Được thành lập từ năm 1927, Làng văn hóa du lịch Plei Ốp ở phường Hoa Lư, thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai hiện nay có hơn 100 hộ dân với hơn 500 người dân sinh sống. Với vị trí thuận lợi ngay giữa trái tim của thành phố, Plei Ốp là một điểm đến lý tưởng cho những du khách tìm kiếm trải nghiệm văn hóa J’rai độc đáo - một phần không thể thiếu trong di sản văn hóa truyền thống của miền đất đỏ Tây Nguyên.
Plei Ốp còn gọi là làng Ốp, được thành lập từ năm 1927 với gần 100 năm tuổi, diện tích tự nhiên lên đến 182 ha, giữa trung tâm thành phố Pleiku.
Ghé thăm ngôi làng bình yên nằm giữa phố núi, gặp người dân bản địa hiền lành, chất phác, chúng tôi còn được chia sẻ thêm: "Plei tiếng J’rai nghĩa là làng, Plei Ốp là làng Ốp, làng đồng bào J’rai. Toàn bộ cư dân trong làng vẫn là người J’rai, chưa bị pha trộn. Vì thế, tất cả mọi thứ, từ phong tục tập quán, văn hóa, sinh hoạt, vẫn đậm sắc J’rai".
Cái hay ở chỗ, mặc dù nằm gần như ở trung tâm TP Pleiku, nhưng Plei Ốp không bị mai một văn hóa truyền thống hay đô thị hóa. Đây là một trong số 7 ngôi làng truyền thống của Tây Nguyên được nhà nước chọn để bảo tồn. Dạo bước giữa làng Ốp, du khách sẽ cảm nhận được không gian yên bình đặc trưng, hoàn toàn khác biệt so với sự ồn ào và náo nhiệt của thành thị. Âm thanh chủ đạo tại đây là tiếng rì rào của rừng, tiếng cánh chim vỗ và tiếng cười trong veo của các em nhỏ trong làng. Phải lâu thật lâu mới nghe thấy tiếng của một chiếc xe máy chạy ngang qua.
Mặc dù nằm gần như ở trung tâm thành phố, nhưng Plei Ốp không bị mai một văn hóa truyền thống hay đô thị hóa.
Mặc dù nằm trong lòng thành phố Pleiku, Plei Ốp lại được bao quanh bởi thung lũng Ia Lâm và hai dòng suối Ia Nin và Ia Năk ngày đêm róc rách. Cũng nhờ hai con suối này mà bầu không khí nơi đây luôn mát mẻ, cũng như tạo điều kiện cho đất đai màu mỡ, cây trái, hoa màu tươi tốt.
Nhìn từ thành phố Pleiku xuống làng Ốp, du khách sẽ thấy một cảnh quan độc đáo: một lòng chảo sâu, rộng lớn. Ông Siu Chel, già làng nơi đây cho biết, đây là miệng núi lửa đã tắt từ hàng triệu năm trước. Trong lòng chảo này, có một quần thể kiến trúc đặc biệt bao gồm nhà rông, nhà sàn và những ngôi mồ.
Làng trong phố nhưng Plei Ốp vẫn có nhà rông truyền thống.
Nổi bật giữa không gian làng là ngôi nhà rông J'rai với một mái cong cao vút và một cây nêu nổi bật phía trước. Nhà rông, nơi được xem như "trái tim" của làng, thể hiện linh hồn, là biểu tượng văn hóa của buôn làng, được xây dựng cao vút như hình lưỡi rìu với nguyên liệu hoàn toàn từ gỗ và tre, nứa truyền thống. Cả làng xum họp xung quanh ngôi nhà này, tất cả các hoạt động văn hóa, tâm linh và lễ hội quan trọng đều diễn ra tại khu vực nhà rông.
Xung quanh nhà rông, bạn sẽ tìm thấy một khu trưng bày với 54 tượng gỗ điêu khắc, thể hiện cuộc sống hàng ngày của người J'rai và Bahnar. Những tượng này mô tả đủ mọi khía cạnh của cuộc sống, từ việc biểu diễn cồng chiêng, trống, múa xoang, đến việc trồng trọt, săn bắn, uống rượu cần...
Tượng khắc gỗ là nét văn hóa đặc sắc của người J'rai...
Với nhiều hình dáng khác nhau, thể hiện đời sống của người dân làng nơi đây.
Điều độc đáo là tượng gỗ điêu khắc không chỉ xuất hiện tại những nơi quan trọng như nhà mồ và nhà rông, mà còn trong những ngôi nhà thông thường. Điều này tạo nên sự đa dạng trong hình dáng và biểu cảm của các tượng. Tượng gỗ tại nhà rông, nhà dài và nhà ở thường mang nét vui vẻ và phấn khích, trong khi tượng ở nhà mồ thường có hình dáng buồn bã, với các biểu hiện như chống cằm, ôm đầu hay khoanh tay. Đây là một loại hình nghệ thuật điêu khắc độc đáo, thể hiện một phần quan trọng văn hóa truyền thống của người dân Tây Nguyên.
Bạn có thể bắt gặp tượng khắc gỗ ở bất cứ đâu.
Đối với du khách, Plei Ốp không chỉ là một địa điểm du lịch thú vị mà còn là cơ hội trải nghiệm độc đáo của văn hóa bản địa. Tại đây, bạn có thể tận hưởng những câu chuyện và phần trình diễn đầy màu sắc của già làng Puih Sir. Ngoài ra, có thể tham gia vào các nghề truyền thống mà người dân địa phương vẫn duy trì, như rèn, đan lát, dệt thổ cẩm, tạc tượng, làm nhạc cụ dân tộc.
Ngoài những trải nghiệm này, nếu may mắn thăm làng vào thời điểm phù hợp, bạn sẽ được tham gia vào những lễ hội truyền thống sôi động như Pơthi (lễ bỏ mã) hoặc lễ hội mừng lúa mới. Đặc biệt, du khách có cơ hội thưởng thức màn biểu diễn từ đội cồng chiêng của làng, với hơn 20 nghệ nhân, 12 chiêng, 20 cồng, và 1 trống thể hiện sự đa dạng và sức sống bền bỉ của văn hóa địa phương.
Văn hóa cồng chiêng vẫn còn được lưu giữ và bảo tồn tại nơi đây.
Nhưng không chỉ văn hóa truyền thống làm cho Plei Ốp trở thành một Làng Văn Hóa - Du Lịch độc đáo. Ẩm thực cũng là một điểm đặc biệt thu hút du khách. Làng Ốp hiện tại có ba quán ăn chuyên phục vụ ẩm thực núi rừng Tây Nguyên.
Một trong những món ăn nổi tiếng nhất tại đây chính là gà nướng cơm lam. Cách nướng gà độc đáo với chỗ nướng xa lửa, để gà chín từ từ, tạo nên hương vị độc đáo, khác lạ. Gà thường được chọn kỹ càng, ướp gia vị bằng mật ong, tỏi băm nhuyễn, dầu mè, muối, tiêu sọ và sau đó được nướng trên khúc cây lồ ô. Gà không tiếp xúc trực tiếp với lửa mà được nướng xung quanh đống than lớn, khiến mỡ gà thấm vào cây, tạo nên hương vị đặc biệt thơm ngon khó cưỡng.
Không giống như gà nướng cơm lam ở những nơi khác, gà tại đây thơm ngon đậm đà, kết hợp cùng chén nước chấm và lá rừng mang đến vị ngon không thể nào quên.
