BAJAUS, những 'du mục' của biển cả

Cách đây ít lâu, tôi tìm hiểu về người Bajau ở Malaysia, được biết đến như những người digan trên biển. Chuyến thám hiểm của tôi không hề suôn sẻ vì rất khó để tiếp cận với những người sống xa thế giới văn minh này.

Đó là một hành trình gian khổ. Sau vài giờ bay, tôi đến Kuala Lumpur trước khi bay thêm 3 giờ nữa đến Tawau. Sau một giờ rưỡi đi xe khách, cuối cùng tôi cũng đến được Semporna, một trong những thành phố lớn nhất ở Borneo và là một bến cảng quan trọng. Từ đây, khách du lịch có thể tận hưởng những điểm lặn biển tuyệt vời ở Malaysia.

Xoay sở trong hi vọng mơ hồ

Trong khi loay hoay tìm cách sang bờ bên kia, tôi ngạc nhiên bởi quá khó để tìm ai đó đồng ý cho tôi đi, dù chỉ 1 giờ xuồng máy qua đó. Thực sự, những hãng phục vụ hiếm hoi ở đây từ chối đưa bạn đến bất cứ đâu ngoài những khu nghỉ dưỡng. Vậy nên, tôi buộc phải đi bộ hàng giờ dọc theo bờ sông để kiếm tìm sự giúp đỡ, tôi gặp những người dân chài, nhưng thật không may, không ai có thể nói tiếng Anh. Khi cuối cùng tôi có thể hiểu, họ đưa ra một cái giá cắt cổ và phi lý. 

Tôi chẳng còn lựa chọn nào khác ngoài việc ngủ lại đó, cố gắng cảnh giác, tránh gây chú ý hết mức có thể. Trong một vài năm gần đây, nạn bắt cóc khách du lịch diễn ra khá phổ biến ở khu vực này. Thỉnh thoảng những kẻ khủng bố Hồi giáo theo dõi khách du lịch, tìm thời điểm thích hợp để bắt cóc du khách rồi đòi tiền chuộc. Tháng 11 năm 2013, một du khách người Đài Loan bị giết trong một bungalow của một khu nghỉ dưỡng nơi anh ta đang ở. Căng thẳng diễn ra ở khắp nơi và nạn bắt cóc ngày càng phổ biến ở điểm đến như thiên đường này. Quân lính được điều động đến các địa điểm du lịch chính nhưng không có mặt ở hầu hết những hòn đảo tôi định ghé qua.

Lo lắng cho sự an toàn của mình giữa chốn đầy rẫy nguy hiểm này, tôi đã định từ bỏ. Nhưng sự kiên nhẫn của tôi đã được đền đáp. Một buổi sáng, sau khi gặp một người đàn ông Bajau tên Karim, cuối cùng tôi cũng có cơ hội đến được với những hòn đảo của mình. Karim có thể nói một chút tiếng Anh. Đây thực sự là điều vô cùng may mắn với một nhiếp ảnh gia khao khát được gặp những người Bajau như tôi. Karim đề nghị được đưa tôi đến những hòn đảo nơi tộc người của anh đang sống. Anh có vẻ rất ngạc nhiên khi biết tôi muốn đến đó vì hầu hết khách du lịch đều đến thẳng những rặng san hô ở khu đầm phá và không ước ao gì được gặp người dân địa phương. Nhưng khi hiểu được mong muốn của tôi, anh ấy đồng ý đưa tôi đi và chúng tôi bắt đầu cuộc thám hiển qua vùng biển của Malaysia.

Trong thế giới của những nhân ngư

Theo truyền thống, người Bajau sống trên những chiếc thuyền nhỏ, ngày đêm xuôi theo dòng nước. Họ kiếm sống bằng việc nay đây mai đó đi đánh cá, đây cũng là lí do vì sao họ được gọi là những “du mục của biển cả”. Một số khác thì từng ở ẩn, nhiều người sống ở các làng nổi xây dựng trên các rặng san hô khu đầm phá. Ngày nay, rất nhiều người đã lên bờ và sống ở các hòn đảo nhỏ. Tuy nhiên, họ vẫn tiếp tục giữ nghề cá của mình và đánh cá trên quy mô nhỏ.

Tôi tò mò muốn biết thêm về những người này, những người có thể sống một cuộc sống hoàn toàn biệt lập, tách xa khỏi những thành phố và cám dỗ. Khung cảnh phía trước khiến toàn thân tôi run lên. Tôi nhìn thấy từ xa, phía chân trời, một hòn đảo ẩn sau màu xanh bất tận của biển cả. Tôi đặt chân lên đảo Tabbalanos. Con thuyền thả neo ở hòn đảo tí hon, nơi chỉ có duy nhất một cái cây mọc dưới ánh nắng mặt trời. Ngay lập tức, tôi ấn tượng bởi sự kì diệu của nơi này. Trên một nhánh cây có một chiếc xích đu, dấu hiệu của bọn trẻ con. Chúng ùa về phía thuyền, hấp dẫn bởi người mới đến.

Tôi được chào đón với những nụ cười. Một nhóm nhỏ túm tụm quanh tôi vui sướng bởi tôi mang theo một túi bánh mua ở một cửa hàng trước đó. Tôi đã quen với việc bị hỏi tiền và đồ ăn, nhưng sau khi nhận bánh quy và đổi lại vài ánh nhìn thân thiện, bọn trẻ sớm quen với sự có mặt của tôi và trở lại chơi đùa với nước biển. Người Bajau có lẽ là những người dành nhiều thời gian dưới nước nhất thế giới. Họ thực sự là những nhân ngư, những người chỉ cảm thấy toàn vẹn trong môi trường của họ: đại dương.

Người Bajau thực sự là những nhân ngư, những người chỉ cảm thấy toàn vẹn trong môi trường của họ: đại dương.

Tôi có thể dễ dàng đếm được số bungalow trên hòn đảo này, 11 nhà tất cả. 11 ngôi nhà nhỏ được dựng giữa đất liền và biển. Về sau, Karim cho tôi biết mỗi gia đình có khoảng 5 đứa con. Phụ nữ sinh nở ở ngay nhà của họ. Hầu hết những người Bajau sinh ra, sống và chết đi tại chính mảnh đất của họ. Cuộc sống chỉ xoay quanh việc đánh cá, họ không có chút khái niệm gì về việc đọc, viết. Mọi người, bất kể tuổi tác, đều có thể tìm một nơi để ở và đánh bắt cá.

Trẻ con sống thường xuyên trên thuyền học cách lặn và bơi trong khi những đứa hơn 8 tuổi bận rộn với việc săn bắn. Người Bajau không biết tuổi của họ. Họ có khái niệm sơ bộ về tuổi tác nhưng không quan tâm gì nhiều. Họ chỉ đếm những phút giây hiện tại. Tôi lấy máy ảnh và chụp lại từng khoảng khắc cùng sự ngỡ ngàng. Bạn sẽ hiểu được cảm nhận của tôi khi nhìn thấy hòn đảo lạ giữa biển cả và người dân sống bình yên với những giá trị và truyền thống của họ.

Tôi cố gắng đến các hòn đảo khác nơi người Bajau sinh sống trong 4 ngày sau đó. Một vài hòn đảo ví dụ như Tabbalanos không được nhắc đến trên mạng Internet, có thể vì quá nhỏ so với những hòn đảo lớn mà Google có thể tìm ra. Nhưng điều này có thể giúp người dân bảo vệ sự bình yên của riêng mình. Tôi đi xuyên qua đại dương gặp những tộc người trên đảo Mabul, Omadal, Sibuan, Maiga và làng Tagatan. Những ngôi nhà ở Tagatan được xây dựng trên khu đầm phá. Ở đó, tôi gặp một  gia đình trốn khỏi Philippines để trú ẩn ở nơi bình yên này.

Mặc dù rất nhỏ nhưng những nơi tôi đến đều rất khác biệt. Một số điểm thì rộng hơn và có nhiều người hơn. Có khoảng 70 gia đình sống trên các nhà sàn gỗ ở Omadal. Những ngôi nhà này được nối với nhau bằng những cây cầu để cả cộng đồng có thể gắn bó khăng khít và sống hòa hợp với nhau. Ở đây, bạn có thể tìm thấy vài cửa hàng nhỏ và khu vực ẩm thực. Ngay khi đến nơi, một lần nữa tôi được chào đón bởi lũ trẻ. Tôi chụp lại ảnh những đứa bé tóc vàng, màu tóc bị tẩy trắng bởi nước biển. Mặt phụ nữ nhòe đi với borak, kem nghệ địa phương được dùng để bảo vệ da họ khỏi tác hại của ánh sáng mặt trời. Làn da trắng được dùng như một yếu tố đánh giá sắc đẹp ở Malaysia và các cô gái độc thân dùng borak hàng ngày để tìm bạn đời. Các bà mẹ đắp cho các con vì chúng thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Tôi nhận thấy một chiếc thuyền nhỏ tiến về phía bãi biển với hàng hóa cho các cửa hàng và quầy thực phẩm trên đảo. Vài phút sau, tôi dời đảo về đất liền với vài cân cá tươi.

Chuyến thám hiểm của tôi kết thúc. Đó là một khoảng lặng giữa cuộc sống hiện đại nhộn nhịp và bận rộn giữa bốn bề xanh ngắt đại dương. Tôi sẽ mãi lưu giữ trong sâu thẳm trái tim mình cảm giác bình yên ở những nơi ấy với những con người sống một cuộc sống hoàn toàn khác – một cuộc sống chỉ vì và bởi đại dương. Những người Bajau, những người nay đây mai đó trên biển cả, không được công nhận cũng như chấp nhận bởi những quốc gia lân cận. Họ sống ở đó theo lựa chọn của riêng mình, đó là việc muốn giữ riêng cho mình một thiên đường nhỏ. 

Thông tin thêm:

+ Hành trình: Từ TP.HCM hoặc Hà Nội bay đến Kuala Lumpur - thủ đô của Malaysia - mất khoảng 2-3 tiếng. Sau đó, tiếp tục bay đến Tawau, mất khoảng 2h30. Từ đây, đi xe buýt đến  Semporna, mất 1 tiếng, rồi đi thuyền ra đảo, mất khoảng 1 tiếng. 

+ Visa: Vì nằm trong khối ASEAN nên du khách Việt Nam đi du lịch Malaysia mà không cần phải xin Visa

+ Ẩm thực: Người Bajau sống biệt lập với thế giới bên ngoài nên ở đây hoàn toàn không có khái niệm về dịch vụ du lịch. Ở một số hòn đảo có người Bajau sinh sống, bạn có thể tìm thấy vài cửa hàng nhỏ và khu vực ẩm thực, thường chủ yếu phục vụ trong cộng đồng.

+ Lưu trú: Cho những ngày khám phá không gian sinh tồn trên các hòn đảo của người Bajau, ban đêm bạn nên quay lại lưu trú tại Semporna. Ở đây có những khách sạn mini giá rẻ, tầm 40USD/đêm. Ở những hòn đảo du lịch khác như Mabul, dịch vụ khách sạn đắt đỏ hơn nhiều.  

+ Khám phá: Nếu có cơ hội đến đây, bạn nên dành thời gian lang thang, khám phá các làng nổi được xây dựng trên các rặng san hô khu đầm phá.

Bài và ảnh: Rehahn

Thế Thành