VI
EN
Nón lá vốn là một trong những biểu tượng văn hoá đặc trưng gắn liền với hình ảnh người phụ nữ Việt Nam. Từ những chất liệu dễ tìm ngoài thiên nhiên như lá cọ, lá buông, rơm… đan trên nan tre, chiếc nón trở thành vật dụng giúp người phụ nữ che mưa, che nắng hàng ngày.
Qua thời gian, nón lá còn trở thành một phụ kiện làm đẹp thiết yếu của người phụ nữ hiện đại. Thậm chí, chiếc nón nhỏ bé ấy đã trở thành nguồn cảm hứng cho những người trẻ lựa chọn quay về với cội nguồn văn hóa và luôn tìm cách thổi vào đó một sức sống mới mẻ.
Trở lại làng nghề làm nón hàng trăm năm tuổi
Hai cô gái 23 tuổi, Trần Thị Thùy Linh và Mai Thị Khánh Huyền, cùng lớn lên trên mảnh đất Ninh Bình (trước thuộc Nam Định cũ), chính là một phần của làn sóng trẻ ấy. Dùng chính sự năng động, nhiệt huyết và sức sáng tạo không ngừng của mình, mặc dù vô cùng bận rộn với công việc riêng nhưng hai cô gái trẻ vẫn quyết tâm bắt tay vào cùng gây dựng dự án Nón Thâu.
Xuất phát điểm là sinh viên ngành Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành, qua những lần dẫn tour, Linh và Huyền từng có nhiều cơ hội được trải nghiệm nhiều điểm đến văn hoá. Bên cạnh đó, môn học thực tế tại trường về “Làng nghề Việt Nam” đã kết nối hai cô bạn đồng môn sâu sắc hơn với các làng nghề truyền thống.
“Gom góp từng trải nghiệm quý báu từ trên ghế nhà trường, chúng tôi đã nhận ra nhiều giá trị văn hoá đặc sắc. Mỗi làng nghề, mỗi sản phẩm thủ công không chỉ đơn thuần là một món đồ mà còn mang theo hơi thở, câu chuyện và tinh thần dân tộc. Trong đó, nón lá tuy rất đỗi quen thuộc trong đời sống hàng ngày nhưng dường như đang dần bị lãng quên giữa thế giới hiện đại”, Thuỳ Linh - đại diện dự án bộc bạch.
Tìm ra sở thích chung đặc biệt với nón lá từ lâu nhưng Linh và Huyền đều bận đi học, đi làm. Mãi đến đầu năm 2025, vì nhận ra bản thân vẫn còn “nặng lòng” với dự án kết hợp chung nên hai cô gái trẻ đã cùng nhau tìm đến làng Chuông, Thanh Oai, Hà Nội.
“Khoác áo mới” cho nón lá truyền thống
Từ lâu, câu ca dao “nón Chuông, khua lụa, quai thao làng Đơ” đã trở thành bằng chứng “thép” cho danh tiếng của làng nghề này. Nón lá của làng Chuông vốn được xem là biểu tượng của sự tinh tế bởi độ chắc, khỏe, bền, thanh, đẹp.
Mỗi chiếc nón đều trải qua tới 10 công đoạn công phu từ vò lá, phơi nắng, phơi sương, là lá, rẽ lá, bứt vòng, quay mo, đến khâu nón, lồng nhôi, nứt cạp và được lợp ba lớp lá. Hơn cả thế, một chiếc nón đẹp trước hết phải dựa vào khung nan vững chắc.
Một người thợ lành nghề, nếu dành trọn 1 ngày (khoảng 8-10 giờ đồng hồ) tập trung cao độ thì có thể hoàn thành được 1-2 chiếc nón lá chất lượng cao. Đây là sản xuất thủ công mỹ nghệ, mỗi chiếc nón chính là một tác phẩm. Làm nón đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn tuyệt đối ở người thợ.
Vào nhiều thời điểm, một chiếc nón lá khi bán ra bị ép giá, khiến thu nhập của người dân trong làng không ổn định và không ít người vì thế đã bỏ nghề. Hiện tại, đa số thợ làm nón trong làng là các bà, các cô lớn tuổi. Đây cũng là bối cảnh chung của nhiều làng nghề lâu đời khi các giá trị thủ công truyền thống đang dần bị che mờ bởi nhịp sống hiện đại.
Thuỳ Linh giãi bày: “Có một chị thợ từng nhắn tin cho chúng tôi rằng: 'Nhờ vào mạng xã hội và những hoạt động truyền thông từ các em và những người đang lan tỏa nét đẹp của chiếc nón mà ngày càng nhiều người biết đến làng Chuông'. Đó là một sự động viên rất lớn đối với hai người trẻ chúng tôi”.
Nếu nón chóp truyền thống chỉ được quét dầu để tạo độ bóng và đều màu, thì sản phẩm của Nón Thâu lại được biến tấu tinh tế hơn mà không làm mất đi vẻ đẹp nguyên bản.
Những chiếc nón được lót thêm lớp lụa ẩn 3D với gam màu trung tính, nhẹ nhàng; một số mẫu được in họa tiết chấm bi, gắn nơ hoặc thiết kế theo những xu hướng thời trang hiện đại. Việc phối hợp hài hòa giữa truyền thống và thời thượng giúp chiếc nón trở nên gần gũi hơn với người trẻ - nhóm đối tượng mà nghề làm nón vốn khó tiếp cận.
Nón Thâu hiện sử dụng loại nón 13 vòng - đây là kiểu nón có kỹ thuật cao hơn nón thông thường (8 vòng). Chính vì vậy, những người thợ trong tổ cũng đều là người có kinh nghiệm lâu năm, kỹ thuật cao và cần dành nhiều thời gian hơn để hoàn thiện mỗi chiếc nón một cách chỉn chu nhất. Cũng vì thế, tỉ lệ lỗi, hỏng rất thấp, hầu như không đáng kể.
Gửi gắm ước mơ vào cầu nối văn hoá
Vào dịp Lễ diễu binh, diễu hành cấp quốc gia kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công (19/8/1945 - 19/8/2025) và Quốc khánh 2/9 (1945 - 2025) vừa qua, Thuỳ Linh tiết lộ dự án Nón Thâu sản xuất được 50-60 chiếc nón, bao gồm cả những mẫu đặt riêng kèm theo thông điệp yêu nước. Mỗi chiếc có giá dao động từ 350.000 - 650.000 đồng tùy vào hoạ tiết.
Thuỳ Linh chia sẻ: “Với những chiếc nón được sản xuất vào dịp lễ A80, chúng tôi thống nhất phải giữ được tinh thần yêu nước một cách tinh tế, không được 'lố' nhưng vẫn phải truyền cảm xúc. Hầu hết các công đoạn phác thảo và vẽ hoạ tiết lên thành phẩm nón lót lụa đều do chúng tôi trực tiếp đảm nhiệm nên không gặp trở ngại khi làm việc cùng các cô thợ lớn tuổi trong làng”.
Bộ sưu tập mới nhất hiện nay của Nón Thâu dành tặng cho các cô dâu vào mùa cưới năm nay, đã được ấp ủ từ tháng 6 năm nay. Từng chiếc nón được làm thủ công đính kết kim sa cầu kỳ, độc đáo. Những chiếc nón dâu được “sinh ra” nhờ nghi thức mẹ chồng che nón cho con dâu với ý nghĩa sâu sắc phía sau là sự chở che và yêu thương đối với cô gái trẻ trong ngày đầu bước về mái nhà mới.
Trong tương lai, Linh và Huyền mong muốn đưa hình ảnh chiếc nón lá, một biểu tượng văn hóa Việt Nam trở nên gần gũi hơn với khách hàng quốc tế.
Để mở rộng hơn nữa, Nón Thâu đang ấp ủ kế hoạch kết nối với các công ty du lịch lữ hành để đưa nón lá vào những món quà tặng “chào Việt Nam” dành cho khách quốc tế.
Bên cạnh đó, hai cô gái trẻ cũng mong muốn trở thành nhà tài trợ trong các chương trình giao lưu văn hóa quốc tế quy mô nhỏ - nơi chiếc nón lá có cơ hội xuất hiện như một món quà đầy duyên dáng, vừa truyền thống nhưng cũng mang hơi thở sáng tạo của thế hệ trẻ.
“Mục tiêu của chúng tôi là để mỗi chiếc nón không chỉ là sản phẩm thời trang, mà còn là cầu nối văn hóa, nơi khách quốc tế cảm nhận được sự tinh tế, thủ công và ý nghĩa của nghệ thuật Việt qua từng chi tiết”, Thuỳ Linh cho hay.
