Hoàng Lê Giang là người dễ bắt chuyện, với nụ cười thân thiện và một nguồn năng lượng hiền lành. Tuy nhiên, để có một cuộc đối thoại thực sự sâu sắc với anh, có lẽ cần phải ở giữa thiên nhiên, nơi sự tĩnh lặng có thể cất tiếng. Như anh chia sẻ, ngôn ngữ đôi khi là giới hạn của loài người. Khi con người đủ tĩnh lặng để lắng nghe, để đối thoại với thiên nhiên và chiêm nghiệm, thì những ý niệm trong đầu bắt đầu xuất hiện một cách tự nhiên. Trong cuộc đối thoại không lời đó, không có sự hiểu lầm, không có khoảng cách, chỉ có sự kết nối thuần khiết giữa con người và thế giới xung quanh.
Sau một thời gian lặng lẽ, cái tên Hoàng Lê Giang lại được nhắc đến. Không phải bởi một chuyến đi băng qua Bắc Cực hay vượt dãy Himalaya như trước, mà lần này là sự trở lại bằng triển lãm ảnh cá nhân đầu tiên: Bardo – Trung giới của sự chuyển mình.
Theo triết lý Phật giáo Tây Tạng, “bardo” là khoảng lặng giữa cái chết và sự tái sinh. Với Giang, “bardo” không nằm ở cõi siêu hình, mà hiện hữu trong những vùng đất đang biến đổi, tan chảy, chưa cũ mà cũng chưa mới - nơi thiên nhiên thở, chuyển động và bị thời gian bào mòn. Đó là trung giới giữa con người và thế giới xung quanh. Và cũng là nơi người nghệ sĩ không còn đi để chinh phục, mà đi để lắng nghe.
Điều thú vị là những bức ảnh của Hoàng Lê Giang quả thực nằm ở trung giới: không hoàn toàn là nhiếp ảnh, cũng không hoàn toàn là hội họa mà là sự giao thoa giữa hai thế giới, giữa cái thật và cái cảm, giữa khoảnh khắc và ý niệm. Nghệ thuật nhiếp ảnh mà Giang theo đuổi không đơn thuần là việc ghi lại hình ảnh, mà là cách anh thổi hồn vào không gian và ánh sáng để kể một câu chuyện trừu tượng, không lời.
Khi xin giấy phép tổ chức triển lãm, dù là triển lãm ảnh, nhưng lại được cấp phép như một triển lãm hội họa. Bởi lẽ, những bức ảnh của anh chứa đựng nhiều tầng lớp ý niệm, tạo cảm giác như đang chiêm ngưỡng những bức tranh trừu tượng. Không có nhân vật chính. Không có lời dẫn. Chỉ có không gian và ánh sáng như một khoảng trống để người xem tự bước vào và tự cảm nhận.
“Trừu tượng” và “tĩnh lặng” là hai từ đầu tiên bật ra trong đầu tôi khi lần đầu chiêm ngưỡng các tác phẩm của Giang. Tôi đã dừng lại rất lâu trước một bức ảnh chụp ở Na Uy, đâu đó gần Tromsø - thành phố lớn nhất ở miền Bắc Na Uy, nằm trong Vòng Bắc Cực. Nơi đó có một thứ ánh sáng diệu kỳ vào độ tháng Ba, tháng Tư. Khi mặt trời chỉ vừa là đà trên đường chân trời, mọi chiếc bóng đều vươn mình đổ dài, sống động và đầy chất thơ. Những hàng cây gầy guộc bên rìa trông như những người thợ dệt cần mẫn và bóng của chúng trông như những sợi chỉ xanh lam mảnh mai đang mải miết dệt nên một tấm thảm mềm mại. Dòng sông cũng đang vào cuộc chuyển mình, phô bày một bức tranh độc đáo với nhiều tầng lớp đan xen: là những phiến đá sẫm màu, là những mảng băng khi trong suốt, khi mờ đục. Tất cả tạo nên một thế giới huyền ảo, được che phủ bởi tấm rèm dệt từ bóng xanh.
Khung cảnh ấy ẩn chứa sự gai góc, cô đơn, nhưng cũng đầy ấm áp và sinh khí. Tôi tự hỏi anh đã quay lại nơi này bao nhiêu lần, và bằng cách nào anh đối thoại với thiên nhiên để nắm bắt được cái sinh khí ấy. Giang chia sẻ rằng anh không chụp để lưu giữ cái đẹp, mà để ghi lại cái thật, những khoảnh khắc mong manh, rực rỡ, lặng lẽ. Trước khi bấm máy, anh đứng yên, quan sát, hít một hơi thật sâu, hoàn toàn im lặng. Không săn ảnh. Chỉ đợi. Nếu khoảnh khắc đến, thì giữ lấy. Một lần. Không có lần hai.
Nghe thì có vẻ đơn giản, nhưng trước thiên nhiên rộng lớn, làm sao để biết mình nên bấu víu vào đâu? Giang nói rằng, trong những lần quay lại một địa điểm, anh luôn lắng nghe xem khung cảnh đang muốn nói với mình điều gì. Đó là cách anh đối thoại không bằng lời, mà bằng sự hiện diện.
Nhiếp ảnh khác với hội họa ở chỗ: nhiếp ảnh ghi lại sự thật. Một cảnh đẹp hiện ra, và người nhiếp ảnh sẽ nắm bắt khoảnh khắc ấy trong hàng trăm ngàn khoảnh khắc từng trải qua. Trong khi đó, hội họa là nơi người nghệ sĩ đặt cái tôi vào tác phẩm. Những gì hiện lên trên tranh không nhất thiết là sự thật, mà là cảm xúc, là ý niệm, là cách người nghệ sĩ nhìn và cảm nhận về một khung cảnh. Những khoảnh khắc do Hoàng Lê Giang ghi lại cũng vừa khéo tạo nên một lằn ranh mờ ảo. Chúng vừa là ảnh, vừa là tranh; vừa đưa ra câu trả lời cho riêng Giang, vừa mở ra một không gian để người xem tự đối thoại với chính mình.
Trung giới là nơi các ý niệm không bị chia cắt bởi những ranh giới cố định. Khi trò chuyện với Hoàng Lê Giang, tôi nhận thấy sự giao thoa tự nhiên giữa các vai trò của anh: nhiếp ảnh gia, travel blogger, người làm dịch vụ du lịch. Tất cả cùng tồn tại, phát triển song song, không tách rời.
Hành trình khám phá thế giới của Giang bắt đầu từ những câu hỏi: “Tôi là ai?”, “Tại sao tôi lại có mặt trên cuộc đời này?”, “Những điều xảy đến với tôi có ý nghĩa gì?”. Sau hơn một thập kỷ rong ruổi qua những vùng đất hoang sơ và lạ lẫm, anh đã tìm thấy những câu trả lời rõ ràng. Nhưng giờ đây, câu hỏi lớn nhất lại là: làm thế nào để cân bằng giữa các vai trò một người làm nghệ thuật và một con người bình thường cần sinh tồn trong thế giới này.
Có lần, từ góc nhìn của một chiếc drone, Giang đứng trước một khung cảnh ngập tràn ánh sáng và màu sắc. Trong khoảnh khắc ấy, anh nhận ra một sự trật tự mà bản thân từng mải miết kiếm tìm suốt hành trình sống. Cuộc đời anh từng là những mảng màu rời rạc, tưởng như không liên kết. Nhưng chính tác phẩm đó đã gợi mở một điều rằng từ góc nhìn ấy, những dải màu của sự sống và đam mê (xanh lục bảo), của sự chờ đợi (nâu đất) và của kết tinh sau gian khó (trắng muối) không hề đối chọi. Chúng nằm cạnh nhau, hòa quyện, mỗi lớp màu góp phần tạo nên một tổng thể hài hòa.
Với Giang, có lẽ tất cả đều là một quá trình sắp đặt ngẫu nhiên. Việc của người nghệ sĩ là kiên định bước tiếp. Và khi ngoái nhìn, toàn bộ bố cục của cuộc đời sẽ hiện lên rõ ràng, để từng khó khăn hay bước ngoặt tự khắc mang một ý nghĩa riêng. Cá nhân tôi rất thích những chiêm nghiệm của Hoàng Lê Giang. Anh chia sẻ rằng, thông thường, những chiêm nghiệm ấy diễn ra song song với quá trình chụp ảnh. Chúng không chỉ mang tính bao quát từ mối quan hệ giữa vũ trụ, thiên nhiên và con người mà còn gợi về những điều nhỏ bé, riêng tư mà anh gọi là “khởi nguyên của cuộc đời”, như là những ngày non nớt đi học với những kiến thức đầu tiên, những bước chân chập chững của sự nghiệp, một tác phẩm, một mối tình…
Có một câu hỏi lớn luôn theo đuổi Hoàng Lê Giang trên mọi hành trình: “Mục đích ban đầu của mình là gì?”. Nhìn lại quãng thời gian đã qua, anh từng đóng nhiều vai, trải qua sai lầm, đôi khi bị cuốn vào vòng xoáy mưu sinh chỉ để tiếp tục làm điều mình yêu thích và rồi quên mất lý do khởi đầu. Mỗi lần dừng lại, anh lại tự hỏi và nhận ra: “Mình muốn làm nhiếp ảnh, muốn theo đuổi nhiếp ảnh“. Chính điều đó giúp anh kiên trì với con đường đã chọn.
Dù ở vai trò travel blogger hay người điều hành công ty du lịch, Hoàng Lê Giang vẫn luôn kiên định với câu trả lời mà anh đã tìm thấy. Chính vì vậy, khi chia sẻ hành trình du lịch hoặc đưa du khách cùng đến những miền đất lạ, anh ít khi chia sẻ những địa điểm đẹp, món ăn ngon hay mẹo du lịch mà muốn thông qua những trải nghiệm của mình làm rõ lý do vì sao anh chọn đến một nơi nào đó. Anh tin rằng, khi mọi người hiểu được lý do ấy, họ cũng có thể tự tìm ra câu trả lời cho chính họ rằng vì sao họ muốn đến nơi này chứ không phải nơi khác.
Một bức ảnh khác để lại trong tôi ấn tượng sâu sắc là bức ảnh chụp tại vùng giáp ranh giữa sa mạc và hồ muối ở Iran. Giữa không gian hỗn độn của những vòng xoáy và khởi đầu dang dở, hiện lên một đường kẻ duy nhất không đứt đoạn, không lạc hướng. Giang gọi đó là lối đi thông suốt. Vết bánh xe in trên mặt đất như một lời nhắc rằng mọi hành trình thành công đều là kết quả của một cuộc đối thoại thầm lặng giữa nghị lực và hồng ân. Không phải cái này hay cái kia. Mà là cả hai cùng hiện diện, cùng nâng đỡ, cùng mở ra một lối đi.
Những câu hỏi, sự tò mò về thế giới, về bản thân, ý nghĩa của cuộc đời và những câu trả lời cho những câu hỏi ấy trở thành kim chỉ nam, giữ Hoàng Lê Giang vững tin tiếp tục bước đi trên mặt đất, không trôi nổi giữa những lựa chọn, không lạc hướng giữa những khát vọng. “Đi trên mặt đất” không chỉ là hành động của một người du hành đặt chân lên những vùng đất xa lạ, cảm nhận từng lớp địa chất, từng hơi thở của thiên nhiên. Đó còn là một ẩn dụ cho việc sống thực tế, làm những việc cụ thể để hiện thực hóa ước mơ. Dù là trên tuyết trắng Bắc Cực hay giữa sa mạc Iran, những câu hỏi và những câu trả lời đều mang theo một ý thức rõ ràng về hành trình sống. Và Hoàng Lê Giang là một người đang sống trọn vẹn với tất cả nhiệt thành, nông nổi, chông chênh, vững chãi; với những đúng sai và những lằn ranh mờ ảo mà cuộc đời một con người đều cần nếm trải.
