Nằm tại số 4 đường Trần Phú là một công trình kiến trúc hiện đại nổi bật như một “cánh cửa” mở ra ký ức nhiều thế kỷ, đó chính là Bảo tàng tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Trong không gian rộng hơn 18.000 m² của khuôn viên Bạch Dinh, tòa nhà 7 tầng (4 tầng chính, 3 tầng gác thấp) của Bảo tàng nổi bật với lối thiết kế vừa bề thế vừa tinh tế, mang đến trải nghiệm khám phá đầy hứng khởi.
Không gian bên ngoài của bảo tàng với tầm nhìn hướng ra Bãi Trước
Dù nay đã trở thành một phần của TP.HCM sau quá trình sáp nhập, Bà Rịa - Vũng Tàu vẫn gìn giữ những dấu ấn riêng của một vùng đất biển. Bảo tàng tỉnh chính là minh chứng sống động, nơi lưu giữ và kể lại câu chuyện lịch sử - văn hóa đặc trưng mà không nơi nào có thể thay thế.
Bước chân vào “kho ký ức” của thành phố biển
Ngay khi đặt chân vào sảnh đón, du khách được hướng dẫn viên giới thiệu khái quát về địa phương: từ địa giới hành chính, các tuyến quốc lộ trọng yếu đến những vùng kinh tế chủ lực. Lời dẫn mở đầu ấy như một “tấm bản đồ” để người xem định hình chặng đường khám phá sắp tới, trước khi lần lượt bước qua các tầng trưng bày được bố trí khoa học và mạch lạc.
Sa bàn giới thiệu các khu vực địa giới hành chính của tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu trước đây được đặt ở trung tâm sảnh tầng 1
Tầng 1 là nơi bắt đầu của chuyến hành trình, đưa người xem về với ba chủ đề nền tảng: “Đất nước và Con người Bà Rịa - Vũng Tàu”, “Bà Rịa - Vũng Tàu thời Tiền - Sơ sử” và “Bà Rịa - Vũng Tàu thời khẩn hoang mở đất thế kỷ XVII đến giữa thế kỷ XIX”. Tại đây, những bức ảnh, hiện vật, mô hình sinh động tái hiện cảnh quan thiên nhiên biển đảo, trữ lượng khoáng sản phong phú, đời sống cộng đồng người Kinh và người Ch’ro.
Khu vực tái hiện đời sống sinh hoạt của cộng đồng dân tộc Chơ Ro
Bộ sưu tập 243 hiện vật khảo cổ từ chín di chỉ có niên đại hơn 3.000 năm minh chứng rõ ràng rằng vùng đất này đã có cư dân sinh sống từ rất sớm. Rồi những dấu tích của thời khẩn hoang với hình ảnh nghề thủ công, sinh hoạt chợ búa, văn hóa cộng đồng giúp người xem cảm nhận rõ sức sống và nghị lực của cư dân trong tiến trình mở đất.
Một khu mộ vò Cồn Hải Đăng tại Côn Đảo được phục dựng với tỷ lệ 1/1 trưng bày dưới sàn
Những trang sử hào hùng trên tầng 2
Nếu tầng 1 mở ra câu chuyện về sự hình thành vùng đất, thì tầng 2 lại dẫn du khách đi qua giai đoạn đầy biến động: từ cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1859-1954) đến những năm tháng chống đế quốc Mỹ (1954-1975). Không gian nơi đây được chia thành hai khu trưng bày lớn, tái hiện sinh động từng thời kỳ.
Địa đạo Long Phước được phục dựng
Khu trưng bày về kháng chiến chống Pháp lưu giữ hơn 200 hình ảnh và hơn trăm hiện vật, kể lại thời điểm vùng đất này rơi vào ách đô hộ, rồi vùng lên đấu tranh dưới ngọn cờ của Đảng Cộng sản Việt Nam. Sang đến khu kháng chiến chống Mỹ, mười nội dung trưng bày cùng gần 200 hình ảnh, hiện vật đã tái dựng những trận đánh khốc liệt, những chiến dịch lớn và khí thế quật cường của quân dân Bà Rịa - Vũng Tàu. Ánh mắt chiến sĩ trong ảnh, chiếc ba lô sờn cũ, hay bức thư gửi về hậu phương… đều khiến người xem lặng đi, cảm nhận sâu sắc hơn giá trị của hòa bình hôm nay.
Phục dựng nhà tù Côn Đảo và chuồng cọp dùng để tra tấn tù nhân trong cuộc kháng chiến chống Pháp
Dấu ấn thời hội nhập và kho báu dưới đáy biển
Tầng 3 mở ra hai mảng trưng bày đặc sắc: một là về quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc từ năm 1975 đến nay; hai là bộ sưu tập cổ vật trục vớt từ vùng biển Bà Rịa - Vũng Tàu.
Ở phần thứ nhất, từng giai đoạn lịch sử sau ngày đất nước thống nhất được thể hiện rõ ràng: từ những bước đi đầu tiên trên con đường khôi phục kinh tế, văn hóa, xã hội (1975-1985), đến thời kỳ đổi mới 1986 và những thành tựu nổi bật về kinh tế biển. Người xem sẽ nhận thấy Bà Rịa - Vũng Tàu không chỉ là vùng đất của du lịch biển đảo mà còn là trung tâm dầu khí, cảng biển và nuôi trồng thủy sản quan trọng.
Tổ hợp công nghiệp dầu khí – nhà dàn DK1
Phần trưng bày cổ vật lại mang đến một hành trình hoàn toàn khác - chuyến lặn sâu vào lòng biển hàng thế kỷ trước. Trong không gian thiết kế như khoang một con tàu cổ, ánh sáng dịu và âm thanh mô phỏng tiếng sóng đưa người xem trở về thời điểm những con tàu buôn từ Trung Hoa, Thái Lan, Pháp… cập bến hoặc gặp nạn ngoài khơi. Từ thế kỷ XIV đến XIX, vùng biển nơi đây đã chứng kiến bao cuộc giao thương tấp nập, để rồi hôm nay, 710 cổ vật chọn lọc từ gốm sứ men ngọc, đồ đồng, thủy tinh… kể lại câu chuyện về con đường tơ lụa trên biển và vị thế thương mại quốc tế của Bà Rịa - Vũng Tàu trong quá khứ.
Cổ vật Hòn Cau – Trung Hoa thế kỷ XVII
Trải nghiệm toàn cảnh lịch sử và kết nối hành trình
Điểm đặc biệt của bảo tàng là mọi chủ đề đều được thể hiện không chỉ bằng hiện vật thật mà còn qua tranh 3D, mô hình, phối cảnh sinh động. Điều này giúp du khách không chỉ “nghe” hay “đọc” lịch sử, mà còn “thấy” và “cảm” được bối cảnh từng thời kỳ. Dành trọn vài giờ ở đây, người ta như vừa đi dọc theo một dòng sông thời gian, từ thuở hoang sơ đến những ngày hôm nay, hiểu rõ hơn về văn hóa, con người và sức sống bền bỉ của vùng đất biển.
Bảo tàng thu hút đông đảo du khách ghé thăm, đặc biệt vào cuối tuần
Và hành trình khám phá chưa cần dừng lại ở cổng bảo tàng. Ngay gần đó, Khu di tích lịch sử Bạch Dinh, Khu du lịch Hồ Mây, Bảo tàng vũ khí cổ Robert Taylor hay công viên Bãi Trước đều là những điểm đến lý tưởng để nối dài trải nghiệm. Mỗi nơi mang một câu chuyện, một góc nhìn khác nhau, giúp bức tranh về Bà Rịa - Vũng Tàu thêm trọn vẹn.
Trong nhịp sống hiện đại, bảo tàng không chỉ là nơi lưu giữ ký ức, mà còn là “cầu nối” để quá khứ và hiện tại gặp nhau. Bước qua từng tầng, từng gian trưng bày, ta nhận ra rằng lịch sử không nằm yên trên những trang sách mà vãn đang sống, đang thở và tiếp tục viết tiếp trong từng hơi thở của thành phố biển hôm nay.
