Giữa lúc các nước rửa tay diệt khuẩn thương mại cháy hàng trên toàn thế giới, người Thổ Nhĩ Kỳ lại có một loại nước hoa truyền thống hoàn toàn có thể sử dụng như một dung dịch sát khuẩn đem lại cảm giác vừa an toàn lại vừa phong cách. Nó được gọi là nước hoa Kolonya!
sản vật truyền thống thời covid
Kolonya đơn giản nghĩa là cologne - nước hoa. Nước hoa Kolonya vốn là biểu tượng của lòng hiếu khách và sức khỏe của Thổ Nhĩ Kỳ kể từ thời kỳ Đế chế Ottoman. Nó thường được gọi là “mùi hương quốc gia” của người dân nơi đây.
Theo truyền thống, mùi hương thơm ngọt ngào này được làm từ: hoa sung, hoa nhài, hoa hồng hoặc cam quýt, xức nhẹ lên tay khách khi họ bước vào nhà, khách sạn, bệnh viện, khi họ kết thúc bữa ăn trong nhà hàng, hoặc trong các buổi lễ nghi tôn giáo. Không giống các mùi hương tự nhiên khác, thứ nước hoa có nồng độ cồn cao này có thể tiêu diệt hơn 80% vi trùng và hoàn toàn có thể trở thành nước rửa tay diệt khuẩn hiệu quả.
Tiến sĩ Hatira Topaklı - bác sĩ gia đình ở Istanbul, giải thích rằng: "Kolonya có khả năng diệt khuẩn bởi ít nhất trong thành phần có khoảng 60% (thông thường là 80%) là cồn. Thế nên, chẳng ngạc nhiên nếu gel/nước rửa tay diệt trùng thương mại không phổ biến ở Thổ Nhĩ Kỳ. Đặc biệt, người dân chẳng cần phải học cách bảo vệ bản thân trước virus corona nữa, khi mà họ đã có thói quen dùng kolonya hàng ngày từ rất lâu rồi!"
Vào ngày 13/3, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đã chính thức yêu cầu giảm cung cấp ethanol trong xăng dầu để thúc đẩy sản xuất nước hoa Kolonya và các chất khử trùng khác, trong cuộc chiến chống lại Covid-19. Chính quyết định ấy đã truyền cảm hứng cho làn sóng truyền thông quốc gia theo đuổi sức mạnh chống virus của thứ nước hoa truyền thống và khiến người dân trở nên ý thức về cách bảo vệ mình bằng Kolonya hơn bao giờ hết.
Thông thường, Kolonya được bán trong các nhà thuốc, siêu thị hay cửa hàng và được phân phối rộng rãi trên khắp Thổ Nhĩ Kỳ. Nhưng khi vào dịch Covid-19, một số gia đình đã chủ động tự pha chế kolonya tại nhà.
Kerim Müderrisoğlu - CEO của Rebul Holding - một trong những thương hiệu Kolonya thương mại lâu đời và nổi tiếng nhất tại Thổ Nhĩ Kỳ, cho biết việc sản xuất Kolonya khá đơn giản và có thể thực hiện tại nhà theo phương pháp truyền thống. Đầu tiên, nền tảng của Kolonya là ethanol, đây vốn là một thành phần để làm rượu cherry homemade truyền thống rất sẵn có ở Thổ Nhĩ Kỳ. Ngoài ra, người ta cũng có thể làm ethanol nguyên chất từ lúa mạch lên men, nho, mật đường hoặc khoai tây trộn với nước cất. Sau khi có ethanol, người ta chỉ cần thêm mùi hương tự nhiên như: mộc lan, chanh hay hương thảo, rồi đậy kín trong khoảng thời gian từ 10 ngày đến 3 tuần là có thể lấy ra đóng chai và sử dụng.
Kolonya trong lịch sử và văn hoá
Lịch sử của Kolonya có nguồn gốc xuất phát từ nước hoa hồng. Vào thế kỷ thứ 9, người dân bán đảo Ả Rập đã biết cách sử dụng nước hoa hồng để tạo hương thơm, dùng trong ẩm thực, làm đẹp, nghi lễ tôn giáo, làm dược liệu. Người Ba Tư, người Ai Cập cũng sử dụng để làm sạch và chào đón khách quý. Đến thế kỷ 19, eau de cologne (một trong các loại nước hoa, hay được gọi tắt là cologne) đã men theo các “con đường tơ lụa” từ Cologne, Đức, đến Đế chế Ottoman. Khi Ottoman Sultan Abdülhamit II lần đầu tiên tiếp xúc với nó, ông đã điều chỉnh lại công thức bằng cách pha trộn nước hoa hồng truyền thống với sự mới lạ của thứ nước hoa chứa cồn đến từ bên ngoài để tạo ra Kolonya.
Có rất nhiều loại Kolonya nổi tiếng ở Thổ Nhĩ Kỳ như: Kolonya từ chanh lấy ở thị trấn ven biển Çeşme, Kolonya từ hoa oải hương, Kolonya từ hương sả, mật ong, hổ phách,... Và lần lượt các thành phố lớn nhỏ ở Thổ Nhĩ Kỳ cũng đều bắt đầu chế tạo ra Kolonya từ những sản vật đặc trưng riêng của vùng đất ấy như: Isparta sản xuất Kolonya có mùi hoa hồng ngọt ngào, các cộng đồng gần Biển Đen có Kolonya phảng phất mùi thuốc lá rồi những nơi khác có Kolonya với hoa sung, hồ trăn, hoa nhài, hoa mộc lan.
Không có nhiều khác biệt giữa Kolonya và các loại nước hoa khác vì đều có tỷ lệ ethanol và tinh dầu tương đương rồi cùng kết hợp với các mùi như cam, chanh. Điều khiến Kolonya trở nên độc đáo là cách người ta sử dụng nó. Kolonya có mặt trong mọi gia đình với mọi tầng lớp ở Thổ Nhĩ Kỳ đến mức người ta ví von rằng: Kolonya cần có trong nhà như đồ ăn trong tủ lạnh vậy. Nó cũng là thứ không thể thiếu trong bài giảng lễ nghi và phép lịch sự. Nởi nó có tính tiện dụng của nước rửa tay diệt khuẩn, lại có phong thái thời trang đặc biệt của nước hoa kinh điển.
Bất kỳ đứa trẻ Thổ Nhĩ Kỳ nào cùng đều được dạy về việc chào đón khách tới nha bằng ba thứ: kẹo, thuốc lá và Kolonya. Vì Kolonya không chỉ là món quà chào mừng, mà còn là thứ quà biểu trưng cho sức khỏe. Không chỉ diệt khuẩn, Kolonya còn có nhiều lợi ích sức khỏe khác. Nhỏ vài giọt lên một viên đường sẽ hỗ trợ tiêu hóa. Xoa Kolonya vào thái dương có thể làm giảm cơn đau đầu. Thế nên, bất kể khi nào đến thăm bệnh nhân, người Thổ Nhĩ Kỳ đều tặng họ Kolonya.
Thông thường, người Thổ Nhĩ Kỳ luôn đặt chúng trong phòng ngủ, phong khách và đặc biệt là cả phòng tắm. Kolonya cũng luôn xuất hiện trong các buổi họp mặt và ngày lễ tôn giáo truyền thống. Khách du lịch đến Thổ Nhĩ Kỳ có thể đã từng bắt gặp một chai Kolonya trong phòng khách sạn, phòng thay đồ nhà hàng cao cấp hay thậm chí là khi kết thúc một chuyến xe buýt đường dài.
Là biểu tượng của phong tục hiếu khách và sức khỏe, Kolonya không chỉ đơn giản là chất khử trùng. Nó còn là nguồn an ủi cho nhiều người Thổ Nhĩ Kỳ trong những thời điểm bấp bênh của cuộc đời. Và nay, khi cả thế giới và Thổ Nhĩ Kỳ đều đang đi qua thời kỳ khó khăn do dịch bệnh Covid-19, thì những người dân Thổ Nhĩ Kỳ đã nhìn về Kolonya không chỉ bởi sự đa dụng và thiết yếu của nó và còn bởi chính sự gần gũi, gắn bó của Kolonya trong văn hoá và lịch sự của vùng đất này.
