Đón năm mới theo phong cách Viking với lễ hội lửa Up Helly Aa

Cứ vào ngày Thứ Ba cuối cùng của tháng 1 hàng năm, tại thị trấn Lerwick thuộc quần đảo Shetland, Scotland. Lễ hội đốt lửa Viking hay còn được biết đến với cái tên lễ hội Up Helly Aa sẽ thu hút hàng ngàn du khách từ khắp nơi trên thế giới đến góc cực bắc của Scotland này. Đây là nghi lễ tưởng niệm văn hóa Viking vùng Scandinavia và chào đón sự trở lại của mặt trời sau một mùa đông lạnh giá.

Lễ hội Up Helly Aa không đơn thuần chỉ là một ngày hội ở vùng cận Bắc cực. Người dân trên đảo tổ chức lễ hội lửa hàng năm để tưởng nhớ những người Viking đã từng cai trị vùng đất này hơn một nghìn năm trước khi nó trở thành một phần của Scotland vào năm 1468. Ngày lễ này là cách người dân Shetland kết nối với cội nguồn của họ và tôn vinh biểu tượng sức mạnh của những người Viking cổ xưa đã sống sót trên đại dương trong thời tiết khắc nghiệt.

Lễ hội lửa sẽ diễn ra cả ngày nhưng buổi tối của Up Helly Aa luôn là phần thu hút nhất với lễ rước đuốc và đốt thuyền Galley, chiếc thuyền rồng thuyền thống của người Viking. Khách du lịch sẽ được chứng kiến những thế hệ trẻ người Viking mặc những tấm áo da cừu, mang theo rìu, khiên được gọi là Guizers. Họ hào hứng tập trung tại quảng trường để nhận đuốc. Và khi những chùm pháo sáng được bắn lên trời, các ngọn đuốc sẽ được thắp lên và cuộc diễu hành rực lửa bắt đầu. Du khách sẽ được chiêm ngưỡng khung cảnh cực kì ấn tượng khi những ngọn đuốc bập bùng len lỏi những con phố trong tiếng trống hào hùng, tiếng nhạc sôi động của các bài hát truyền thống Up Helly Aa.

Dẫn đầu đoàn diễu hành là binh đoàn Jarl với hơn 1.000 người được chia là 46 - 47 đội. Đoàn người này kéo theo phía sau một chiếc thuyền Galley được phục dựng với kích thước nhỏ hơn, dài khoảng 9 m. Đứng trên đuôi thuyền là thủ lĩnh của họ, được gọi là Guizer Jarl. Một Guizer Jarl phải trên 16 tuổi, tham gia Up Helly Aa ít nhất 5 năm trở lên và hội tụ đầy đủ mọi điều kiện đáp ứng tiêu chí để được bầu chọn làm người dẫn đầu.

Đoàn diễu hành sẽ kéo con thuyền Galley đến khu vực bờ sông đang được đốt lửa. Con thuyền sẽ được đặt ở vị trí trung tâm và binh đoàn sẽ cầm đuốc tạo thành một vòng tròn xung quanh, họ hát vang bài hát Up Helly Aa. Và khi pháo sáng lần nữa được bắn lên, Guizer Jarl sẽ rời khỏi con thuyền. Một tiếng kèn cầu siêu được ngân lên, đó là lúc tất cả ngọn đuốc sẽ được ném vào con thuyền Galley. Trong tập quán của người Viking cổ xưa, những chiến binh Viking quả cảm nhất sẽ được tiễn đưa về thế giới bên kia trên con thuyền Galley rực cháy với mong muốn linh hồn của những người đã khuất sẽ đến được Valhalla, nơi được mệnh danh là cung điện của các tử sĩ trong tiếng Bắc Âu Cổ.

Để sự kiện đốt thuyền thêm ấn tượng, đèn đường trong thành phố tắt từ rất sớm. Mỗi khi nghi lễ được tiến hành, cả thành phố như rực lên trong ngọn lửa. Lửa tắt cũng là lúc bữa tiệc đêm linh đình của các guizer bắt đầu. Họ cầm đuốc diễu hành trở về các quán rượu địa phương, nhảy múa, ca hát cho đến khi mặt trời lên.

Trái tim của Up Helly Aa

Quần đảo Shetland nằm ở phía đông bắc của Scotland và là một phần của Vương quốc Anh. Quần đảo xa xôi này từng là một phần của Na Uy cho đến khi quyền sở hữu được chuyển cho Scotland trong thế kỷ 15. Nơi này là vùng đất ngập tràn di sản Bắc Âu, nét văn hóa này thịnh vượng nhất ở thị trấn Lerwick khi những con đường được đặt tên theo các vị vua thời Viking như Harald hay Haakon và tiếng địa phương của những người dân bản đia đều mang âm ngữ vùng Scandinavia.

Người dân Shetland bảo vệ di sản Bắc Âu và biến bản thân thành một phần của nét văn hóa này. Hằng năm, những chiếc thuyền Viking Galley và hơn 1.000 ngọn đuốc đều được chuẩn bị bởi người dân địa phương. Xuyên suốt mùa đông, quần đảo Shetland luôn háo hức chuẩn bị cho ngày lễ quan trọng này. Ý thức giữ gìn văn hóa cũng được đươc vào trường học, những đứa trẻ được học về nguồn cội, tìm hiểu về lễ hội và tự làm mũ giáp và khiên chắn.

Mặc dù Up Helly Aa mang không khí hùng tráng và hoang dã, thế nhưng tinh thần của lễ hội này lại hướng đến sự gắn kết cộng đồng. Trong suốt thời gian diễn ra lễ hội lửa, du khách hoàn toàn có thể chạm đến được sự hân hoan phấn khích của toàn bộ người dân trong thị trấn Lerwick khi hòa mình vào cuộc diễu hành của các binh đoàn Jarl. Binh đoàn hơn 1.000 người sẽ đến thăm các trường học, bệnh viện và những cơ sở chăm sóc y tế tại địa phương để mang lễ hội đến với những người dân không thể tự mình trực tiếp tham gia.

Bình đẳng giới được thiết lập

Mặc dù đã có truyền thống lâu đời là vậy nhưng Up Helly Aa cho đến tận năm 2022 vẫn chỉ dành cho cánh đàn ông, đây được xem là phong tục lâu đời gây tranh cãi. Sau một thời gian dài đưa ra ý kiến và đàm phán, vào tháng 6 năm 2022, ủy ban của ngày lễ này đã quyết định lắng nghe ý kiến của đại đa số người dân về việc phụ nữ sẽ được tham gia Up Helly Aa vào năm 2023. Những phụ nữ ở đây sẽ thành lập thành một đội, được giai nhập binh đoàn diễu hành, tham gia vào lễ rước đuốc, đốt Galley và hoàn toàn có thể ứng cử để trở thành một Guizer Jarl dẫn đầu binh đoàn. Đối với lễ hội dành cho lứa tuổi thiếu niên, điều đó có nghĩa là giờ đây các bé gái cũng có thể tham gia như các bé trai.

Đây được xem là một cột mốc lịch sử cho Up Helly Aa nói riêng và cả quần đảo Shetland nói chung. Ngoài việc cộng đồng có thể hưởng lợi từ sự hòa nhập và đa dạng khi phụ nữ tham gia vào các sự kiện văn hóa và xã hội, quyết định này cũng sẽ giúp cho các du khách nữ khi đến Shetland sẽ cảm thấy được an toàn và chào đón trong Up Helly Aa.

Yến Nhi