Tết Nguyên đán là ngày lễ có ý nghĩa sâu sắc, là dịp để mọi người đoàn tụ gia đình, trở về quê hương và nhớ về tổ tiên. Trải qua bao biến động của lịch sử và cho dù Tết hôm nay có thay đổi thế nào thì truyền thống tốt đẹp này vẫn còn mãi với thời gian trong đời sống của người Việt…
Không khí dịp Tết Nguyên đán của người Việt thường bắt đầu vào ngày 23 tháng Chạp (hay còn gọi là Tết ông Công ông Táo). Từ lúc đó, mọi người đều cố gắng hoàn tất mọi việc, trở về trang hoàng nhà cửa, sắm sửa bày biện, đón người thân trở về quây quần, đoàn tụ bên nhau, đón không khí mùa xuân sau một năm làm việc vất vả.
“Về quê ăn Tết”, đó không phải là khái niệm thông thường đi hay về, mà là một hành trình về với cội nguồn, nơi chôn rau cắt rốn. Chỉ những ai phải đi xa mới nhớ, mới biết trân trọng từng giây phút được trở về bên người thân yêu ruột thịt trong những ngày Tết - phút giây cả nhà quây quần gói bánh, trông nồi bánh chưng bên bếp lửa hồng và đếm ngược để tiễn năm cũ, chào năm mới.
Bên bếp lửa hồng thắp sáng tình cảm gia đình
Tục gói bánh chưng ngày Tết đã trở thành một nét văn hóa đặc sắc, in sâu vào tâm thức của người Việt Nam. Qua bao thế hệ, chiếc bánh chưng xanh không chỉ đơn thuần là món ăn mà còn là biểu tượng thiêng liêng, gắn liền với những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
Tết khởi đầu cho một năm mới với những điều tốt đẹp nhất, cầu mong cho một năm an lành, may mắn, thành công. Đối với bọn trẻ tháng chạp dài lê thê, đếm ngược từng ngày cho mau đến Tết. Bao nhiêu điều vui vẻ, náo nức đang chờ đón lũ trẻ, mong mỏi nhất đó là cùng gia đình gói bánh chưng, bánh tét và thức cùng người lớn canh nồi bánh.
Chiếc bánh chưng xanh tượng trưng cho đất, trời, người, thể hiện sự giao hòa giữa con người với thiên nhiên. Hình vuông của bánh chưng tượng trưng cho đất, màu xanh của lá dong tượng trưng cho trời, còn nhân bánh tượng trưng cho người. Qua đó, người Việt thể hiện lòng biết ơn đối với đất trời, cầu mong một năm mới bình an, hạnh phúc.
Để thực hiện các khâu làm bánh, mọi người cùng nhau cắt lá, đặt khuôn, đổ gạo... Những đôi tay khéo léo của người lớn tuổi tỉ mỉ chọn những chiếc lá dong tươi tốt, còn lũ trẻ thì háo hức nhặt những hạt gạo nếp căng tròn. Ai cũng háo hức chờ những cặp bánh vừa chín tới, phả hương thơm lừng của Tết.
Vào những ngày giáp Tết khoảng sân chung đó ồn ào và nhộn nhịp suốt từ sớm đến tận đêm khuya. Chỗ này vo gạo chỗ kia đãi đỗ. Góc này cọ lá, góc kia chẻ lạt. Rồi chuyện trò, rồi tranh cãi, rồi trêu chọc, rồi quát tháo... đúng là vui như Tết.
Mùi thơm của lá dong quyện với vị ngọt của gạo nếp, của thịt mỡ lan tỏa khắp không gian, gợi nhớ bao kỷ niệm tuổi thơ. Tiếng cười nói rôm rả, tiếng lá rơi xào xạc, tiếng nước sôi sùng sục... tất cả tạo nên một bản giao hưởng ấm áp, gia đình. Mỗi khi chiếc bánh chưng được vớt ra, mọi người đều reo lên thích thú, cùng nhau thưởng thức những miếng bánh nóng hổi, thơm ngon.
Lan toả nét văn hoá Tết cổ truyền
Giữa tiết trời vào xuân, được sưởi ấm bằng bếp lửa hồng nghi ngút hơi khói của nồi bánh sôi sục phía hiên sau nhà, cả nhà ngồi bên nhau nhiều giờ đồng hồ để chờ được thưởng thức chiếc bánh đầu tiên nóng hổi khi vừa chín tới. Điều thú vị là cả nhà được quây quần bên nồi bánh chưng với nhiều câu chuyện của cả một năm lam lũ, cùng bao chuyện phiếm thường ngày. Ông bà, cha mẹ kể cho con cháu nghe về ý nghĩa của chiếc bánh chưng, về truyền thống gói bánh của gia đình. Những đứa trẻ chăm chú lắng nghe, đôi mắt long lanh thích thú.
Lá chuối, lá dong màu xanh như màu xanh của ruộng đồng, như màu xanh núi rừng, làng xóm, lũy tre xanh. Gạo nếp trắng ngần là tinh túy của ruộng đồng là hạt ngọc trời ban. Những miếng thịt lợn từ tay mẹ chăn nuôi, là truyền thống ngàn đời của ông cha lưu truyền lại. Những sợi lạt trúc dẻo buộc chặt lá với gạo và nhân cũng ví như sợi dây thắt chặt mối tình anh em, họ hàng thân hữu và mối quan hệ mật thiết
Ngoài trời những hạt mưa xuân bay lất phất, ngọn khói xanh lam từ gian bếp tỏa ra cứ quẩn quanh trên nóc bếp, ngọn khói cũng quyến luyến không muốn rời xa căn nhà ấm cúng đang nấu bánh chuẩn bị đón Tết.
Có từ thời Hùng Vương, trải bao biến động lịch sử, tục gói bánh chưng ngày Tết vẫn được gìn giữ đến ngày nay. Trong tâm thức của người Việt, chiếc bánh chưng không đơn thuần là món ăn truyền thống mà đã trở thành nét văn hóa vô cùng độc đáo mang nhiều ý nghĩa về vũ trụ và nhân sinh quan, thể hiện sự sum họp gia đình, biết ơn trời đất, tổ tiên. Vì thế, trong mâm cỗ cúng gia tiên ngày Tết của bất kỳ gia đình người Việt dù ở bất cứ đâu đều có cặp bánh chưng xanh.
Chiếc bánh chưng không chỉ nhắc nhở mỗi người về một món ăn mang đậm nét văn hoá của dân tộc, mà còn khiến cho mỗi chúng ta trân quý hơn một sản vật linh thiêng của ngày Tết. Mỗi khi nhớ đến bánh chưng người ta thường nghĩ ngay đến cái Tết và ngược lại. Nhịp sống hiện đại ngày nay tuy có bận rộn hơn, sung túc hơn nhưng truyền thống văn hóa ẩn sâu trong chiếc bánh chưng ngày Tết vẫn rất cần trao truyền lại mãi cho mai sau.