Cá mập là loài động vật săn mồi tiến hóa thành công. Nhắc đến loài sinh vật biển này, hầu như chúng ta sẽ liên tưởng đến các bộ phim kinh dị với loài thú ăn thịt có "bộ nhá" chắc khỏe nhất hành tinh. Quái vật biển này gây ám ảnh cả những loài sinh vật dưới biển và con người. Nó đáng sợ đến nỗi khiến cho một số người ước rằng cá mập không còn tồn tại.
Chúng đã bơi trong các đại dương suốt 400 triệu năm và đa dạng hóa theo thời gian để định cư cả ở sông, hồ. Khoảng hơn 500 loài cá mập còn tồn tại trên trái đất ngày nay và có thể còn những loài chưa phát hiện.
Nói đến cá mập, người ta sẽ liên tưởng ngay một trong những loài động vật ăn thịt có bộ hàm khỏe nhất hành tinh
Cá mập có mặt ở tất cả các hệ sinh thái trên khắp thế giới, bao gồm rừng ngập mặn, rạn san hô nhiệt đới, Bắc Băng Dương lạnh giá. Dù sống ở đâu hay lớn cỡ nào, tất cả cá mập đều là động vật săn mồi và đóng vai trò thiết yếu đối với sự lành mạnh của môi trường.
Sự biến mất của loài săn mồi đầu bảng như cá mập sẽ gây mất cân bằng sinh thái nghiêm trọng, khiến nhiều động vật khác chết theo. Nước biển chắc chắn sẽ vẫn xanh màu dương thăm thẳm, nhưng nếu không có cá mập, hệ sinh thái đại dương sẽ không như bây giờ.
Cá mập dễ dàng săn những con cá nhỏ và ốm yếu hơn, nhờ vậy đảm bảo được một quần thể cá khỏe mạnh trong quy mô phù hợp với môi trường sống đó. Thông qua sự hiện diện của mình, chúng thậm chí có thể giúp bảo vệ hệ sinh thái đó. Chẳng hạn như loài cá mập hổ thường bơi xung quanh khu vực đồng cỏ biển sẽ khiến những con rùa sợ hãi không đến gần thảm thực vật này.
Cá mập đã sinh sống trên Trái Đất hàng trăm triệu năm
Theo tạp chí Nature, kể từ năm 1970, số lượng cá mập và cá đuối sinh sống trên các đại dương trên thế giới đã giảm hơn 70%. Nguyên nhân chính của sự giảm sút một cách nhanh chóng này chủ yếu đến từ việc đánh bắt quá mức của con người.
Các nhà khoa học đặt ra câu hỏi rằng, sẽ ra sao nếu cá mập hoàn toàn biến mất khỏi đại dương? Khi không còn cá mậρ, số lượng cá nhỏ sẽ tăng mạnh vì không có kẻ thù. Khi ấy, thức ăn của chúng là sinh vật phù du, vi sinh vật, tôm nhỏ sẽ bị chén sạch. Thức ăn không đủ, cuối cùng một vài loài sẽ chết đói. Tảo và vi khuẩn sẽ xâm lấn rạn san hô khiến nó không thể quang hợp. San hô sẽ chết, chỉ còn lại bộ xương của nó và biến thành đá vôi. Cuối cùng, hệ sinh thái biển không cân bằng, con người cũng sẽ không có đủ thức ăn.
Cá mập khi săn mồi giúp loại bỏ những cá thể yếu kém hơn trong đàn, từ đó đảm bảo được một quần thể cá khỏe mạnh trong quy mô phù hợp với môi trường sống đó. Cá mập cũng góp phần điều phối sản sinh oxy dưới đại dương bằng cách ăn những loài cá con, gián tiếp tạo điều kiện cho các loài phù du tạo oxy phát triển và giúp điều tiết lượng oxy trong đại dương.
Hệ sinh thái biển không cân bằng, con người cũng sẽ không có đủ thức ăn nếu loài cá mập biến mất
Bên cạnh đó, cá mập cũng cung cấp thức ăn cho động vật ăn thịt ở đại dương. Những con cá mập trắng mất gan dạt vào bãi biển Nam Phi được cho là nạn nhân của cá voi sát thủ.
Tuy quan trọng là thế, nhưng khoảng 25% loài cá mập hiện đang bị đe dọa tuyệt chủng. Nguyên nhân bởi chúng sinh ít con và chậm phát triển. Nhiều loài sống ở rừng ngập mặn cũng phải đối mặt với việc mất môi trường sống khi rừng bị phá hủy để xây dựng khu dân cư.
Nếu cá mập biến mất, những tác động từ các mạng lưới thức ăn trong đại dương sớm muộn cũng sẽ ảnh hưởng tới con người. Thật quan trọng để hiểu rằng đại dương cần cá mập nhiều đến thế nào, và cả chúng ta cũng vậy.
