Địa danh này được các nhà khảo cổ học đánh giá là một trong những khu vực khảo cổ quan trọng nhất ở châu Mỹ Latinh, San Augustin thực sự là một bộ sưu tập của các nghi lễ và tục lệ an táng rải rác trên một diện tích 2.000km2, ở độ cao 1.800m. Nơi này đã được UNESCO công nhận di sản văn hóa thế giới, thu hút vô số nhà nghiên cứu tìm hiểu trong nhiều năm.
Một số hầm mộ đã được tìm thấy ở công viên khảo cổ San Agustin.
Thoạt nhìn, các thị trấn nhỏ ở San Agustín xuất hiện đôi chút khác biệt so với nhiều khu định cư tương tự khác nằm rải rác khu vực Andean Colombia: khí hậu dễ chịu, con đường rải sỏi đẹp như tranh vẽ, có vài quán bar và nhà hàng,….San Agustín cũng không giống như bất kỳ thành phố nào khác ở Colombia, nó là nơi tập trung các điểm khảo cổ quan trọng nhất ở Nam Mỹ, những tàn tích của một nền văn hóa cổ xưa bí ẩn giữa thế kỷ thứ I và thế kỷ thứ VIII trước công nguyên.
Hầu hết các bức tượng là một phần trong tang lễ của những cư dân cổ xưa trong khu vực này và có liên quan đến sức mạnh tinh thần của người chết và thế giới siêu nhiên. Từ những bức tượng đá, những chiếc quách và các ngôi mộ, có thể thấy rằng nền văn hóa của họ đã đạt đến trình độ phát triển cao, họ bày tỏ niềm tin tôn giáo của mình thông qua tác phẩm điêu khắc.
Những bức tượng mang tính biểu tượng có kích thước phong phú, từ di tích nhỏ cao chừng nửa mét, đến bức tượng khổng lồ cao hơn 7m. Chúng khác nhau về kiểu dáng tùy thuộc vào giai đoạn mà chúng được xây dựng. Một số miêu tả hình dáng con người rất trừu tượng, và một số thì thực tế hơn, miêu tả hình ảnh những người lính, người mẹ. Các nhà quan sát nhận ra có cả hình ảnh những loài vật linh thiêng – được coi như loài vật của các vị thần như báo đốm, ếch, và đại bàng. San Agustin được công nhận là di sản thế giới vào năm 1995. Theo UNESCO, đây là minh chứng sống động cho sự sáng tạo nghệ thuật và trí tưởng tượng của một nền văn hóa thời tiền sử đã phát triển đạt đến thời kỳ rực rỡ nhất trong môi trường nhiệt đới không thân thiện phía Bắc Andes.”
Những bí ẩn thực sự ở San Agustín nằm trong bản sắc của các dân tộc đã khéo léo xây dựng những bức tượng và các lăng mộ một cách phi thường từ đá núi lửa. Các nhà khảo cổ và nhân chủng học cho biết: những tàn tích xưa cũ nhất của nền văn minh này có từ 3300 năm trước Công nguyên, và những điểm khảo cổ đã bị bỏ hoang khoảng 1350 năm sau Công nguyên. Chúng được tái phát hiện trong thế kỷ XVIII và XIX. Hầu hết các lăng mộ đều bị trộm cướp phá hoại khi tìm kiếm vàng, thứ mà hóa ra rất khan hiếm bởi các dân tộc thuộc khu vực này không có nhiều vàng.
Rất ít thông tin về các dân tộc cổ xưa của San Agustín, về tộc người bí ẩn đã xây dựng những công trình kiến trúc, hầm mộ, và những bức tượng xuất hiện khắp nơi tạo thành cảnh quan ngoạn mục của khu vực và nền văn hóa của họ: họ không có ngôn ngữ viết riêng và đã biến mất nhiều thế kỷ trước khi người châu Âu khai phá khu vực này. Những di sản của họ cũng được giữ kín để chúng ta có thể tìm hiểu về họ.
Ngọc Anh
