Nguyên thủy, chợ nằm bên bờ sông Bến Nghé, cạnh một bến sông gần thành Gia Định (bấy giờ là thành Quy, còn gọi là thành Bát Quái). Thời kỳ đầu, chợ Bến Thành được xây bằng gạch, sườn gỗ, lợp tranh. Khoảng giữa năm 1911, ngôi chợ trở nên cũ kỹ và có thể bị sụp đổ. Một địa điểm mới được lựa chọn để xây cất khu chợ mới lớn hơn phục vụ nhu cầu buôn bán sầm uất. Địa điểm mới nằm gần ga xe lửa Mỹ Tho (nay là Bến xe Sài Gòn), tức chợ Bến Thành ngày nay. Khuôn viên chợ quy hoạch bốn mặt bởi bốn con đường. Mặt tiền là Place Cuniac, mặt bắc chợ là Rue d’Espagne, phía đông là Rue Viénot, phía tây là Rue Schroeder (nay là Lê Thánh Tôn, Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh và Lê Lợi). Ngôi chợ mới do hãng thầu Brossard et Maupin khởi công xây dựng từ năm 1912 đến cuối tháng 3 năm 1914 thì hoàn tất. Lễ ăn mừng chợ khánh thành được báo chí thời đó gọi là “Tân Vương Hội”, do được diễn ra trong ba ngày 28, 29 và 30 tháng 3 năm 1914 với pháo bông, xe hoa và hơn 100.000 người tham dự, kể cả từ các tỉnh đổ về.
Chợ Bến Thành xưa
Ngày nay, chợ Bến Thành có diện tích 13.056m², có bốn cửa chính là Đông, Tây, Nam, Bắc và 12 cửa phụ xen kẽ xung quanh. Các sạp trong chợ kinh doanh quần áo, vải sợi, giày dép, thời trang, hàng thủ công mỹ nghệ, thực phẩm tươi sống, trái cây, hoa tươi... Du khách đến đây đặc biệt thú vị với những món hàng thủ công mỹ nghệ nhỏ có thể xách tay được đan từ mây tre cói. Đây cũng là ngành hàng có nhiều sạp được truyền nối nhiều đời có khi đến xấp xỉ trăm năm. Vị trí đặc biệt thuận lợi của chợ khiến doanh thu tại chợ Bến Thành được duy trì tốt nhiều năm qua.
Chợ Bến Thành 100 tuổi
So với các ngôi chợ truyền thống khác của Việt Nam, chợ Bến Thành có tần số xuất hiện trên báo nước ngoài khá thường xuyên. Tờ USA Today của Mỹ từng xếp hạng chợ Bến Thành đứng thứ 15 trong tổng số 45 ngôi chợ có ẩm thực tuyệt vời nhất thế giới. Tờ báo đánh giá những khu chợ này đều được coi là biểu tượng văn hóa của mỗi quốc gia. Bản sắc địa phương, trải nghiệm nền văn hóa địa phương thông qua các mặt hàng bày bán trong chợ là tiêu chí quan trọng để USA Today lựa chọn và xếp hạng. Cuối tháng 1-2012, chợ Bến Thành cũng đã được Tạp chí ẩm thực Food and Wine chọn là một trong 10 điểm đến có món ăn đường phố hấp dẫn nhất hành tinh.
Trong khi đó, trang web du lịch nổi tiếng thế giới Tripadvisor đánh giá chợ Bến Thành là một trong những nơi thú vị nhất tại thành phố Hồ Chí Minh. Dù “cảnh báo” du khách là mua sắm ở đây phải chú ý đến việc trả giá, nhưng website này vẫn khen ngợi: “Một trong những điều thú vị bạn có thể tìm thấy ở chợ Bến Thành là thức ăn đặc sản Việt Nam. Bên trong chợ có rất nhiều quầy hàng thực phẩm, hầu hết trong số đó chuẩn bị thức ăn tươi để nấu nướng. Bữa ăn tối, bạn có thể tới chợ Bến Thành. Chợ đêm phục vụ thực phẩm đặc sản Việt Nam với khăn trải bàn màu trắng và các bữa ăn ngon tuyệt. Bạn có thể đặt tất cả các loại thực phẩm ở đây, cá chiên nguyên con là một trong những lựa chọn tốt. Hãy chắc chắn rằng bạn không ngồi quá sâu vào trong quán mà cố gắng ngồi bên ngoài sẽ mát và thú vị hơn”.
