Những người thầy thầm lặng của ngành hiếu khách

Ngôi Trường Cổ Nhất Của Việt Nam: Học để làm người trước khi làm nghề

Trước khi những khách sạn đầu tiên xuất hiện ở Việt Nam, nước ta đã có Văn Miếu – Quốc Tử Giám - “trường đại học” đầu tiên, nơi không chỉ truyền tri thức mà còn gieo mầm nhân cách, vượt xa mọi khái niệm về điểm tham quan thông thường. Được thành lập từ năm 1076, nơi đây không chỉ truyền thụ kiến thức mà còn dạy cách sống, rèn luyện đạo đức và nuôi dưỡng nhân cách. Tri thức được hun đúc qua Nho học, kinh điển, văn chương, nhưng luôn đi đôi với đức hạnh, lễ nghĩa và tu dưỡng bản thân.

Những giá trị ấy thể hiện qua các nguyên lý vượt thời gian: “Nhân, nghĩa, lễ, trí, tín” về lòng nhân ái, chính trực, chuẩn mực, trí tuệ và sự tín nghĩa.

Tinh hoa của Văn Miếu lắng đọng trong ba nguyên tắc vẫn vang vọng đến ngày nay, đặc biệt với những người lãnh đạo trong ngành hiếu khách: học sâu, sống đẹp và phục vụ trân trọng. Một Tổng quản lý khách sạn (GM) giỏi không chỉ vận hành theo SOP (quy trình vận hành tiêu chuẩn); họ là người định hình văn hóa, nuôi dưỡng nhân tài và giữ gìn linh hồn của cả một khách sạn.

Văn Miếu - Quốc Tử Giám dạy ta rằng: “Muốn phục vụ thế giới, trước hết phải tu dưỡng chính mình”. Đây chính là nền tảng tạo nên tính cách con người trong ngành hiếu khách. Ở Aman, nhân viên học cách tĩnh tại, hiện diện và tinh tế. Ở Six Senses, tỉnh thức và wellness là giá trị cốt lõi, không phải nằm ở sản phẩm. Ở Sofitel Legend (Accor), di sản và phẩm giá trở thành linh hồn của phong cách phục vụ. Văn Miếu – Quốc Tử Giám không chỉ là di tích lịch sử, mà còn là nguồn cảm hứng sống, nhắc nhở mỗi người trong ngành hiếu khách rằng hành trình phục vụ trọn vẹn bắt đầu từ việc rèn luyện bản thân.

Ngôi nhà - trường học đầu tiên của nghề hiếu khách

Trước khi hospitality (ngành khách sạn – dịch vụ) trở thành một nghề, người Việt đã học cách hiếu khách từ chính ngôi nhà của mình, từ thế hệ này sang thế hệ khác. Gia đình không chỉ là chốn trú ngụ, mà còn là không gian đầu tiên truyền dạy nghi thức, giá trị và tinh thần của nghệ thuật phục vụ, từ lâu trước khi những khách sạn đầu tiên xuất hiện.

Trong căn bếp và phòng khách của mỗi gia đình, những bài học đầu đời về tinh tế và chăm sóc đã được ghi dấu. Bà chuẩn bị nồi nước xông từ hương nhu, sả, vỏ bưởi và gừng nghi ngút hơi - một bài thuốc dân gian vừa giải cảm, thư giãn cơ thể, vừa là nghi thức gội đầu dưỡng tóc truyền thống. Làn tóc mềm mại, thơm hương thảo mộc, đồng thời tinh thần và cơ thể được xoa dịu - một bài học đầu tiên về sự tinh tế và chăm chút.

Mẹ thức suốt đêm để ướp trà sen Hồ Tây hái từ sáng sớm - một nghệ thuật lâu đời đòi hỏi kỹ thuật từ trái tim, kiên nhẫn và vẻ đẹp thầm lặng của sự chỉn chu. Đây là bài học về nhẫn nại, thanh nhã và tinh thần của nghề thủ công tinh xảo.

Trong ngày Tết, nồi mùi già âm ỉ bên nồi bánh chưng sôi suốt đêm, những bàn tay thuộc nhiều thế hệ cùng quây quần, chuyện trò và gói ghém yêu thương. Đó là bài học về ký ức, tri ân và sự gắn kết… những giá trị cốt lõi của hospitality Việt Nam.

Truyền thống gia đình còn là nơi nuôi dưỡng những kỹ nghệ tinh tế: mẹ làm bánh từ hạt gạo quê, cha tạo ra vật dụng bằng đôi tay điềm đạm, bà hát cho cháu nghe dân ca và quan họ từ thuở ấu thơ. Tất cả đều là những bài học về khéo léo, dịu dàng, tinh tế và trí tuệ cảm xúc thứ theo ta suốt hành trình làm nghề.

Khi bước vào hội làng, trẻ em đã mang sẵn tinh thần hiếu khách ấy. Quan họ - bến nước, trăng soi, thuyền con, trầu cau, những câu hát mộc mạc mà tinh tế, chính là sự thăng hoa của những bài học cảm xúc từ gia đình. Trí tuệ cảm xúc học từ ngôi nhà được biểu đạt một cách tinh tế trên sân khấu cộng đồng. Quan họ không chỉ là lễ hội, mà là sự tiếp nối của ngôi nhà, nơi sự dịu dàng trong gia đình trở thành sự tinh tế của văn hóa - một bài học về cảm xúc, linh hồn của hospitality.

Những bài học ấy vẫn sống trong các khu nghỉ dưỡng cao cấp bậc nhất Việt Nam. Ở Amanoi, những bài thuốc dân gian và nghi thức thảo mộc được lồng ghép vào liệu trình wellness hiện đại. Ở Zannier Hotels Bãi San Hô, mỹ học làng quê và bàn tay tổ tiên thấm đẫm trong thiết kế, ẩm thực và triết lý trải nghiệm. Ở Azerai, tinh thần tối giản, tĩnh lặng và sự thanh sạch của đời sống Việt hiện hữu trong từng chi tiết, từ vật liệu đến nhịp sống.

Từ nồi nước xông, chiếc bánh, tiếng hát trong gia đình, đến những khu nghỉ sang trọng đưa tinh thần Việt Nam ra thế giới… đó là một dòng chảy không ngắt quãng. Ở Việt Nam, hospitality bắt đầu từ ngôi nhà, từ căn bếp, từ đôi tay biết chuẩn bị, trái tim biết sẻ chia và những truyền thống dạy ta cách yêu thương.

Những người thầy trong bộ đồng phục

GM (General Manager – Tổng quản lý), manager (quản lý), supervisor (giám sát) - những người định hình nghề hiếu khách bằng từng chi tiết nhỏ. Trong ngành hospitality, có những điều diễn ra mỗi ngày nhưng hiếm khi được gọi tên. Chúng ta nói về dịch vụ, tiêu chuẩn, trải nghiệm, KPIs… nhưng phía sau tất cả là một sự thật giản dị và sâu sắc hơn: hospitality là một ngành của học tập.

Trong lĩnh vực này, mỗi người lãnh đạo đều là một “người thầy” dẫn dắt đội ngũ, truyền cảm hứng cho khách và bảo vệ vẻ đẹp của sự kết nối giữa con người với con người. Nếu bạn đang đọc những dòng này với vai trò GM, director hay owner, rất có thể bạn chính là “người thầy thầm lặng” của hàng trăm con người, dù bạn chưa bao giờ tự gọi mình như thế.

Một GM giỏi không chỉ vận hành theo SOP. Họ dạy bằng cử chỉ, lời nói, ánh mắt, sự bình tĩnh và những lựa chọn trong khoảnh khắc áp lực. Họ dạy đội ngũ bằng từng quyết định nhỏ: cách lắng nghe nhân viên mới còn bỡ ngỡ, cách trao quyền mà không buông bỏ, cách giữ bình tĩnh khi cả khách sạn xoay như bão, cách sửa một sai sót mà vẫn giữ nhân phẩm cho người mắc lỗi, cách bảo vệ đội ngũ trước áp lực và bảo vệ khách trước mọi chi tiết.

GM chính là “hiệu trưởng” của một môi trường đào tạo phi truyền thống, nơi mỗi ngày học một bài mới về bản lĩnh, cảm xúc và sự tử tế, nơi những “tiết học” chưa bao giờ được viết trong giáo trình. Trong hệ sinh thái ấy: Manager (quản lý) dạy kỹ năng, supervisor (giám sát) dạy sự chuẩn xác, nhân viên dạy lòng tốt, khách hàng dạy góc nhìn mới. Từng vai trò, từng khoảnh khắc đều là bài học sống và chính những điều đó làm nên linh hồn của ngành hiếu khách.

Và cũng chính tinh thần “người thầy thầm lặng” này đã tạo nên những con người truyền cảm hứng cho ngành hiếu khách toàn cầu từ những huyền thoại đến những gương mặt âm thầm tạo nên giá trị tại Việt Nam.

Ông Adrian Zecha (sinh năm 1933) được biết đến như “người tạo ra chuẩn mực mới” cho luxury hospitality. Ông là nhà sáng lập Aman Resorts – thương hiệu tiên phong định nghĩa lại sự xa xỉ bằng tĩnh lặng, thiên nhiên và văn hóa bản địa và hiện là người đứng sau chuỗi khách sạn Azerai tại Việt Nam. Ở tuổi 92, ông vẫn miệt mài khai phá những vùng đất mới, mang theo tầm nhìn xuyên suốt: mỗi khu nghỉ dưỡng phải hòa vào điểm đến như một phần linh hồn của nó.

Tại Việt Nam, người điều hành như ông Phan Trọng Minh sinh ra tại Huế, bắt đầu sự nghiệp từ phục vụ bàn, lễ tân, sales đến nhân sự là minh chứng cho hành trình học tập không ngừng của nghề. Năm 2013, ông trở thành Tổng Giám đốc Azerai La Residence Huế, giữ vai trò dẫn dắt một trong những khách sạn mang đậm tinh thần di sản nhất miền Trung.

Hay như bà Michelle Ford, Tổng Giám đốc Namia River Retreat và người sáng lập Lumina Wellbeing. Với hơn 20 năm sống và làm việc tại Hội An, bà mang theo tầm nhìn về wellness và lối sống toàn diện, dẫn dắt nhiều dự án resort đoạt giải thưởng. Bà cũng chính là hình mẫu của một người thầy trong bộ đồng phục âm thầm định hình trải nghiệm, đội ngũ và tinh thần của một khu nghỉ dưỡng wellness Việt Nam.

Hospitality – nơi học, dạy và truyền cảm hứng

Ngành hospitality khiến chúng ta trưởng thành nhanh. Chúng ta học nhanh và cũng phải dạy nhanh. Ta lớn lên nhờ những người đi trước và trưởng thành khi dìu dắt người đi sau. Đó chính là vòng tròn đẹp nhất của nghề: học – dạy – truyền cảm hứng. Những câu chuyện trưởng thành trong nghề không chỉ là truyền thuyết. Chúng diễn ra mỗi ngày, ở Việt Nam và trên toàn thế giới.

Tại Marriott International, hành trình từ nhân viên vận chuyển hành lý đến GM không phải ngoại lệ, đó là một phần văn hóa phát triển tài năng của tập đoàn. Tại Four Seasons, triết lý “Grow your own timber” (Tự trồng rừng của riêng bạn) đã biến những nhân viên buồng phòng thành trưởng bộ phận, rồi trở thành giám đốc. Ở Aman, nhiều GM hiện nay từng là nhân viên lễ tân, họ được rèn luyện sự tĩnh tại, hiện diện và tinh tế qua những năm tháng học nghề thầm lặng.

Trong hệ thống Accor tại Việt Nam như Sofitel Legend, Pullman, Mövenpick, vô số tài năng trẻ trưởng thành nhờ sự hướng dẫn, luân chuyển và đào tạo chéo, cùng sự tin tưởng của lãnh đạo. Tại Six Senses, từ nhân viên chăm sóc sức khỏe đến trưởng bộ phận là hành trình đầy huấn luyện về tỉnh thức, triết lý phục vụ và trí tuệ cảm xúc. Ngay cả tại các thương hiệu xa xỉ Việt Nam như Regent Phú Quốc, The Anam hay Amanoi, nhiều nhân viên tuyến đầu đã trở thành quản lý cấp trung và cấp cao nhờ sự dìu dắt thầm lặng.

Chính nhờ những “người thầy thầm lặng” mà một nhân viên vận chuyển hành lý trở thành GM, một nhân viên pha chế trở thành giám đốc bộ phận Ẩm thực – F&B, một nhân viên lễ tân trở thành lãnh đạo của một khách sạn quốc tế. Ngành khách sạn là nơi sự bền bỉ luôn được tưởng thưởng, và những người thầy thầm lặng luôn tạo nên những nhà lãnh đạo tuyệt vời nhất.

Thiên nhiên và điểm đến – Cân bằng và tái sinh qua ẩm thực, văn hóa và 6 giác quan

Điểm đến dạy ta theo cách mà không lớp học nào có thể dạy được: không bằng giáo án, mà bằng mùa vụ, hương thơm, dòng nước, ngọn gió, tiếng rừng và những điều tinh tế chỉ người sống gần thiên nhiên mới cảm nhận. Ẩm thực theo mùa, từ trà sen mùa hạ, cốm mùa thu, rau rừng miền núi, thảo mộc nắng gió Ninh Thuận, đến các loại đậu, rau, củ trong từng vùng sinh thái, đều dạy chúng ta bài học về sự tinh tế và đúng thời điểm. Sang trọng không nằm ở cầu kỳ xa xỉ, mà ở những gì thiên nhiên trao tặng đúng mùa.

Y học dân gian Việt Nam từ lá ổi, bồ công anh, sả – gừng đến trái rừng, tạo nên một hệ sinh thái chữa lành được truyền qua tay bà, tay mẹ, cây cối quanh nhà, và nhịp sống tĩnh tại của làng quê. Thiên nhiên đánh thức sáu giác quan: thị giác, thính giác, khứu giác, vị giác, xúc giác và trực giác – tạo ra cảm giác bình an mà chỉ thiên nhiên đem lại.

Những khách sạn và khu nghỉ dưỡng tinh tế nhất Việt Nam hiểu bài học này: Six Senses Côn Đảo để thiên nhiên dẫn dắt trải nghiệm; Avana Retreat dùng núi rừng, thảo mộc và nghề truyền thống làm liệu pháp chữa lành; Topas Ecolodge để tiếng gió thay thế âm nhạc spa; Anantara Hội An đưa hương vị mùa và đời sống bến sông vào từng trải nghiệm.

Thiên nhiên dạy ba bài học: cân bằng, tri ân và tái sinh. Nhịp thủy triều, rừng tự chữa lành, dòng sông uốn lối... tất cả nhắc người làm nghề hospitality giữ cân bằng giữa phục vụ và nghỉ ngơi, trân trọng những điều giản đơn và luôn tái sinh qua từng mùa, từng thế hệ. Khi hành trình ấy giúp con người trở nên tốt đẹp hơn, đó chính là du lịch tỉnh thức.

Hệ sinh thái văn hóa Việt Nam – từ trà sen Hồ Tây, làng gốm, giấy thủ công, lụa Vạn Phúc, ẩm thực theo mùa, đến núi rừng, sông biển – là một kho báu giúp đánh thức sáu giác quan của du khách. Những khu nghỉ tinh tế như Regent Phú Quốc, Capella Hà Nội, Sofitel Legend Metropole hay The Anam đều áp dụng tinh thần này trong trải nghiệm của khách: từ trà, hương, chất liệu, nghệ thuật đến ẩm thực. Mỗi chi tiết đều nhằm khơi gợi thị giác, thính giác, khứu giác, vị giác, xúc giác và cảm xúc, nhắc nhở rằng ngành hiếu khách chỉ thực sự trở thành nghệ thuật khi người làm nghề biết lắng nghe, quan sát và tôn trọng văn hóa, thiên nhiên cũng như trải nghiệm của khách.

Trong ngành hospitality, chúng ta không chỉ là người học, mà còn là người thầy thầm lặng. Mỗi GM, mỗi supervisor, mỗi nhân viên, mỗi du khách đều là một phần của vòng tròn học - phục vụ - dạy - truyền cảm hứng - tái sinh - lặp lại. Chính những người thầy thầm lặng, đồng nghiệp, các thế hệ đi trước, những điểm đến, thiên nhiên, hay cả thử thách khó khăn... đã định hình mỗi cá nhân thành những nhà lãnh đạo tinh tế và tràn đầy nhân văn.

Nhân ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, hãy tri ân những người thầy đã dẫn dắt chúng ta – những người không chỉ “mở cánh cửa” mà còn “mở lối đi”. Trong ngành hospitality, giá trị không đo bằng KPIs, mà bằng số người được truyền cảm hứng, bằng những trái tim được chạm tới và bằng vòng lan tỏa của sự tử tế, tinh tế và lòng biết ơn.

Phương Thảo là Biên tập viên của Tạp chí Travellive. Cô đam mê xê dịch và thích ghi lại những khoảnh khắc bằng máy ảnh tại mỗi vùng đất đặt chân đến. Du lịch, nghệ thuật, lifestyle là chủ đề viết lách yêu thích của Phương Thảo.

Bài: Vân Trần - Ảnh: Nhiều nguồn khác