tên nói lên phần nào địa hình bằng phẳng hiếm có trên Cao nguyên đá Đồng Văn. Thèn Pả nằm yên bình dưới chân cột cờ Lũng Cú, bên cạnh hồ Mắt Rồng, tạo nên một khung cảnh nên thơ và trữ tình.
Từ chân cột cờ Lũng Cú, du khách chỉ cần vượt qua một quãng đường ngắn ngủi chừng 1km là đến được với Thèn Pả. Mặc dù sở hữu vị trí địa lý đắc địa, tương tự như Lô Lô Chải, nhưng Thèn Pả lại phát triển du lịch muộn hơn và hiện tại vẫn chưa được nhiều du khách biết đến. Có lẽ cũng chính bởi vậy, mà ngôi làng nhỏ này lại mang trong mình một vẻ tĩnh lặng hiếm có giữa núi rừng bao la.
Vào sáng sớm, ngôi làng chìm trong lớp sương mù mờ ảo, người dân được đánh thức bởi ánh nắng mặt trời, tiếng gà gáy báo hiệu ngày mới chứ không phải tiếng còi xe đông đúc như ở thành phố
Thèn Pả như một "nàng thơ" e ấp mình dưới chân cột cờ Lũng Cú, tách biệt khỏi sự ồn ào, náo nhiệt của thế giới bên ngoài. Đến đây, du khách sẽ được đắm mình trong không gian yên bình, lắng nghe những âm thanh trong trẻo của núi rừng, tiếng chim hót líu lo trên cành cây, tiếng dệt vải lanh lách cách, tiếng trẻ con nô đùa cười khanh khách vọng lại từ xa xa.
Chưa phát triển du lịch quá nhiều, làng Thèn Pả (Hà Giang) giữ nguyên nhiều nét văn hóa, truyền thống độc đáo
Làng Thèn Pả được nhận xét là cho đến ngày nay, qua suốt hơn 100 năm lịch sử hình thành, vẫn còn giữ được những nét văn hóa truyền thống vốn có của người đồng bào dân tộc Mông. Tiêu biểu nhất có lẽ chính là kiến trúc nhà nơi đây, hoàn toàn đều là nhà trình tường - vách đất, mái ngói âm dương. Người dân bản địa mặc trang phục thổ cẩm rực rỡ không chỉ trong các nghi lễ, lễ hội đặc biệt mà còn trong hoạt động sinh hoạt, lao động thường ngày.
Hầu hết những ngôi nhà tại đây là nhà trình tường truyền thống của người H’Mông với tường làm từ đất, mái lợp ngói âm dương, bao quanh làng là những bức tường được xếp từ đá
Nếu có dịp đứng từ cột cờ Lũng Cú nhìn xuống, du khách sẽ thấy làng Thèn Pả nằm giữa những triền đá tai mèo xám xịt của Đồng Văn. Ngôi làng bình dị và thơ mộng với khung cảnh thật đẹp, thật thơ. Ở đây, nhà cửa của bà con bản địa đều là nhà trình tường lợp mái ngói âm dương đặc trưng, tạo nên dấu khác biệt cho văn hóa, nếp sống của người Mông.
Đến thăm Thèn Pả, du khách sẽ đi ngang qua hai hàng cây sa mộc cổ thụ có tuổi đời lên đến trăm năm. Loài cây này trồng nhiều ở Hà Giang vì sức sống bền bỉ, sinh trưởng tốt ở vùng đất cao nguyên đá. Cây sa mộc có thân thẳng thắp, cành cây phân chia thành tầng rất đẹp và thơ mộng. Nhờ thế mà khủng cảnh Thèn Pả đã đẹp làng càng đẹp hơn.
Tại lối vào làng có hai hàng cây sa mộc cổ thụ, hàng trăm năm tuổi. Sa Mộc là loài cây thân gỗ, lá kim với thân thẳng tắp hình nón, cành ngang mọc thành tầng
Bước qua hàng sa mộc để vào làng, du khách sẽ bắt gặp những ngôi nhà trình tường mái ngói xám xịt nằm san sát nhau. Phía sau nhà, quanh sân vườn là cây cối xanh um mát mẻ, một không khí dễ chịu tỏa ra, bao trùm lấy cảnh vật. Thèn Pả đẹp nhất có lẽ là vào sáng sớm, khi những làn sương mù mờ ảo vây quanh lấy bản làng, càng tô điểm cho bức tranh nơi đây thêm đẹp.
Vẻ đẹp bình yên nơi địa đầu Tổ quốc
Nếu làng Lô Lô Chải nổi bật với nét văn hóa của người Lô Lô thì Thèn Pả thể hiện dấu ấn của người Mông. Hai ngôi làng, hai nền văn hóa và hai hồ nước tạo nên một bức tranh đặc sắc. Đặc biệt, không khí bình yên ở Thèn Pả khiến bạn cảm nhận được sự khác biệt. Một du khách đã nhận xét rằng ở đây, người dân thức dậy bởi ánh nắng và tiếng gà gáy chứ không phải tiếng còi xe ồn ào như ở thành phố.
Trước đây, cuộc sống người dân Thèn Pả xoay quanh ruộng vườn, chăn nuôi, trồng trọt
Cuộc sống của người dân Thèn Pả trước đây chủ yếu dựa vào nông nghiệp, chăn nuôi và trồng trọt. Tuy nhiên, vào năm 2021, nhận thấy tiềm năng du lịch, chính quyền địa phương đã động viên các hộ dân đầu tư phát triển ngành dịch vụ. Nhiều ngôi nhà trình tường đã được cải tạo thành homestay phục vụ khách du lịch. Ngoài ra, một số gia đình cũng mở quán ăn phục vụ những món đặc sản như thắng cố, lẩu gà đen, mèn mén…
Mỗi mùa, làng Thèn Pả lại khoác lên mình một vẻ đẹp khác nhau. Vào mùa xuân, hoa lê và hoa đào nở rộ, tạo nên một khung cảnh lãng mạn trên các con đường và trong vườn nhà. Thời điểm tháng 3 âm lịch là lúc hoa lê nở rực rỡ nhất, khiến cho bức tranh Thèn Pả trở nên tươi sáng và dịu dàng hơn bao giờ hết.
Thèn Pả đẹp dịu dàng, bình yên mỗi sớm mai
Khi mùa hè đến, bản làng trở nên xanh tươi với nương ngô trải dài. Ngoài trồng lúa, người dân còn canh tác ngô để cải thiện đời sống. Đây là thời điểm lý tưởng để chiêm ngưỡng vẻ đẹp trong xanh của hồ Mắt Rồng.
Vào mùa thu, khung cảnh trở nên thơ mộng với những cánh đồng lúa chín vàng. Dù không có nhiều ruộng bậc thang như Hoàng Su Phì, vẻ đẹp của mùa thu ở đây cũng rất ấn tượng. Còn nếu bạn thích không khí lạnh và sương mù bao phủ, hãy đến Thèn Pả vào những ngày đông. Lúc này nhiệt độ sẽ hạ xuống rất thấp, đồi núi như chìm trong một màn không khí tĩnh lặng và có chút u buồn.
Sinh sống tại vùng núi lạnh giá, người Mông ở Thèn Pả đã phát triển những ngôi nhà trình tường bằng đất nhằm ứng phó với khí hậu khắc nghiệt. Những bức tường đất cùng mái ngói âm dương không chỉ giúp giữ ấm vào mùa đông lạnh lẽo mà còn tạo không gian thoáng đãng trong mùa hè oi ả, đồng thời bảo vệ khỏi thú dữ.
Người dân vẫn lao động, sinh hoạt theo phong tục truyền thống như mặc trang phục thổ cẩm, sử dụng các dụng cụ làm từ gỗ tre nứa, dệt vải bằng sợi lanh, chăn nuôi gia súc
Các ngôi nhà ở đây thường được thiết kế theo khuôn mẫu nhất định, gồm ba gian và hai cửa. Gian bên trái thường dùng để nấu ăn và làm phòng ngủ cho gia chủ; gian giữa là nơi thờ cúng tổ tiên cũng như ăn uống và tiếp khách; gian bên phải thường dành cho khách nghỉ lại, có bếp sưởi ấm vào những ngày lạnh. Các phòng ngủ được sắp xếp hợp lý với sàn gác mái để cất giữ đồ dùng và lương thực.
Cuộc sống giản dị, đôi lúc còn nhiều khó khăn của người dân tại đây
Trước khi xây dựng, gia chủ sẽ chọn những mảnh đất có dương khí tốt, tiến hành san nền và kê móng. Đất được chọn phải có độ dẻo và độ bám nhất định. Khi làm nhà, người dân trong thôn sẽ cùng nhau tham gia, mỗi người đảm nhận một công đoạn từ đào đất đến đắp khuôn. Sau khi hoàn thành phần xây dựng bên ngoài, gia chủ sẽ chọn một ngày đẹp để thực hiện lễ đặt cột. Xung quanh mỗi ngôi nhà, những phiến đá xanh tự nhiên được xếp thành hàng rào, tạo thành những bức tường đá vững chắc mà không cần sử dụng chất kết dính.
Thèn Pả là làng cộng đồng gồm khoảng chục hộ dân anh em thuộc họ Vàng, sống tại đây nhiều thế hệ nên nếp sống, những văn hóa, phong tục độc đáo vẫn được gìn giữ
Khi đặt chân đến làng, bạn sẽ cảm nhận không gian yên bình và thời gian như chậm lại. Người lớn bận rộn với công việc hàng ngày, trong khi trẻ em vui đùa, nhìn du khách với ánh mắt tò mò, như thể họ đến từ một thế giới khác. Bạn nên dành ít nhất một đêm ở đây để thư giãn và tham gia vào các hoạt động truyền thống như dệt vải lanh, nhuộm màu hay vẽ họa tiết trên vải, tạo ra những món quà lưu niệm độc đáo, gợi nhớ mãi về hành trình ghé thăm ngôi làng hoang sơ và yên bình này.
Thèn Pả là một điểm đến tuyệt vời cho những ai muốn trốn khỏi sự ồn ào, náo nhiệt của thành phố, tìm về với thiên nhiên và trải nghiệm cuộc sống bình dị của người dân tộc. Hãy đến với Thèn Pả để cảm nhận vẻ đẹp của vùng cao nguyên đá và tìm hiểu về bản sắc văn hóa độc đáo của người Mông.
