Có rất nhiều lý do để chúng ta quyết định đầu tư tiền bạc và thời gian vào những chuyến đi, và cùng với đó là vô vàn lựa chọn về điểm đến phù hợp với từng nhu cầu. Nằm trong dòng chảy của du lịch, nhiều người yêu thích được chu du đến vùng đất của trí tưởng tượng, của niềm cảm hứng và những câu chuyện từ trong trang sách. Vậy xu hướng du lịch này là gì?
Du lịch văn học - Bước vào thế giới tưởng tượng
Du lịch Văn học (Literary Tourism) là hình thức du lịch tới các điểm đến gắn với những cuốn sách hoặc cuộc đời và sự nghiệp của tác giả văn học. Đó có thể là một thành phố từng là bối cảnh cho một câu chuyện hay là nơi tác giả sinh ra, lớn lên hoặc sáng tác tại đó.
Vậy hình thức du lịch này hấp dẫn người ta bởi điều gì?
Một trong những điểm độc đáo của văn học nằm ở chỗ chúng đưa ta vào một cuộc hành trình không giới hạn bởi biên giới và thời gian, trong đó ngôn ngữ là phương tiện truyền tải. Nó mở ra một thế giới bao la của trí tưởng tượng, và chính điều đó khơi gợi một sự hiếu kỳ âm ỉ, thôi thúc người ta khám phá và tự trả lời cho câu hỏi: liệu thực tế có khác với những gì tâm trí vẽ nên?
Du lịch văn học đưa người ta vào thế giới của trí tưởng tượng.
Mặt khác, với những tác phẩm văn học kinh điển, câu chuyện về cuộc đời các văn hào cũng là chủ đề được công chúng quan tâm. Họ lớn lên ở một môi trường như thế nào, cảm hứng sáng tác của họ đến từ đâu và được nuôi dưỡng ra sao, để rồi mong muốn được tham gia vào hành trình theo dấu chân tác giả, cũng là hành trình nơi những câu chuyện ra đời.
Phương Anh, hiện đang sống tại Hà Nội, đã từng có cơ hội đến nhiều địa điểm gắn với dòng chảy văn học như Đan Mạch - nơi khởi nguồn của những câu chuyện cổ Andersen hay Vatican trong tiểu thuyết Thiên thần và Ác quỷ của nhà văn Dan Brown.
“Được đặt chân đến những địa điểm văn học là một trải nghiệm vô cùng thú vị đối với mình. Nó cho mình cảm giác được thật sự sống trong những câu chuyện và trải nghiệm nó theo một cách mới mẻ hoàn toàn, được khám phá và nhìn câu chuyện dưới một góc độ khác so với khi chỉ đọc trong trang sách” - Phương chia sẻ.
Nhân vật thăm quan ngôi nhà của tác giả Hans Christian Andersen.
Những điểm đến du lịch văn học
Xu hướng du lịch này ra đời không phải là điều đáng ngạc nhiên bởi sự lớn mạnh của cộng đồng những người yêu văn học là không thể phủ nhận. Nhu cầu càng cao, càng nhiều các điểm đến và dịch vụ ra đời để đáp ứng.
Nước Anh là một trong những nơi chứng kiến sự phát triển mạnh nhất của xu hướng du lịch này nhờ một nền văn học giàu có và phát triển. Từ những đại văn hào, nhà soạn kịch như William Shakespeare đến câu chuyện về thế giới phép thuật kỳ diệu của Harry Potter, hay những vụ án kỳ bí của Sherlock Holmes, tất cả trở thành “thỏi nam châm” thu hút các fan hâm mộ.
Ngôi nhà 221B Phố Baker trong bộ truyện Sherlock Holmes.
Tại London, căn nhà số 221B Phố Baker - nơi xuất hiện trong bộ tiểu thuyết Sherlock Holmes của Sir Arthur Conan Doyle và nay là Bảo tàng Sherlock Holmes vẫn mở cửa đón những hàng dài khách thăm quan mỗi ngày. Trong khi đó, theo thống kê, vùng Stratford-upon-Avon - quê hương của Shakespeare đón đến 3 triệu lượt khách du lịch mỗi năm. Chính quyền vùng tập trung quảng bá và phát triển du lịch gắn liền với danh tiếng của đại văn hào, giới thiệu về ngôi nhà nơi ông sinh ra, thành lập những bảo tàng, nhà hát, và nhiều địa điểm thăm quan khác.
Café Majestic - nơi J.K.Rowling từng sáng tác một phần của bộ truyện Harry Potter.
Không chỉ có nước Anh, rất nhiều cái tên cũng tạo được dấu ấn khó quên trong ngách du lịch văn học. Tiêu biểu, ta có Paris với câu chuyện về Thằng gù ở Nhà thờ Đức Bà, hay Florence gắn với hình ảnh chú búp bê Pinocchio. Một ví dụ khác là thành phố Porto - Bồ Đào Nha. Tuy không phải bối cảnh của bộ truyện lừng danh Harry Potter, cũng chẳng là quê hương của nhà văn J.K. Rowling, thành phố này lại thu hút nhiều khách du lịch yêu văn học vì là một trong những nơi truyền cảm hứng cho tập truyện đầu tiên về thế giới phù thủy. Café Majestic - nơi J.K.Rowling từng ngồi nghiên cứu và đặt bút viết, trở thành một trong những điểm đến nổi tiếng nhất tại Porto.
Một xu hướng du lịch tiềm năng
Du lịch văn học đã xuất hiện từ thế kỷ 19, bên cạnh những xu hướng du lịch khác, và đang ngày càng được quan tâm hơn.
Những năm gần đây, nhu cầu của cộng đồng người yêu du lịch không còn chỉ dừng lại ở những chuyến nghỉ dưỡng, thăm quan những di tích nổi tiếng và check in ở những biểu tượng của thế giới, mà dần mở rộng hơn ở cả chiều rộng và chiều sâu. Nhiều người tìm đến những địa điểm “độc” hơn, lạ hơn, gắn với một giá trị văn hóa cụ thể để thỏa mãn nhu cầu được khám phá và mở rộng vốn kiến thức của mình. Đó là cơ hội để những ngách nhỏ như du lịch văn học phát triển.
Ngôi nhà của nhà văn Ernest Hemingway tại Key West, Florida.
Du lịch văn học cũng mang tới cho nhiều địa phương cơ hội quảng bá du lịch bản địa và tạo nên thương hiệu riêng của vùng. Tại Key West, Florida, một trong những địa điểm nổi tiếng nhất là ngôi nhà của Ernest Hemingway từ những năm 1930, hiện tại được trùng tu thành nơi thăm quan kết hợp với bảo tàng. Tại đó, khách du lịch được tìm hiểu về những thông tin xung quanh nhà văn hào cùng những tác phẩm kinh điển của ông. Bằng cách đó, tên tuổi của Ernest Hemingway đã góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy hệ thống du lịch tại đây phát triển.
Bên cạnh đó, sự phát triển của cơ sở hạ tầng, hệ thống giao thông cùng với sự bùng nổ của công nghệ và dịch vụ giúp việc tra cứu thông tin, đặt tour và chỗ ở đều dễ dàng hơn so với trước đây. Điều này là một lợi thế đặc biệt cho xu hướng du lịch văn học, một mặt giúp công chúng dễ tiếp cận hơn với những điểm đến văn học chưa được nhiều người biết tới, mặt khác cũng giúp chính quyền địa phương truyền thông hiệu quả hơn đến những người quan tâm và yêu thích.
Một góc của làng Vũ Đại trong tác phẩm Chí Phèo.
Tại Việt Nam, du lịch văn học chưa hẳn trở thành một xu hướng nhưng cũng đã tồn tại nhen nhóm trong cộng đồng những người yêu sách. Làng Vũ Đại nằm tại tỉnh Hà Nam - nơi là bối cảnh cho tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao là một ví dụ điển hình. Tuy nhiên, số lượng những điểm đến văn học tương tự vẫn chưa nhiều. Điều này có thể xuất phát từ thị hiếu đọc và thói quen du lịch của người Việt, từ thực tế những tác phẩm Việt Nam vẫn chưa có điều kiện tiếp cận với độc giả nước ngoài, hay là câu chuyện về vấn đề bảo tồn những địa điểm văn học chưa thực sự được ưu tiên phát triển. Mặc dù vậy, với sự lớn mạnh của văn hóa đọc trong cộng đồng mọi lứa tuổi tại Việt Nam, đây vẫn được coi là một xu hướng tiềm năng trong tương lai nếu được định hướng và phát triển đúng cách.
