Hội Xuân thượng võ

Bài và ảnh: Lê Bích

1. Hội vật cầu Thuý Lĩnh

Địa Điểm: làng Thúy Lĩnh, phường Lĩnh Nam, Hoàng Mai, Hà Nội 
Thời gian: chiều mùng 4, 5, 6 tháng Giêng âm lịch (Âl)

"Ai về Thúy Lĩnh mà xem
Làng tôi mở hội tháng giêng Vật Cầu..."
 

Lễ hội vật cầu đầu xuân của các thanh niên làng Thúy Lĩnh tổ chức tại một sân rộng ngay bên đình làng, nơi thờ Linh Lang Đại Vương - con trai thứ tư của vua Lý Thánh Tông. Hội vật cầu được tổ chức nhằm tưởng nhớ tới hình thức luyện quân của Linh Lang Đại Vương. Vật cầu là môn thể thao rèn luyện cả chí và lực, đồng thời mang tính hiệp đồng mưu lược. Trước kia, vật cầu chia theo các giáp (xóm) trong làng, đi kèm là múa võ, kiếm và múa Lân. Vật cầu có đầy đủ lứa tuổi khác nhau từ thiếu nhi đến các cụ cao tuổi trong làng tham gia.

Tham gia vật cầu gồm bốn đội canh bốn hố. Cầu được làm bằng gỗ mít tiện tròn, sau khi có hiệu lệnh của trọng tài, bốn đội cùng cướp cầu mang về hố của mình. Mỗi một lần mang được cầu về hố sẽ nhận được một giải con, ba lần liên tiếp sẽ được giải cái (cầu không được ra đường biên, không bị đội bạn mang về hố khác). Theo tục lệ, đội chiến thắng trong trận cầu không chỉ được tôn vinh mà còn được người làng chúc phúc cho cả năm được may mắn và hạnh phúc.

2. Hội vật Mai Động
Địa Điểm: Đình làng Mai Động, quận Hoàng Mai, Hà Nội
Thời gian: 4, 5 và mùng 6 tháng Giêng Âl

Lễ hội nhằm ôn lại chiến công và tưởng nhớ tướng Tam Trinh - một vị tướng giỏi của Hai Bà Trưng. Trước và sau cuộc rước và tế cáo yết Thành hoàng là các cuộc đấu được diễn ra trên đống vật. Các đô vật về chủ yếu từ Bắc Ninh, Từ Liêm, Thanh Trì và ở các quận nội đô. Từ chiều mùng 4 tết tại sân đình, ban tổ chức sẽ tổ chức giải đấu vật dân tộc truyền thống. Và theo lệ, ngay sau đó, các em thiếu nhi sẽ đấu giải lèo, sau đó các đô vật từ nhiều nơi đến đấu vật chọn các giải ba. Chiều mùng 5 sẽ đấu vật chọn các giải nhì và mùng 6 tết sẽ tranh giải nhất.Vật dân tộc truyền thống Mai Động không chỉ là một trò chơi, môn thể thao mà còn là một môn võ dân tộc góp phần phát huy tinh thần thượng võ, đoàn kết dân tộc.

3. Hội vật Ninh Hiệp
Địa điểm: xã Ninh Hiệp, Gia Lâm, Hà Nội 
Thời gian: từ mùng 4 - 6 tháng 2 Âl

Đến hẹn lại lên, cứ vào tháng 2 Âl, sới vật cổ truyền Ninh Hiệp lại tưng bừng tổ chức giao đấu trong khuôn khổ lễ hội chùa Nành. Khởi thủy, giải vật dân tộc Ninh Hiệp được lưu truyền từ trong truyền thuyết ngày xưa và đến tận ngày nay nó vẫn được nhiều thế hệ nhân dân giữ gìn, tiếp nối. Hiện CLB Vật Ninh Hiệp là một trong 18 thành viên của CLB vật Kinh Bắc. Điều đặc biệt là sới vật Ninh Hiệp luôn treo giải thưởng lớn của CLB và của dân làng.

4. Hội vật cầu bùn làng Vân 
Địa Điểm: thôn Yên Viên, xã Vân Hà, huyện Việt Yên, Bắc Giang 
Thời gian: Hai năm một lần vào các ngày 12,13 và 14 tháng Tư Âl 

Lễ hội đánh cầu bùn được nhân dân làng Vân khôi phục lại vào năm 2002 sau nhiều năm gián đoạn. Theo truyền thuyết, hội vật cầu bùn có từ thời Lý Bôn, Lý Bí đánh đuổi quân Lương (thế kỷ thứ 4-5) gắn với sự tích bốn anh em Trương Hống, Trương Hách, Trương Lừng, Trương Lẫy khi đi qua làng đã chiến thắng lũ quỷ trong trận vật cầu ở đầm lầy. Hội vật được tổ chức trên sân bùn nhão khoảng 200m² trước đình làng. Ở hai đầu sân có hai hố để đẩy cầu xuống, mỗi lần đẩy được cầu xuống hố là kết thúc một hiệp. 16 thanh niên khỏe mạnh tham gia hội vật gọi là “quân cầu” được chia làm bốn giáp (mỗi giáp bốn người), bốn giáp lại được chia làm hai đội (mỗi bên tám người) gọi là giáp trên và giáp dưới.Tiêu chuẩn để làm quân cầu là những trai làng chưa vợ, khoẻ mạnh, nhà không có tang và bệnh tật. Làng cử ra một ban huấn luyện để dạy cho các quân cầu cách đi đứng, cách để tay, cách ngồi, cách chơi cầu. Hội vật cầu bùn làng Vân là một hoạt động văn hóa truyền thống hết sức độc đáo và ý nghĩa biểu hiện tinh thần đoàn kết, thượng võ của nhân dân trong xóm, ngoài làng.

5. Hội Đồng Kỵ 
Địa Điểm: Đình làng Đồng Kỵ, phường Đồng Kỵ, TP. Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh
Thời gian: mùng 4 tháng Giêng Âl 

Phần sôi động nhất của lễ hội làng Đồng Kỵ là lễ rước ông Đám (còn gọi là lễ xuất tướng). Các ông đám sẽ được công kênh trên vai bởi những chàng trai đang độ sung sức làm động tác múa như muốn cổ động tinh thần quân lính và như chào tạm biệt nhân dân đi đánh giặc. 

6. Hội Phết Hiền Quan
Địa Điểm: xã Hiền Quan (tên cổ là Song Quan), huyện Tam Nông, tỉnh PhúThọ
Thời gian: 13 tháng Giêng Âl 

Hội tưởng nhớ và tôn vinh công lao của nữ tướng Thiều Hoa công chúa. Hội phết được tổ chức với quy mô ngày càng lớn trong những năm trở lại đây.Tục truyền thời Hùng Vương, vua Hùng đi qua vùng đất này thấy dân cày cấy cuộc sống yên vui. Vua ban cho dân những quả phết bảo treo lên cây cao, giữa có một vòng tròn, ném quả phết qua đó và nhân dân ai nhặt được quả phết thì sẽ gặp may mắn cả năm. Cứ như vậy lễ hội được truyền đến ngày nay. Tuy có nhiều thay đổi song hội phết Hiền Quan luôn được coi là lễ hội lớn nhất trong năm của nhân dân trong vùng, thu hút rất nhiều người tham gia.

Thế Thành