Di sản vô hình của nước Ý

“Món sang” của tuổi thơ

Vốn là một tín đồ ẩm thực từ nhỏ, tôi vẫn còn nhớ cảm giác phấn khích mỗi khi được bố mẹ dẫn đi ăn nhà hàng Ý ở Hà Nội khi còn là một cô bé 6, 7 tuổi. Hồi ấy, những năm cuối thập kỉ 90, cứ đi ăn nhà hàng Ý là chỉ có gọi món truyền thống “pizza”. Hồi ấy, đi ăn pizza là món sang nên hẳn nhiên phải gọi loại nhân thịt bò băm, chứ ai lại ăn pizza chay. Hồi ấy, thấy thật vui khi được ăn món pizza vì nó là món Tây nhưng lại có thể ăn chung với gia đình như cơm Việt, chia nhau mỗi người một miếng cảm giác thật gần gũi và dung dị. Chính vì vậy mà tôi thích món pizza, không chỉ vì nó ngon miệng dễ ăn, mà còn vì nó luôn giữ dáng vẻ bình dị dù ở trong nhà hàng sang đến mấy.

Sau này có dịp được sống ở Ý, tôi mới thấy rõ tính chất “bình dân” của pizza, mà càng bình dân thì lại càng ngon, cũng giống như ẩm thực đường phố của Việt Nam vậy. Người Ý có thể ăn pizza ở bất cứ đâu, mua một hai miếng ở quầy pizza rồi đứng tại chỗ ăn là hình ảnh quen thuộc trên đất nước này. Quán ăn pizza thì nhiều nhan nhản nhưng cũng chỉ giản dị như quán phở Hà Thành thôi. Mà muốn ăn pizza ngon nhất nước Ý, thậm chí là ngon nhất thế giới, nhất định phải tới thành phố cảng Naples (tên tiếng Ý: Napoli). Ai cũng biết pizza là món ăn truyền thống của nước Ý nhưng ít ai biết quê hương của pizza là ở thành phố Naples. Món pizza như ta biết ngày nay ra đời ở Naples từ thế kỷ 18 và 19 và là món ăn thường ngày của người lao động thời đó.

Nghệ thuật làm món pizza chính cống

Quê nội của Angela, cô bạn thân người Ý của tôi, cũng ở Naples. Khi biết tôi chuẩn bị đưa bố mẹ tới đó chỉ để ăn pizza, cô giới thiệu ngay quán quen lâu đời L'Antica Pizzeria Da Michele, mở từ năm 1906. Được biết quán rất đông khách và không nhận đặt chỗ, bố mẹ và tôi quyết định tới ngay lúc quán mở cửa vào 11 giờ sáng. Đến nơi mới hơn 11 giờ một chút mà quán đã gần kín bàn. May mắn thay, chúng tôi có bàn ngay và không phải chờ đợi chút nào. Không khí ồn ào náo nhiệt, ngọn lửa rực cháy trong chiếc lò củi truyền thống và những người thợ nhào bột không ngưng nghỉ làm sống lại khung cảnh trong bộ phim “Eat, Pray, Love” (Ăn, Yêu, Cầu Nguyện) do diễn viên Julia Roberts thủ vai chính. Thứ kích thích vị giác hơn cả chính là mùi thơm phức của những chiếc bánh nóng hổi vừa ra lò làm chúng tôi vô cùng háo hức vì sắp được thưởng thức món pizza chính cống.

Ở L'Antica Pizzeria Da Michele chỉ có đúng hai vị pizza là marinara và margherita. Nguyên liệu của marinara gồm có sốt cà chua, lá oregano và tỏi, còn margherita thì làm từ cà chua San Marzano, phô mai mozzarella và lá húng tây tươi. Chúng tôi ăn thử cả hai loại và ấn tượng với pizza Margherita hơn. Tương truyền rằng cái tên Margherita được đặt theo tên nữ hoàng Margherita của Savoy vì bà đã rất thích loại pizza này trong chuyến thăm Naples vào năm 1889.

Hương vị khó quên của pizza Margherita được tạo nên từ vị khói của vỏ bánh hơi cháy, vị phô mai tan chảy trong miệng và vị thơm của cà chua nuôi dưỡng bằng đất núi lửa. Nguyên liệu chỉ đơn giản vậy thôi nhưng đều được chọn lượng kỹ lưỡng, từ bột làm bánh đến cà chua.

Một bí quyết khác quan trọng không kém chính là tay nghề và trái tim của người thợ. Năm 2017, nghệ thuật làm pizza của các “pizzaiuoli” (nghĩa là thợ làm pizza) gốc Naples được UNESCO công nhận là di sản văn hoá phi vật thể vì đó là một phần không thể thiếu trong lịch sử và văn hoá ẩm thực Ý. Công thức làm pizza cổ xưa được những người thợ cả sở hữu kỹ thuật nhuần nhuyễn truyền từ đời này qua đời khác, phần lớn là cho con cháu trong nhà. Hình ảnh người thợ xoay tròn chiếc vỏ bánh một cách nhiệt huyết trên bàn tay rắn chắc của mình là một màn biểu diễn đậm chất Ý. Chỉ nhìn thôi cũng có thể cảm nhận tình yêu của họ dành cho pizza. Nguyên liệu tươi ngon, nghệ thuật làm bánh cầu kỳ và niềm đam mê của các “pizzaiuoli” chính là yếu tố tạo nên món pizza huyền thoại Margherita.

Pizza Margherita của Naples đã dạy cho tôi một điều: cách tân chỉ là tạm thời, cổ điển mới là vĩnh cửu. Sau khi nếm thử rất nhiều vị pizza khác nhau, tôi vẫn mê nhất vị truyền thống của pizza Margherita và hầu như chỉ ăn loại này. Còn món pizza thịt bò băm của tuổi thơ tôi thì chẳng có gì là Ý cả vì tôi chưa từng thấy một chiếc pizza thịt bò băm nào ở Ý. Tính tới nay, món pizza Margherita đơn giản mà ngon đã tồn tại hơn 100 năm, cộng thêm việc được vinh danh là di sản văn hoá vô hình của nhân loại, tôi tin hương vị của pizza Margherita sẽ còn tồn tại hơn 100 năm nữa. Và còn gì đại diện tinh thần dân tộc Ý chuẩn hơn một chiếc pizza có màu cờ nước Ý: xanh lá cây, trắng và đỏ?

Thông tin thêm

- Cách di chuyển từ Rome đến Naples tiện nhất là bằng các chuyến tàu thẳng từ ga Roma Termini đến ga Napoli Centrale. Có thể dễ dàng đi trong ngày vì chỉ mất khoảng 1h15’ là tới Naples. Đặt vé ở các trang web: www.trenitalia.com/ www.italotreno.it - càng sớm sẽ càng rẻ.

- Các điểm tham quan nổi tiếng ở thành phố Naples gồm có Cung điện Hoàng Gia, Bảo tàng Khảo cổ học, Quảng trường Plebiscito, Thành Nuovo, Lâu đài Ovo và Bảo tàng Cappella Sansevero.

- Ngoài L'Antica Pizzeria Da Michele, Naples còn nhiều hàng pizza ngon khác như Starita, Gorizia 1916, và Gino e Toto Sorbillo.

- Thành phố Naples không được an toàn lắm. Khi đến Naples mọi người nên đeo túi chắc chắn và không nên đeo đồng hồ hay trang sức, đề phòng bị giật đồ.

- Nếu có nhiều thời gian ở Naples, hãy thử tìm tour leo núi Vesuvius, núi lửa vẫn còn đang hoạt động duy nhất ở châu Âu. Đây sẽ là trải nghiệm có một không hai của dân ưa mạo hiểm.

- Một trận phun trào khủng khiếp từ núi Vesuvius vào năm 79 đã chôn vùi các thành phố cổ Pompeii và Herculaneum. Ngày nay, tàn tích Pompeii trở thành một điểm tham quan không thể bỏ qua của nước Ý. Pompeii chỉ cách Naples khoảng 25 km nên có thể tham quan Pompeii trong ngày nếu đi từ Naples.

Trần Đan Vy