Nếu như trước đây, nhắc đến du lịch Lào Cai, nhiều người sẽ chỉ nhắc đến Sa Pa như một điểm đến không thể thay thế. Tuy nhiên, trong vài năm trở lại đây, khách du lịch đã có sự dịch chuyển và chú ý tới mảnh đất Y Tý - nơi có những khu rừng già nguyên sinh, thung lũng ruộng bậc thang Thề Pả hùng vĩ, cùng với phong tục bản sắc gần như được giữ nguyên vẹn của đồng bào các dân tộc nơi đây.
Y Tý là một xã nghèo vùng cao biên giới, cách Sa Pa gần 70km và thành phố Lào Cai gần 100km, nằm trên độ cao 2.000m so với mực nước biển. Y Tý đẹp nhất ở hai thời điểm trong năm là “mùa vàng” từ cuối tháng 8 đến khoảng giữa tháng 9 và “mùa săn mây” bắt đầu từ mùa Đông cho tới mùa Xuân. Thời điểm cuối tháng 8 đầu tháng 9, khi lúa bắt đầu chín, Y Tý quyến rũ với màu vàng rực của lúa, lan rộng ngút ngàn, thơm hương lúa mới.
Những năm gần đây, Y Tý đã trở thành một điểm du lịch được du khách gần xa biết đến như Sa Pa thứ hai ở Lào Cai. Đến với Y Tý, du khách sẽ được trải nghiệm nét đẹp mộc mạc, hoang sơ và những con người thân thiện, mến khách. Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Y Tý - ông Phạm Văn Tâm cho biết xã đang định hướng cho người dân kinh doanh các loại hình dịch vụ phục vụ khách du lịch khi đến với địa phương.
Thôn Choản Thèn, xã Y Tý đã được chọn để phát triển trở thành điểm du lịch cộng đồng. Với gần 97% là đồng bào người Hà Nhì sinh sống, nơi đây còn lưu giữ được nhiều nét văn hóa truyền thống như các lễ hội, trò chơi dân gian, nghề đan lát thủ công và những ngôi nhà trình tường độc đáo cùng cảnh quan thiên nhiên đặc sắc...
Để hỗ trợ bà con, các cơ quan, đoàn thể, chính quyền địa phương đã giúp người dân kiến thức cơ bản về du lịch cộng đồng, tập huấn kỹ năng cách tiếp đón, phục vụ khách du lịch, văn hóa giao tiếp ứng xử, phát triển du lịch cộng đồng bền vững, có trách nhiệm với môi trường tự nhiên. Việc phát triển du lịch cộng đồng ở Y Tý vừa giúp nâng cao thu nhập của người dân, đồng thời góp phần vào việc bảo tồn, phát triển những giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng các dân tộc địa phương.
Chỉ tính riêng năm 2019, Y Tý đón trên 16.000 lượt khách du lịch, trong đó có hơn 100 khách nước ngoài, đưa doanh thu từ du lịch đạt hơn 6 tỷ đồng, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo ở địa phương và nâng cao thu nhập cho nhiều hộ gia đình nơi rẻo cao biên giới này.
Vừa qua, Đảng bộ huyện Bát Xát đã có nghị quyết chọn phát triển du lịch là một trong ba lĩnh vực đột phá, trong đó tập trung phát triển, xây dựng Y Tý trở thành trung tâm du lịch của tỉnh Lào Cai. Theo Bí thư Huyện ủy huyện Bát Xát - Nguyễn Trung Triều, việc quy hoạch chung xây dựng đô thị du lịch Y Tý sẽ làm cơ sở để đầu tư, phát triển khu vực Y Tý đạt đô thị loại V, tiến tới thành lập thị trấn Y Tý trong thời gian tới.
Quy hoạch chung Y Tý sẽ là nền móng để quy hoạch chi tiết các khu chức năng, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, mời gọi đầu tư, bố trí sắp xếp dân cư, quản lý đất đai, trật tự xây dựng…, hướng đến hình thành đô thị du lịch Y Tý mang đặc trưng miền núi Tây Bắc gắn với bảo tồn, phát triển bền vững.
Trong tương lai, khu vực này sẽ hình thành một khu đô thị du lịch, hành chính mới mang tên Y Tý, phát triển phân thành hai vùng, bảy phân khu rõ rệt. Đó là khu bảo tồn, phát triển du lịch cộng đồng; khu công viên chuyên đề và du lịch nghỉ dưỡng; khu thể thao, nghỉ dưỡng; khu trung tâm hành chính; khu du lịch thực nghiệm, khám phá thiên nhiên; khu phát triển đô thị; khu phát triển, sản xuất nông-lâm nghiệp.
Lễ hội Mùa Xuân ở huyện Bát Xát, Lào Cai
Để du lịch Y Tý phát triển bền vững nhưng không mất đi vẻ đẹp tự nhiên; đồng thời, giúp người dân nơi đây giảm nghèo bền vững, huyện Bát Xát đang thực hiện chủ trương phát triển mạnh du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào các dân tộc trên địa bàn.
