Bộ phim Ghibli cuối cùng của Hayao Miyazaki

Người đàn ông không biết mệt mỏi

Hayao Miyazaki ngồi trước một chiếc lò sưởi bằng gang, hai bên là cánh cửa sổ mở hờ. Nắng hắt qua những cành cây bên ngoài, và ba quả táo màu đỏ đặt trên bệ lò. Ông mặc một chiếc tạp dề màu trắng có dây vòng quanh cổ, trên ngực trái đính chiếc cúc duy nhất - cùng một kiểu tạp dề mà ông đã mặc suốt nhiều năm, trong khi sáng tác, vẽ tranh và khi ra đường.

Đó là những gì Ligaya Mishan, phóng viên của tờ New York Times thấy trong khung hình, khi gặp gỡ và trò chuyện với Hayao Miyazaki. Thật trớ trêu, buổi phỏng vấn hiếm hoi này diễn ra qua màn hình máy tính (do những hạn chế về Covid-19) - thứ máy móc mà bản thân người nghệ sĩ đã lựa chọn xa lánh, và hầu như tất cả các tác phẩm của ông đều không có lấy bóng dáng một món đồ công nghệ cao nào.

Miyazaki đang sống với vợ, Akemi, một cựu họa sĩ hoạt hình. Họ gặp nhau lần đầu tại công ty Toei Animation gần 60 năm trước, khi làm bộ phim Gulliver’s Travels Beyond the Moon (Chuyến du hành vượt mặt trăng của Gulliver’s), và kết hôn vào năm 1965.

Năm 1998, Miyazaki xây dựng một căn nhà nhỏ ở thành phố Koganei ngoại ô Tokyo, chỉ cách trụ sở Studio Ghibli một quãng đường đi bộ ngắn. Căn nhà được coi như "văn phòng hưu trí" của Miyazaki, là địa điểm làm việc để ông theo đuổi các dự án cá nhân. Đôi khi, ông trìu mến gọi nơi này là "chuồng heo" (ông rất thích heo, và thường hay phác hoạ bản thân mình trong hình hài heo). Cũng vào năm 1998, ông tuyên bố mình sẽ không làm phim nữa, và Princess Mononoke (Công chúa Mononoke) là bộ phim cuối cùng của mình. Nhưng rồi một năm sau đó, ông quay lại Studio Ghibli với ý tưởng về câu chuyện của Spirited Away (Vùng đất linh hồn). Spirited Away trở thành bộ phim có doanh thu cao nhất trong lịch sử Nhật Bản vào thời điểm đó, giành giải điện ảnh Oscar năm 2002 cho hạng mục phim hoạt hình xuất sắc nhất.

Năm 2013, Hayao Miyazaki quyết định nghỉ hưu thêm một lần nữa, sau khi hoàn thành phim The Wind Rises (Gió nổi). Nhưng ba năm sau, năm 2016, ông quay lại Ghibli để "thực hiện dự án cuối cùng", một bộ phim đã đã được lên ý tưởng trong 20 năm ròng rã, kể về "một chú sâu lông tí hon bé đến nỗi có thể kẹp giữa hai ngón tay của mình" - Boro the Caterpillar (Chú sâu Boro).

Giới truyền thông Nhật Bản gọi Hayao Miyazaki là "người đàn ông không biết mệt mỏi". Và, ngạc nhiên thay, hay vốn dĩ cũng không có gì bất ngờ, Hayao Miyazaki vẫn ở đây, đang tiếp tục làm một bộ phim mới.

"Bởi vì tôi muốn vậy" - ông mỉm cười. Mọi người, thêm một lần nữa, nói rằng đây là dự án hoạt hình cuối cùng của ông.

Mỗi tháng, chỉ có một phút phim được hoàn thành

Miyazaki không thích đóng khung tác phẩm của mình theo những quan điểm tư tưởng hay đạo đức rõ ràng. Nhiệm vụ của những bộ phim ông làm ra, theo như Miyazaki nói, là "an ủi bạn, lấp đầy khoảng trống trong trái tim, hoặc trong cuộc sống thường ngày của bạn". Cả Miyazaki và nhà sản xuất Suzuki đều không chia sẻ nhiều về bộ phim sắp tới, ngoài trừ chi tiết nó dựa trên cuốn tiểu thuyết How do you live? năm 1937 của nhà văn Genzaburo Yoshino.

Câu chuyện kể về cậu bé Junichi Honda 15 tuổi sống tại Tokyo với người chú của mình, và họ cùng đối mặt những vấn đề trong cuộc sống thường ngày. Xuyên suốt tiểu thuyết là những giá trị nhân văn, những bài học về cuộc sống thông qua từng mẩu giấy note mà người cậu viết cho Junichi. Tuy nhiên, Hayao Miyazaki nói rằng bộ phim sẽ không chuyển thể hoàn toàn giống như tác phẩm truyện, mà là phiên bản đầy ắp trí tưởng tượng, "một thế giới huyền ảo rộng lớn".

Toshio Suzuki nói rằng dự án này không có deadline. Mặc dù đại dịch Covid-19 không ảnh hưởng đến quá trình sản xuất, nhưng vẫn còn một khoảng thời gian rất lâu nữa trước khi bộ phim thực sự hoàn thành.

“Đội ngũ của Studio Ghibli vẫn thực hiện phương pháp vẽ tay, chúng tôi mất nhiều thời gian hơn vì phải vẽ nhiều khung hình hơn. Khi sản xuất bộ phim My neighbor Totoro (Hàng xóm của tôi là Totoro) vào năm 1988, chúng tôi chỉ có 8 họa sĩ hoạt hình, và hoàn thành trong 8 tháng. Đối với bộ phim hiện tại, chúng tôi có 60 họa sĩ hoạt hình, nhưng chỉ sản xuất được 1 phút mỗi tháng. Tức là sau 12 tháng, chúng tôi vẽ được 12 phút phim” - Suzuki chia sẻ. Ông hy vọng rằng sẽ làm xong bộ phim vào năm 2024.

Vẽ tay hoàn toàn những khung hình - đây là cách làm phim cố hữu của Hayao Miyazaki. Không giống như Walt Disney, nhân vật duy nhất có tầm vóc tương đương trong lĩnh vực làm phim hoạt hình, Miyazaki năm nay đã 80 tuổi, nhưng ông chưa bao giờ lui về sau đảm nhiệm vai trò giám đốc điều hành công ty. Từ năm 1985, khi mới thành lập Studio Ghibli cùng với nhà làm phim Isao Takahata và Toshio Suzuki, cho đến nay, Hayao Miyazaki luôn làm việc cùng với tất cả mọi người. Ông là một phần của đội ngũ chỉ khoảng 100 nhân viên tận tâm với nghề. Công bằng mà nói, bàn làm việc của ông cũng chẳng lớn hơn bàn của những người khác là bao. Ông vẫn tự tay vẽ hầu hết những khung hình trong mỗi bộ phim, với con số có thể lên đến hàng chục nghìn. Chỉ thỉnh thoảng ông mới sử dụng đến hình ảnh do máy tính tạo ra, và phần nhiều là không hề có sự hỗ trợ tuyệt đối của công nghệ.

“Tôi tin rằng công cụ của một họa sĩ hoạt hình là bút chì", ông nói.

Có lẽ, đó cũng là lý do Hayao Miyazaki chưa bao giờ làm phim tệ. Ông chăm chút từng khung cảnh, và không cố tình đơn giản hóa những tác phẩm của mình để dành cho trẻ em. Trên thực tế, những bộ phim của ông thường là những câu chuyện đầy... âm mưu, phức tạp và huyền bí. Thay vì viết kịch bản trước sau đó thêm vào hoạt cảnh, Hayao Miyazaki thường tập trung vào từng bảng phân cảnh, sau đó xây dựng câu chuyện xoay quanh những hình ảnh mà ông tạo ra.

“Một bộ phim sẽ phản ánh chính người đạo diễn của nó. Không có cách nào tránh được việc này. Tôi sẽ hối hận nếu không làm phim đúng với lòng mình" - ông nói, “Ta phải xác định rằng phim của mình có thể thay đổi thế giới, kể cả khi chẳng có gì thay đổi hết”.

Vì thế, tiến độ mỗi tháng hoàn thành một phút của bộ phim cuối cùng này thực sự không có gì lạ lùng. Cần phải có thời gian.

Phóng viên Ligaya Mishan nhìn Miyazaki châm một điếu thuốc Seven Stars, và đưa ra câu hỏi cuối, "Tiêu đề của tác phẩm này là How do you live? (Làm sao để sống?). Câu trả lời sẽ có trong bộ phim chứ?".

Miyazaki cười, "Tôi làm bộ phim này bởi vì tôi không hề có câu trả lời".

An