Vùng đất băng giá từng được xem là xa xôi và khắc nghiệt nhất địa cầu, nay đã không còn là một khái niệm lạ lẫm trong ngành du lịch thế giới. Những năm gần đây, nhu cầu khám phá "nơi tận cùng Trái đất" đã tăng vọt một cách ấn tượng, đặc biệt sau đại dịch COVID-19, khi du khách toàn cầu ngày càng khao khát tìm kiếm những trải nghiệm độc đáo, biệt lập và gần gũi hơn với thiên nhiên hoang sơ. Sự chuyển mình này đang mở ra những cơ hội chưa từng có, nhưng đồng thời cũng đặt ra những thách thức môi trường cấp bách.
Sức hút của Bắc Cực được minh chứng rõ ràng qua những con số thống kê. Theo Hiệp hội Du thuyền Bắc Cực (AECO), lượng khách du lịch đến khu vực này đã tăng gấp ba lần chỉ trong vòng một thập kỷ. Mùa hè năm 2024, hơn 30.000 du khách đã đặt chân tới quần đảo Svalbard của Na Uy – một trong những cửa ngõ quan trọng dẫn vào Bắc Cực. Không chỉ là những chuyến đi bình thường, nhiều tour du thuyền hạng sang, điển hình như Le Commandant Charcot (Pháp), đã kín chỗ từ nhiều tháng trước, với mức giá "khủng" lên tới 30.000 USD/người cho hành trình 10 ngày. Điều này cho thấy một phân khúc du khách cao cấp đang sẵn sàng chi trả để trải nghiệm vẻ đẹp và sự độc đáo của vùng cực.
Bắc Cực - nơi từng được xem là vùng đất băng giá hoang vu - đang trở thành điểm đến du lịch được nhiều người lựa chọn
Trên các nền tảng mạng xã hội, hình ảnh về Bắc Cực đã tạo nên một làn sóng lan tỏa mạnh mẽ. Những khoảnh khắc hiếm hoi như chú gấu trắng băng qua tảng băng trôi, những vệt hoàng hôn đỏ rực trên nền tuyết trắng tinh khôi hay cực quang nhảy múa đầy mê hoặc trên bầu trời đêm đã thu hút hàng triệu lượt yêu thích và chia sẻ. Các hashtag như #ArcticTravel, #PolarCruise hay #FrozenWonders nhanh chóng trở thành xu hướng, đưa vẻ đẹp kỳ vĩ của Bắc Cực đến gần hơn với công chúng toàn cầu.
Những năm gần đây, nhu cầu khám phá "nơi tận cùng Trái đất" tăng mạnh, đặc biệt sau đại dịch COVID-19
Trước đây, Bắc Cực chủ yếu là đích đến của các nhà khoa học, nhà báo, hoặc những nhà thám hiểm được đào tạo kỹ lưỡng, những người sẵn sàng đối mặt với điều kiện khắc nghiệt. Tuy nhiên, hiện tại, với sự phát triển vượt bậc của công nghệ và hạ tầng du lịch, "chuyến đi vùng cực" đã trở nên dễ tiếp cận và tiện nghi hơn bao giờ hết.
Các tàu phá băng hiện đại không chỉ được trang bị động cơ mạnh mẽ mà còn sở hữu những tiện nghi sang trọng như phòng hạng sang, nhà hàng 5 sao và cả phòng gym, cho phép du khách tận hưởng sự thoải mái như đang ở khách sạn giữa đại dương băng giá. Thậm chí, một số công ty du lịch còn cung cấp các dịch vụ độc đáo như trực thăng bay qua Bắc Cực hay lặn xuống dưới lớp băng bằng tàu ngầm cá nhân, mang đến những trải nghiệm phiêu lưu tột bậc.
Sự phát triển của du lịch Bắc Cực cũng mang lại lợi ích kinh tế cho các cộng đồng bản địa. Ở Greenland, các thị trấn như Ilulissat và Sisimiut đã trở thành điểm dừng chân phổ biến cho du khách. Những ngôi làng bản địa Inuit giờ đây đón hàng nghìn lượt khách mỗi năm, mang theo nguồn thu lớn từ dịch vụ homestay, ẩm thực địa phương và các sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo, góp phần cải thiện đời sống cho người dân nơi đây.
Theo Hiệp hội Du thuyền Bắc Cực (AECO), lượng khách du lịch đến khu vực này đã tăng gấp ba lần chỉ trong vòng một thập kỷ
Trớ trêu thay, chính hiện tượng biến đổi khí hậu – vốn là mối lo toàn cầu – lại đang góp phần thúc đẩy sự bùng nổ du lịch Bắc Cực. Nhiệt độ trung bình tại Bắc Cực đã tăng gấp đôi mức trung bình toàn cầu trong 50 năm qua, khiến lớp băng tan sớm và tan nhiều hơn vào mùa hè. Điều này đồng nghĩa với việc các tuyến đường hàng hải vốn bị băng bao phủ, như tuyến đường biển Phương Bắc (Northern Sea Route), giờ đây có thể được khai thác cho du lịch trong thời gian dài hơn mỗi năm. Mùa du lịch, vốn chỉ kéo dài vài tuần trước kia, nay có thể mở rộng lên đến 3-4 tháng, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các hãng lữ hành.
Nhiệt độ trung bình tại Bắc Cực đã tăng gấp đôi mức trung bình toàn cầu trong 50 năm qua, khiến lớp băng tan sớm và tan nhiều hơn vào mùa hè
Tuy nhiên, mặt trái của sự thuận lợi này là những hệ lụy môi trường nghiêm trọng. Mặc dù chi phí cao, du lịch Bắc Cực vẫn hấp dẫn tầng lớp giàu có bởi sự khan hiếm và độc đáo. Nhưng nhiều du khách bắt đầu đặt câu hỏi về đạo đức: Liệu có nên đến Bắc Cực, khi mỗi hành trình của họ thải ra hàng tấn CO₂ – tác nhân trực tiếp góp phần khiến băng tan, đe dọa chính vẻ đẹp mà họ đang chiêm ngưỡng?
Các loài động vật đặc trưng của vùng cực như gấu trắng, cáo tuyết và hải cẩu đang mất dần môi trường sống do băng tan. Tiếng ồn và khí thải từ các du thuyền khổng lồ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái biển, gây xáo trộn hành vi sinh sản và kiếm ăn của các loài vật. Một báo cáo của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) năm 2024 đã đưa ra cảnh báo khẩn cấp rằng, nếu du lịch không được kiểm soát chặt chẽ, nó có thể đẩy nhanh sự suy giảm đa dạng sinh học tại Bắc Cực trong vòng 20 năm tới, biến giấc mơ tuyết trắng thành thảm họa sinh thái không thể đảo ngược.
Nhưng cũng vì thế, Bắc Cực đang đối mặt với những hệ lụy môi trường nghiêm trọng
Trước những lo ngại về môi trường, một số hãng du lịch đã chủ động thực hiện các biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực: sử dụng nhiên liệu ít phát thải, giới hạn số lượng khách trên mỗi chuyến đi, cấm đưa drone vào các khu vực nhạy cảm, và hợp tác chặt chẽ với cộng đồng bản địa để phát triển du lịch bền vững. Điển hình như Công ty Hurtigruten Expeditions của Na Uy đã cam kết không sử dụng nhựa dùng một lần và đặt mục tiêu giảm 50% khí thải tàu du lịch trước năm 2030.
Tuy nhiên, không phải công ty nào cũng tuân thủ nghiêm ngặt các quy định và nguyên tắc bảo tồn. Một báo cáo đáng báo động của Tổ chức Polar Bears International vào năm 2025 đã chỉ ra rằng một số du thuyền vẫn xâm phạm khu vực sinh sản của gấu Bắc Cực hoặc bỏ mặc rác thải trên các bãi băng sau mỗi chuyến thám hiểm, gây ra những tổn hại không nhỏ cho môi trường nhạy cảm này.
Dù chi phí cao, du lịch Bắc Cực vẫn hấp dẫn tầng lớp giàu có bởi sự khan hiếm và độc đáo
Trước tình hình đó, nhiều chuyên gia và tổ chức môi trường đang khẩn thiết kêu gọi các quốc gia có lãnh thổ tại Bắc Cực – như Na Uy, Greenland (Đan Mạch), Canada và Nga – cần nhanh chóng thiết lập một khung pháp lý nghiêm ngặt và toàn diện cho du lịch vùng cực. Các biện pháp cấp thiết bao gồm việc cấp phép hạn chế cho các tour du lịch, kiểm soát chặt chẽ tuyến đường của tàu thuyền, giới hạn số lượng tàu hoạt động trong một khu vực nhất định và thu phí môi trường cao hơn để tái đầu tư vào công tác bảo tồn.
Du lịch Bắc Cực không chỉ là một cơn sốt thời thượng, một biểu hiện của khát khao khám phá của con người trong thời đại biến đổi nhanh chóng. Nó còn là một phép thử lớn đối với khả năng cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Nếu không được quản lý cẩn trọng và có trách nhiệm, "giấc mơ tuyết trắng" đầy mê hoặc ấy có thể trở thành một thảm họa sinh thái không thể đảo ngược, cướp đi vẻ đẹp nguyên sơ của một trong những vùng đất cuối cùng còn sót lại trên Trái Đất.
