Dòng chảy lịch sử qua triển lãm "Từ tính tứ linh"

Nguyễn Thanh Vũ sinh năm 1995, tốt nghiệp đại học Kiến trúc TP. HCM và niềm có đam mê lớn với hội họa đặc biệt là sơn dầu. Anh quan niệm hội họa cũng là văn hóa và phản ánh đúng tính chất của thời cuộc. Theo đuổi trường phái Hậu ấn tượng, tác giả mong muốn truyền tải được sự mạnh mẽ giàu sức sống, nhiệt huyết cũng như tươi trẻ, bình yên thông qua các tác phẩm của mình.

"Từ tính tứ linh" là bộ sưu tập tranh giới thiệu các linh thú trong văn hóa lịch sử Việt Nam, tập trung ở 4 triều đại tiêu biểu: Lý, Trần, Hậu Lê và Nguyễn. Bắt đầu từ sự hình thành nghệ thuật Việt độc lập - Nhà Lý, từ giao ban chính trị, tiếp biến văn hóa và giao lưu hữu thức với nền nghệ thuật Champa, cho đến triều đại phong kiến cuối cùng - Nhà Nguyễn; các linh thú bắt đầu xuất hiện, hoàn thiện về mặt thẫm mĩ, có thể thấy trong kiến trúc và điêu khắc và trở thành một tồn tại gắn liền trong đời sống, tôn giáo tín ngưỡng của người Việt.

Từ tính là đại diện cho nét khoan hòa, dung dị kín đáo và gần gũi với con người nhờ tín ngưỡng thờ tổ tiên, tiếp thu Phật giáo và Nho giáo.

Ngoài tứ linh gồm Long, Lân, Quy, Phụng, trong văn hóa tín ngưỡng của người Việt còn xuất hiện nhiều linh thú khác, kể cả những con vật gần gũi với con người, có thể kể đến như: chó, ngựa, mèo, trâu, voi,…Đây sẽ là cơ hội để mọi người biết đến nhiều hơn về các câu chuyện, những sự tích, những quan niệm cổ xưa hình thành nên tín ngưỡng của tộc người Việt và còn lưu giữ cho đến ngày nay.

Nguyễn Thanh Vũ đã dành hơn một năm nghiên cứu rất nhiều tài liệu và đi khảo sát thực tế, ví dụ như đi các di tích ở Huế để hiểu về văn hóa nghệ thuật triều Nguyễn hay Hoàng thành Thăng Long để hiểu về linh thú thời Lý, Trần… Anh cũng sang Campuchia và Thái Lan để tìm hiểu văn hóa của người Chăm ở các vùng miền. Đọc tư liệu không thôi thì chưa đủ, tác giả đến tận nơi để sờ vào, nhìn ngắm kĩ các chi tiết và các vết hằn thời gian. Khi biết rõ về thứ đang đứng trước mặt mình, kết hợp với không gian địa điểm và dấu ấn thời gian… thì cảm xúc mang lại rất khó tả.

"Đó không còn là vẽ đẹp đơn thuần của thẩm mỹ mà còn là dấu ấn của thời đại, của sự kiện, của chứng nhân lịch sử, song song đó là cảm xúc thán phục tài nghệ và thành tựu của tiền nhân… hay là câu chuyện về cái cách mà các công trình còn tồn tại được đến bây giờ và chùn ta có cơ hội nhìn ngắm… Nạp kiến thức và nạp thêm trải nghiệm, xúc cảm nữa, đó là cách tôi tạo nên diện mạo cho bộ sưu tập lần này trong vòng một năm sau đó", Nguyễn Thanh Vũ chia sẻ.

Lịch sử là một dòng chảy gồm chính sử (những câu chuyện chính thống), huyền sử (những câu chuyện tâm linh huyền bí) và giả sử (những câu chuyện được lưu truyền trong dân gian). Mỗi triều đại sẽ chảy một dòng chảy và thông qua mỗi hình tượng linh thú, biết đâu sẽ thấy được bóng dáng của các triều đại trị vì; cũng như thông qua mỗi bức tranh, biết đâu mỗi người lại tiếp nhận thêm một điều thú vị từ tiền nhân.

Thông qua BST "Từ tính tứ linh", Nguyễn Thanh Vũ truyền tải thông điệp: "Việt Nam mình có một nền tảng văn hóa lịch sử dày dặn lắm, BST linh thú lần này cũng nằm trong kho tàng đó. Người Ai Cập vẽ những gì họ biết là tồn tại, tranh của họ tập trung vào những dấu hiệu để nhận biết đối tượng được vẽ; người Hy Lạp vẽ những gì họ thấy; các nghệ sĩ thời Trung Cổ họ vẽ những gì họ cảm nhận…

Còn nghệ thuật bây giờ vừa tổng hợp những điều trên của tiền nhân vừa mở rộng ra hơn thế nữa. BST này cũng thuận theo dòng chảy thời đại, một phần để mọi người có thể điểm mặt gọi tên được các linh thú trong văn hóa lịch sử Việt Nam, một phần truyền tải sức sống mãnh liệt và tính linh thiêng thông qua các hình tượng cùng với các câu chuyện và ý nghĩa mà các linh thú đại diện".

Triển lãm BST "Từ tính tứ linh" diễn ra từ 1/3 - 10/3/2024 tại The World Artspace, 21 Võ Trường Toản, phường Thảo Điền, quận 2, TP. HCM.

Phương Mai là phóng viên của tạp chí du lịch Travellive Magazine tại Hà Nội.

Phương Mai