Đề xuất của Hà Nội về việc dỡ bỏ tòa nhà Hàm Cá Mập, một công trình kiến trúc nằm tại vị trí trung tâm trên phố Đinh Tiên Hoàng, quận Hoàn Kiếm, đã trở thành chủ đề được đông đảo người dân và du khách quan tâm. Tòa nhà này, tọa lạc tại một vị trí đắc địa, được mệnh danh là "phố vàng" của Hà Nội, đã trở thành một biểu tượng quen thuộc, gắn liền với những kỷ niệm của nhiều thế hệ người dân Thủ đô.
Toà nhà được xây dựng từ năm 1991 đến năm 1993, mặt trước hướng ra quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục, mặt trái hướng ra hồ Gươm, mặt bên phải giáp với phố Cầu Gỗ. Hiện, tòa nhà do Tổng công ty Vận tải Hà Nội (Transerco) quản lý, vận hành. Transerco là doanh nghiệp Nhà nước trực thuộc UBND thành phố.
Ngược dòng thời gian đếm những đổi thay trên góc phố này mới thấy tình yêu vượt thời gian và tâm huyết mà người đất nghìn năm dành cho mảnh đất Kinh kỳ tụ hội. Trước khi có tòa nhà “Hàm cá mập”, nơi đây chỉ là một tầng nhỏ dùng làm trạm điều hành xe điện. Thấp nhỏ đến độ khiêm tốn giữa khu trung tâm Hà Nội, bởi như một nhà nghiên cứu văn hóa từng “giải mã”: xây trạm điều hành xe điện nhỏ như vậy vì muốn có sự kết nối phố cổ với hồ Hoàn Kiếm.
Trước thông tin Hà Nội muốn phá bỏ tòa nhà Hàm cá mập (phố Đinh Tiên Hoàng, Hoàn Kiếm), nhiều người tò mò về công trình ngự giữa "phố vàng" Hà Nội này
Theo chia sẻ từ lãnh đạo Tổng công ty Vận tải Hà Nội (Transerco), một phần quan trọng của lịch sử đô thị Hà Nội đã được ghi dấu tại vị trí hiện tại của tòa nhà Hàm Cá Mập. Trước những năm 1990 của thế kỷ trước, khu vực này đóng vai trò là một bến xe điện công cộng, phục vụ nhu cầu đi lại của người dân Thủ đô. Khi phố Đinh Tiên Hoàng được đặt tên, bến xe này nằm ở đoạn đầu tuyến phố, được đánh số nhà từ 1 đến 5, trở thành một điểm trung chuyển quan trọng cho các tuyến xe điện tỏa đi khắp các khu vực lân cận. Đặc biệt, tuyến xe điện dài nhất, nối Bờ Hồ với Hà Đông (hơn 10 km), đã có điểm khởi hành từ đây.
Ban đầu, tòa nhà mang tên DAEWOO. Bên tường, tòa nhà gắn những con rùa (cóc) có hướng bò ngược lên trời, nhưng về sau đã tháo dỡ
Sau năm 1990, khi loại hình xe điện dần bị thay thế bởi các phương tiện giao thông hiện đại hơn, bến xe điện Bờ Hồ tại quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục đã được thành phố cho phép chuyển đổi chức năng, từ phục vụ giao thông công cộng sang hoạt động kinh doanh thương mại. Nắm bắt cơ hội này, Công ty Xe điện Hà Nội, một trong bốn đơn vị tiền thân của Transerco, đã phối hợp với các đơn vị tư vấn và kiến trúc sư để thiết kế một công trình mới trên nền đất cũ.
Công trình mang trong mình ký ức của người dân Thủ đô
Sau nhiều lần bàn bạc và xin ý kiến lãnh đạo thành phố, ý tưởng về một tòa nhà 5 tầng với thiết kế kiến trúc độc đáo, mang hình dáng "Hàm Cá Mập", đã được hình thành. Cùng với đó, phương án xây dựng tòa nhà theo hình thức đổ sàn, đổ cột bê tông, sau đó dựng ghép vách và tường ngăn cũng được lựa chọn. Đây là một phương pháp thi công khá mới mẻ vào thời điểm đó, chưa được áp dụng rộng rãi tại Việt Nam.
Chính vì sự "khác người" trong thiết kế và phương án thi công, quá trình xây dựng tòa nhà đã vấp phải nhiều ý kiến phản đối gay gắt từ dư luận. Nhiều người cho rằng, kiến trúc của tòa nhà không phù hợp với cảnh quan xung quanh Hồ Gươm, đặc biệt là trong bối cảnh khu vực này có nhiều công trình kiến trúc cổ kính, mang đậm dấu ấn lịch sử.
Công trình đồng hành cùng Hà Nội từ nhiều năm trước
Kiến trúc sư thiết kế đầu tiên là cố kiến trúc sư Tạ Xuân Vạn (1942 - 2020), ông từng chia sẻ với báo chí rằng: "Khi tham dự cuộc thi thiết kế, công trình này có tên là Trung tâm Giao dịch Thương mại Quốc tế, tôi đã đi dạo khu phố cổ và Hồ Gươm để tìm ý tưởng. Nếu đi từ Hồ Gươm qua các phố Hàng Đào, Hàng Ngang, Hàng Đường, Hàng Giấy, thì phố cổ được kết thúc bởi tháp nước Hàng Đậu, một khối trụ. Vì thế, công trình bắt đầu vào khu phố cổ cũng nên sử dụng những đường cong để “hô ứng” với tháp nước ở phía cuối. Mà những đường cong có lẽ cũng phù hợp với hình dáng Hồ Gươm và hình dáng khu đất. Thế là tôi cầm bút xoáy xoáy trên giấy giống như khói dâng. Phương án được chọn và chủ đầu tư cho xây dựng".
Hồi đó có hàng trăm bài báo nói nói về công trình này, diễn biến kinh khủng hơn khi tòa nhà được sơn màu đen sì. Thảm họa dư luận chính ở thời điểm này. Có lẽ vì thế mà cái tên "Hàm Cá Mập" ra đời.
Tòa nhà "Hàm cá mập" là địa điểm nổi tiếng ở Thủ đô nhiều năm qua, nhiều thương hiệu nổi tiếng đang đặt mặt bằng kinh doanh tại đây
Sau khi công trình này bị chê bôi quá nhiều, cố kiến trúc sư Tạ Xuân Vạn đã được mời đến để chỉnh sửa lại. Khi hoàn thành lại, ông mong muốn công trình này sẽ là một kỷ niệm đẹp đối với Hà Nội và hi vọng người sau cố gắng giữ gìn những hình ảnh đẹp nhất.
Hiện tòa nhà 6 tầng này có vị trí đẹp nhất nhì Thủ đô Hà Nội với mặt trước hướng ra Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục, mặt trái hướng ra Hồ Hoàn Kiếm, xung quanh là các tuyến phố đi bộ. Hàm cá mập có 6 tầng, trong đó tầng 2 đến 5 là các nhà hàng, quán cà phê. Đặc biệt tầng 6 có tầm nghìn bao quát hồ Gươm. Nhờ sở hữu vị trí "kim cương" nên nơi đây cũng là địa điểm kinh doanh đắt đỏ bậc nhất Hà Nội. Hiện, nhiều thương hiệu nổi tiếng như Aldo, Bia Hà Nội, Highlands coffee, Vua chả cá, LAIKA Cafe đang hoạt động kinh doanh tại đây.
Theo nhiều chia sẻ, quyết định phá bỏ tòa nhà "Hàm cá mập", mở rộng không gian hồ Gươm là mong ước của nhiều thế hệ người Hà Nội và giới kiến trúc sư
Mới đây, văn phòng UBND TP Hà Nội có văn bản thông báo kết luận của Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Dương Đức Tuấn tại cuộc họp xem xét về phương án thiết kế, cải tạo Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục, quận Hoàn Kiếm.
UBND TP Hà Nội tán thành phương án đề xuất phá bỏ tòa nhà Hàm cá mập, đề xuất không gian ngầm tại khu vực quảng trường hiện có và không gian mở rộng sau khi phá bỏ tòa nhà; nghiên cứu khoảng 3 tầng hầm (có thể bố trí không gian văn hóa, thương mại tại tầng hầm 1, khu vực đỗ xe tại tầng hầm 2 và 3).
Tòa nhà “Hàm cá mập” đã được thành phố tán thành phương án phá bỏ để tổ chức lại không gian kiến trúc, cảnh quan
Theo UBND TP Hà Nội, Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục là khu vực có giá trị lịch sử văn hóa cao, kết nối giữa 2 khu vực quan trọng là khu di tích quốc gia đặc biệt Hồ Hoàn Kiếm (phía Bắc) với di tích quốc gia khu phố cổ (phía Nam). Việc cải tạo quảng trường này được thực hiện đồng thời với việc triển khai nghiên cứu, đầu tư xây dựng các không gian công cộng khác xung quanh Hồ Hoàn Kiếm theo chỉ đạo của Trung ương, Thành ủy, UBND thành phố.
Trong lòng Thủ đô Hà Nội, một thành phố mang trong mình bề dày lịch sử và văn hóa ngàn năm, công cuộc tái thiết đô thị vẫn đang diễn ra một cách hối hả và sôi động. Những công trình mới mọc lên, những con đường được mở rộng, những không gian công cộng được cải tạo, tất cả đều góp phần vào việc xây dựng một Hà Nội hiện đại, văn minh.
Tuy nhiên, trong quá trình phát triển đó, Hà Nội vẫn giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống, những nét đẹp văn hóa đặc trưng của mình. Những di tích lịch sử, những công trình kiến trúc cổ kính, những phong tục tập quán lâu đời, tất cả đều được bảo tồn và phát huy, tạo nên một sự hài hòa giữa quá khứ và hiện tại.
Người Hà Nội, với bản sắc văn hóa đặc trưng, luôn tự hào về lịch sử và truyền thống của Thủ đô. Những hiện hữu đã qua, những đổi thay hôm nay, tất cả đều không nằm ngoài mục tiêu chung: xây dựng một Hà Nội hào hoa, thanh lịch, văn minh, hiện đại. Trong hành trình đó, tính cách hào sảng, phóng khoáng của người Hà Nội luôn được thể hiện một cách rõ nét, từ xưa đến nay. Người Hà Nội luôn sẵn sàng đón nhận những điều mới mẻ, nhưng cũng không quên những giá trị truyền thống. Họ luôn biết cách dung hòa giữa quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và hiện đại, để xây dựng một Hà Nội ngày càng phát triển và văn minh hơn.
