Có lẽ có rất ít người có thể biết hoặc ý thức được quy mô thực sự của ngành công nghiệp chăn nuôi động vật hoang dã trước khi dịch Covid-19 bùng nổ tại Trung Quốc và lan ra toàn thế giới. Bởi từ trước tới nay, việc cấp phép tại Trung Quốc chủ yếu được thực hiện bởi các cơ quan lâm nghiệp cấp tỉnh và địa phương nên thông tin về những hoạt động này dường như không được công bố đầy đủ.
Đóng cửa chợ hải sản Hoa Nam ở Vũ Hán - nơi được cho là khởi nguồn của Covid-19
Cuối tháng 12 vừa qua, dịch bệnh do virus corona chủng mới có tên chính thức là Covid-19 bùng phát tại Trung Quốc, các nhà khoa học bắt đầu vào cuộc truy tìm vật chủ của loại virus này và khẳng định nó bắt nguồn từ các loài động vật hoang dã như: dơi, rắn… Cuối tháng 1/2020, chính quyền Trung Quốc ban hành lệnh cấm tạm thời với việc buôn bán động vật hoang dã nhằm hạn chế sự lây lan của virus, và bắt đầu cưỡng chế ngừng hoạt động các cơ sở chăn nuôi động vật vào đầu tháng 2.
Cơ quan lập pháp trung ương đã gấp rút sửa đổi Luật Bảo vệ động vật hoang dã và có thể cơ cấu lại các quy định về việc sử dụng động vật hoang dã làm thực phẩm hoặc nguyên liệu trong y học cổ truyền Trung Quốc.
Đến ngày 24/2, Ủy ban Thường vụ Quốc hội Trung Quốc đã chính thức ban hành các biện pháp mới nhằm hạn chế buôn bán động vật hoang dã, cấm tiêu thụ thịt thú rừng và bán động vật hoang dã để lấy thịt tại các chợ thú vật, từ nay đến thời điểm Luật Bảo vệ động vật hoang dã được sửa đổi và thông qua.
Thế nhưng, thị trường đặc biệt này không thể tự nhiên sinh ra và phát triển mạnh mẽ đến vậy. Bởi trong nhiều năm qua, chính quyền Trung Quốc đã quảng bá ý tưởng về việc thuần hoá và nuôi nhốt động vật hoang dã, cho rằng đây là một phần quan trọng trong phát triển nông thôn, du lịch sinh thái và xoá đói giảm cho nông dân ở vùng hẻo lánh. Chỉ vài tuần trước khi Covid-19 bùng phát, Cơ quan Quản lý Lâm nghiệp Trung Quốc vẫn tích cực khuyến khích người dân chăn nuôi động vật hoang dã và quản lý những cơ sở này để người dân hoạt động theo quy định.
Tuy nhiên, đài Tân Hoa Xã hôm 17/2 cho biết trong giai đoạn từ năm 2005 đến năm 2015, cơ quan lâm nghiệp tại Trung Quốc chỉ cấp 3.725 giấy phép chăn nuôi động vật hoang dã ở cấp quốc gia - trong khi con số thực thì đã lên đến gần 20.000 trang trại chăn nuôi động vật hoang dã trên toàn quốc. Trong đó, nổi bật nhất là 4.600 cơ sở ở tỉnh Cát Lâm - nơi nổi tiếng với hoạt động y học cổ truyền Trung Quốc.
Bên cạnh việc khó kiểm soát được số lượng thì cũng có rất ít thông tin về danh sách những loài động vật hoang dã được nhân giống và nuôi nhốt trong các trang trại ở Trung Quốc, các loài phổ biến nhất được biết đến là: cầy hương, hươu sika, cáo, chim công, ngỗng hoang, chim trĩ cổ tròn…
Các khu chợ chuyên buôn bán thịt động vật hoang dã ở Trung Quốc
Và câu hỏi đang được các nhà nghiên cứu động vật quan tâm là: Liệu lệnh cấm mua bán động vật hoang dã vừa qua có bao gồm việc tiêu huỷ các loài vật trong các trại nhân giống hợp pháp và bất hợp pháp hay không? Và nếu có thì chi phí đền bù rất lớn ấy sẽ được xử lý như thế nào?
Bên cạnh việc sử dụng các bộ phận của động vật hoang dã làm nguyên liệu y học cổ truyền, phần lớn hoạt động buôn bán động vật hoang dã là để lấy thịt như một loại thực phẩm. Hoạt động buôn bán này diễn ra trên các nền tảng trực tuyến hoặc tại các khu chợ thú vật - như chợ hải sản Hoa Nam ở thành phố Vũ Hán, nơi được nghi vấn là điểm bệnh dịch khởi phát.
Một báo cáo năm 2017 của Học viện Kỹ thuật Trung Quốc đã định gía ngành chăn nuôi động vật hoang dã có quy mô 56 tỷ nhân dân tệ (khoảng 8 tỷ USD), gấp 5 lần so với 10 năm trước đó. Trong khi đó, thị trường kinh doanh và tiêu thụ động vật hoang dã có quy mô lên tới 520 tỷ nhân dân tệ ( khoảng 74 tỷ USD) và sử dụng hơn 14 triệu lao động.
Hơn một nửa số người trong ngành - khoảng 7,6 triệu người - làm việc trong ngành lông thú và da, trị giá khoảng 390 tỷ nhân dân tệ. Khoảng 6,2 triệu người làm việc trong các trang trại chăn nuôi hoặc chế biến động vật làm thực phẩm. Ở một số vùng nghèo của Trung Quốc như Quý Châu hay Quảng Tây, nuôi động vật hoang dã là nguồn thu nhập quan trọng cho người dân. Do vậy nhiều chuyên gia nghiên cứu về môi trường và sinh kế tại Trung Quốc đang kiến nghị lên Chính phủ về việc chuyển đổi ngành chăn nuôi và cung cấp cho người dân các hình thức sinh nhai mới.
