Xã hội - con người
Tham ái được Đức Phật cho là nguồn gốc của đau khổ. 2.500 năm sau, tham ái được thổi bùng lên bằng ảnh hưởng từ chủ nghĩa tư bản - nay đã vượt xa hơn là một học thuyết kinh tế. Nó chi phối mọi hành vi, đặt ra thước đo hạnh phúc của riêng nó. Chủ nghĩa tiêu thụ dẫn dắt ta sở hữu thật nhiều, trải nghiệm thật nhiều, du lịch thật nhiều, rồi chúng ta sẽ hạnh phúc. Dường như ta không tin - hay không biết tìm hạnh phúc trong chính bản thân mình.
Thiền
Một ngày nọ, dịch bệnh bất ngờ gõ cửa. Tình thế buộc chúng ta phải ở nhà nhiều hơn, dường như đây cũng là cơ hội để ta kết nối lại với chính mình. Đối mặt với những cảm xúc sâu sắc và chân thật nhất của chính bản thân mình. Sẽ có tất cả cảm xúc ghé đến thăm ta thời gian này, nhưng có lẽ buồn rầu, cô đơn và tiêu cực thì nhiều hơn. Nếu không biết cách đối diện với những cảm xúc này, nguy cơ cao ta sẽ rơi và chán nản, u mê và tiêu cực. Nhưng thay bằng việc đối mặt, ta thường lảng tránh, xua đuổi khi những cảm xúc khó chịu ghé đến. Và bất an lo sợ niềm vui sẽ giây lát vụt qua. Đây là biểu hiện của tham ái.
Thiền tập là hành trình loại bỏ tham ái, chỉ ta chấp nhận mọi thứ như vốn bản chất của nó. Ta quan sát nỗi buồn, niềm vui không xua đuổi, không bám víu tức là ta không tham ái. Khi ấy thiền không giúp ta hết buồn, nhưng ta sẽ không đau khổ. Thiền cũng không giúp ta giữ niềm vui ở lại lâu hơn, nhưng ta sẽ bình an và tận hưởng nó trọn vẹn.
Trải nghiệm thiền
Cuối năm 2018, tôi tốt nghiệp đại học và rất mù mờ về việc mình là ai. Câu hỏi này dẫn dắt tôi đến với khóa thiền Vipassana tại một ngôi chùa tọa trong rừng quốc gia Cát Tiên. Tuy thế, 10 ngày tham gia khóa thiền không giúp tôi trả lời những câu hỏi đó. Thiền tập 10 tiếng 1 ngày, không giao tiếp (bằng mọi hình thức), không điện thoại, không internet ép tôi phải đối diện với chính mình. Tôi bất ngờ nhận ra rằng mình ồn, rất ồn. Dường như có đài truyền hình MyTV đặt trụ sở trong đầu tôi, giờ phát sóng 24/7, mọi nội dung, mọi hình ảnh. Và đài truyền hình ấy khiến tôi mệt mỏi. Sư cô hướng dẫn tôi có một câu chuyện thú vị để minh họa về thiền thế này:
Những suy nghĩ trong đầu ta giống như cỏ dại. Ta không thể và cũng không nên diệt cỏ hoàn toàn. Nhưng mỗi khi ta thực hành thiền, ta giống như đang trồng một cái cây. Càng nhiều cây, cỏ sẽ càng ít.
Sai lầm
Sau khóa tu, tôi đưa thiền vào hoạt động hàng ngày của mình với mong muốn thiền sẽ giúp mình mạnh mẽ hơn, tập trung hơn để giải quyết công việc và các vấn đề trong cuộc sống. Nhưng khi áp lực công việc lớn hơn và những khủng hoảng xảy ra, thiền không giúp tôi giải quyết vấn đề mà có vẻ mọi chuyện còn tệ hơn. Bởi khi đó với tôi, thiền giống như một hoạt động bạo hành, cả thể chất lẫn tinh thần. Tôi đã dừng lại việc thiền không thời hạn, khi biết mình đang làm méo mó và biến chất hoạt động này. Vì ngay từ đầu, mục đích thiền tập của tôi bắt nguồn từ tham ái. Tôi mong muốn thiền giúp tôi sống dễ hơn và sống theo ý mình.
Nhận ra
Thời điểm này, tôi đã ở nhà được hơn 3 tháng theo lệnh giãn cách của thành phố. Vốn tính chất công việc luôn phải đi lại thường xuyên và hiếm khi ở nhà thì nay, 3 tháng này như cơ hội hiếm hoi để tôi nhìn lại mình kể từ sau khóa thiền 2018. Có rất nhiều vấn đề sức khỏe và tinh thần của tôi phát sinh trong thời gian này. Tôi nghĩ đó là hệ quả của một thời gian dài trước đây đã sống không có chánh niệm. Nếu muốn bản thân tốt hơn, tôi buộc phải chuyển mình. Quan tâm tới sức khỏe, lắng nghe những dấu hiệu nhỏ bên trong cơ thể. Tận hưởng niềm vui từ cuộc sống hàng ngày. Từ những việc thật nhỏ như pha một ly cà phê vào buổi sáng, tưới nước cho cây nhài. Những nỗi buồn tất nhiên sẽ đến nhưng thay vì trốn chạy, tôi tập quan sát nó, hòa giải nó với chính mình. Và dù cho đã cô đơn hơn 3 tháng nay nhưng lòng tôi vẫn bình an, tôi mỉm cười vì cuối cùng mình đã thật sự biết thiền, dù cho tôi không hề ngồi xếp bằng hay kiết già như trước kia.
Để đến với thực hành thiền tự nhiên, vui thích tránh gò ép, áp bức bản thân, bạn nên bắt đầu từ những việc nhỏ nhất và dễ nhất.
Tĩnh lặng
Đầu tiên, hãy giữ cho không gian sống của bạn thật tĩnh lặng và gọn gàng. Ngừng phát nhạc khi bạn không thật sự nghe nó. Việc này mở ra không gian yên bình và nguồn năng lượng tĩnh lặng, sẽ khơi gợi bạn tìm về chánh niệm. Nếu không gian sống của bạn có thể kết nối ra bên ngoài, một ban công chẳng hạn, hãy nuôi một cái cây, một vườn cây. Nếu không có được điều này, hãy cố gắng giữ cho ngôi nhà bạn thật gọn gàng. Mỗi một hoạt động nhỏ đều có sức mạnh to lớn nhắc nhở bạn quay về với chính mình.
Chuông chánh niệm
Thứ hai, hãy thiết lập cho mình tiếng chuông chánh niệm. 3 tháng ở nhà là thời gian thử thách giữ gìn đồ đạc trong nhà của tôi. Phần lớn chén bát đồ gốm thủy tinh tôi đã vô tình làm vỡ. Tiếng kêu khô khốc vỡ vụn như tiếng chuông nhắc nhở rằng tôi đang không có mặt ở thời điểm hiện tại. Tiếng chuông làm tôi choàng tỉnh giấc và nhanh chóng quay lại với hơi thở của chính mình. Khi làm việc, tôi cài đặt các chuông báo thức trên điện thoại. Khi nghe chuông, tôi dừng lại việc đang làm và quay lại với hơi thở, chỉ trong vài hơi thở tôi đã kết nối lại với chính mình, biết rằng mình đang sống và đang có mặt trong giây phút này.
Hơi thở
Thứ ba, hãy quay lại bản chất của việc thiền tập. Thiền không giúp mọi thứ dễ dàng hơn, thiền không làm ta vui, hay làm ta hết buồn. Thiền gọi ta sống trong giây phút hiện tại, loại bỏ tham ám. Để làm việc này không khó, chỉ cần ta biết quan sát hơi thở - cũng là ta quan sát chính ta. Việc này giúp ta làm chủ chính mình, để từ đó không gây ra những tổn thương, đau khổ cho mình và cho người khác, từ những hành động không ý thức khi ta bị cảm xúc lớn tác động. Việc quan sát hơi thở, ta có thể làm mọi lúc mọi nơi. Ta không chờ đến khi xong việc hay có thời gian rảnh mới ngồi kiết già lắng nghe hơi thở. Dù chỉ một hơi thở có chánh niệm cũng đủ đưa thân và tâm ta quay về làm một, ta có hiện diện trong giây phút này.
Thực hành thiền giúp tôi dần thay đổi thái độ sống theo hướng tích cực hơn. Và dù trong hoàn cảnh dịch bệnh, các lệnh lockdown của thành phố liên tục phải kéo dài, tôi vẫn tìm thấy cho mình sự bình an và tận hưởng cuộc sống theo cách “bình thường mới”.
_____
