VI
EN
Nằm ẩn mình dưới chân núi Phou Kao (núi Voi) hùng vĩ, hướng mặt ra dòng sông Mê Kông huyền thoại, quần thể di tích Wat Phou tại tỉnh Champasak, miền Nam Lào, không chỉ là một ngôi đền ngàn năm tuổi mà còn là minh chứng sống động cho sự giao thoa văn hóa, lịch sử kéo dài hơn 15 thế kỷ. Được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới, Wat Phou mời gọi những người yêu thích vẻ đẹp cổ kính và khám phá "chạm vào một lớp thời gian khác" tại trung tâm của nền văn minh tiền Angkor.
Cội nguồn của nền văn minh cổ đại
Nếu là một người yêu thích vẻ đẹp cổ kính và những chuyến du lịch khám phá sâu sắc, thì ngôi đền ngàn năm tuổi Wat Phou tại Lào sẽ là địa điểm mà bạn nhất định phải đến một lần trong đời. Wat Phou, có nghĩa là “ngôi đền trên núi,” không chỉ đơn thuần là một di tích tôn giáo mà còn được coi là chứng nhân lịch sử, đã chứng kiến nhiều giai thoại thăng trầm của đất nước Lào xinh đẹp. Ngôi đền tọa lạc tại thành phố Pakse, thuộc tỉnh Champasak, nằm ở phía Tây Nam Lào, giáp biên giới với Thái Lan và Campuchia. Đây là một khu vực có địa hình độc đáo, với sông Mê Kông chảy qua tạo thành một "vùng biển giàu" với 4.000 hòn đảo lớn nhỏ (Sinphadone), đồng thời là vựa lúa lớn nhất của Lào.
Nằm dưới chân núi Phou Khao, tỉnh Champasak, miền Nam nước Lào, quần thể di tích Wat Phou lưu giữ dấu ấn của một nền văn minh lâu đời
Điều làm nên giá trị phi thường của Wat Phou chính là niên đại lịch sử của nó. Các nhà nghiên cứu và khảo cổ học chỉ ra rằng, Wat Phou được xây dựng từ thế kỷ thứ 5 đến thế kỷ thứ 7, sớm hơn cả quần thể Angkor Wat nổi tiếng của Campuchia.
Nơi đây từng là trung tâm Hindu giáo của người Khmer, thờ thần Shiva – vị thần hủy diệt và tái tạo, với biểu tượng Linga được nhắc đi nhắc lại nhiều lần trong kiến trúc. Đặc biệt, khu vực này xưa kia còn là vị trí của thành Crethapura, kinh đô đầu tiên của người Khmer cổ. Sau này, vào đầu thiên niên kỷ thứ 2 (khoảng thế kỷ 13), Wat Phou dần biến đổi, trở thành trung tâm của Phật giáo Tiểu thừa (Phật giáo Nam tông) của vùng Nam Lào cho đến ngày nay. Sự thay đổi và giao thoa văn hóa kéo dài hàng thế kỷ đã khiến ngôi đền mang một kiến trúc cổ kính độc đáo, nhuốm màu thời gian sâu sắc.
Vị thế "tựa sơn hướng thuỷ" với kiến trúc kỳ vĩ
Quần thể kiến trúc Wat Phou sở hữu một vị thế vô cùng đặc biệt và đẹp hiếm có. Ngôi đền được xây dựng theo thế tựa lưng vào núi Phou Kao (núi Voi) - ngọn núi thiêng cao 1.600m và trên một ngọn đồi thiêng gọi là đồi Linga, mặt hướng thẳng về phía Đông, nơi có dòng sông Mê Kông huyền thoại với khoảng cách 6km. Sự hòa quyện tuyệt vời giữa rừng, núi, sông và kiến trúc cổ đã tạo nên một khung cảnh huyền ảo, vừa thơ mộng nhưng cũng vừa khiến người khác phải trầm trồ trước sự sắp đặt của thiên nhiên và bàn tay con người.
Tên gọi Wat Phou (hay Vat Phu) trong tiếng Lào có nghĩa là “ngôi đền trên núi”
Quần thể di tích được bố trí dọc theo một trục hành lễ kéo dài từ đồng bằng lên sườn núi. Hành trình khám phá Wat Phou là một trải nghiệm "chạm vào thời gian" thực thụ. Trước khi đến khu chính của ngôi đền, du khách sẽ được dạo bước qua khu bảo tàng, nơi lưu giữ hơn 100 bức tượng, phù điêu và hiện vật quý giá của thời kỳ tiền Angkor. Ngay cổng ra vào, được xây dựng với sự giúp đỡ của chính phủ Nhật Bản, bảo tàng trưng bày biểu tượng linga cao hơn 2 mét, minh chứng cho sức sống kỳ diệu của Wat Phou trong suốt 15 thế kỷ.
Cảnh quan nơi đây với đá cổ, rêu phong, rừng núi và sông Mekong gần kề, tạo nên vẻ trang nghiêm, cổ kính đặc trưng cho di tích
Tiếp theo là con đường lát đá rộng thẳng tắp, hai bên là các hồ nước (baray) cổ kính và những hàng trụ đá hình Linga dẫn lối du khách vào khu đền hạ. Ở đây, hai ngôi đền lớn nằm đối xứng, được xây bằng những khối đá sa thạch nguyên khối nặng hàng tấn, lắp ráp một cách tinh xảo bằng các lỗ mộng. Cổng trước và mặt chính của hai ngôi đền hạ vẫn còn những bức phù điêu chạm khắc các vị thần linh của đạo Hindu với họa tiết tinh tế, sắc sảo.
Để lên khu đền thượng, du khách phải chinh phục 77 bậc cấp lát đá sa thạch xếp chồng lên nhau, hai bên là những cây hoa Chăm Pa cổ thụ có niên đại hàng nghìn năm tuổi. Ngôi đền thượng nằm trên quả đồi hình Linga, lưng tựa vào vách đá núi, giữ được khí thiêng sông núi.
Khác với đền hạ, cấu trúc đền thượng hầu như còn nguyên vẹn, với ba cửa lớn và những bức phù điêu chạm khắc tượng thần Shiva, vũ nữ Apsara và các linh vật. Xưa kia thờ thần Shiva, giờ đây, ngôi đền chính là nơi thờ Phật Thích Ca bằng đá lớn, trở thành nơi hành hương quan trọng của các tín đồ Phật giáo. Phía sau đền, trên vách núi đá dựng đứng còn chạm khắc các con vật như voi, ngựa, cá sấu, và một khe nước mát lạnh đổ xuống hồ, được coi là nguồn nước linh thiêng gột rửa bụi trần.
Wat Phou không chỉ là một điểm khảo cổ mà còn là địa điểm hành hương và du lịch quan trọng của miền Nam Lào. Khí hậu Lào, tương đồng với Việt Nam, có mùa khô kéo dài từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau. Đây là thời điểm mát mẻ nhất, lý tưởng nhất để ghé thăm, khi du khách có thể trải nghiệm cảm giác ngắm cảnh ấn tượng, phía trước là con sông Mê Kông, phía sau là ngọn núi thiêng Phou Kao hùng vĩ.
Đặc biệt, nếu đến Wat Phou vào dịp rằm tháng 3 âm lịch, du khách sẽ có cơ hội được hòa vào dòng người trong Lễ hội Wat Phou. Đây là một trong những lễ hội Phật giáo lớn nhất của cả vùng Nam Lào và cả nước Lào nói chung, kéo dài liên tục trong 3 ngày. Trong lễ hội, ngoài các nghi lễ Phật giáo, Ấn Độ giáo và tín ngưỡng vật linh, còn diễn ra các hoạt động văn hóa đặc sắc như hội đua thuyền, đua voi, chọi trâu, biểu diễn vũ nhạc truyền thống và bắn pháo hoa, tạo nên một di sản văn hóa phi vật thể gắn liền với di tích ngàn năm này.
Hiện nay, việc di chuyển đến Wat Phou đã trở nên thuận tiện hơn. Trước đây, du khách phải đi phà qua sông Mê Kông từ Pakse, nhưng giờ đây, một con đường trải nhựa đã được xây dựng từ thị xã Pakse qua cầu Hữu nghị Lào - Nhật, chạy thẳng đến vùng đất di sản. Điều này càng làm tăng thêm sức hấp dẫn của Wat Phou, mời gọi du khách từ khắp nơi trên thế giới đến với Di sản văn hóa thế giới này, để thấy yêu thêm nước Lào – đất nước của hoa Chăm Pa, hòa bình và hữu nghị.
