Bình Bồng Bột - "Biên kịch nghìn tỉ" lần đầu làm đạo diễn phim "Phá đám: Sinh nhật mẹ"

Bình Bồng Bột từng được gọi là “biên kịch nghìn tỉ” lần đầu thử sức ở vai trò đạo diễn với "Phá đám: Sinh nhật mẹ". Anh nói không chủ động lựa chọn nghề mà “bộ phim chọn tôi”. Trải qua nhiều thử thách, anh nhìn nhận hành trình này như một quá trình học tu, chữa lành và phụng sự câu chuyện.

Khi “được chọn” từ biên kịch trở thành đạo diễn

Vì sao đang là “biên kịch nghìn tỉ” anh lại chọn chuyển sang làm đạo diễn?

Mỗi biên kịch chỉ có chừng ấy chuyện, chất liệu để khai thác. Nên tôi mở công ty để kêu gọi những bạn trẻ thích kể chuyện cùng vào kể chuyện. Vì đều rất yêu kịch bản này, chúng tôi quyết định giữ lại và tự làm cho mình. Ban đầu, đạo diễn dự kiến là một người khác, nhưng vì nhiều lý do, mà quan trọng nhất là tự dưng tôi thấy hình ảnh của kịch bản bỗng dưng nhảy múa trong đầu tôi và thế là tôi bèn đi theo tiếng gọi đó. Nghĩa là bộ phim chọn tôi làm đạo diễn, thay vì ngược lại.

Trước khi bắt tay vào vai trò mới, anh có chuẩn bị gì cho mình hay đơn giản chỉ làm theo bản năng?

Tôi có đi tầm sư học đạo, hỏi các anh đi trước, tìm các khóa học chuyên sâu trên mạng, nhưng rốt cuộc có quá nhiều con đường để đi. Sau một hồi lạc trong ma trận, tôi bèn đi theo con đường trái tim mách bảo. Nghĩa là cứ cho mọi thứ tự nhiên, sai chỗ nào, sửa chỗ đó.

Thử thách lớn nhất khi anh chuyển từ biên kịch sang đạo diễn là gì? Có khi nào anh muốn bỏ cuộc?

Sau tuần đầu tiên, tôi chỉ muốn bỏ cuộc. Tôi sợ trời sáng. Tôi là một đạo diễn mới nhưng mình phải làm việc với hai diễn viên gạo cội là cô Ái Như và chú Thành Hội. Họ là huyền thoại của sân khấu kịch nói, đồng thời là tác giả, đạo diễn và chủ của một gánh hát. Ngay cả chuyện giao tiếp trên phim trường cũng khiến tôi phải suy nghĩ rất nhiều để không làm ai tổn thương và vẫn hiểu được ý mình.

Và tôi lại là người thích thay đổi. Khi làm việc với đạo diễn hình ảnh, tôi luôn muốn mọi thứ tốt hơn so với những gì đã tính toán ban đầu. Nhưng chỉ cần thay đổi một chút thôi, cả ê-kíp mấy chục người đều phải xoay theo. Đủ loại khó khăn, nhất là khi bước vào một lĩnh vực mới. Lúc đó, tôi chỉ có một niềm tin sắt đá, một sự ảo tưởng rằng mình có thể làm được… Làm phim cũng giống như chơi game vậy. Lúc đầu mình ở chế độ dễ, tới trung bình, rồi nâng lên mức khó, và làm đạo diễn chính là cấp độ khó nhất đó.

Bài học lớn nhất sau bộ phim đầu tay anh nhận được là gì?

Bộ phim dạy tôi phải biết chờ đợi. Chờ mưa tạnh, chờ ánh sáng, chờ diễn viên trang điểm xong… Mọi thứ đều quy về thời gian. Nếu nôn nóng, dễ cáu và làm tổn thương người khác. Trong khi mục tiêu của tôi là làm phim chữa lành, tôi không thể gây tổn thương cho đồng nghiệp. Một tháng trên hiện trường là một tháng “học tu”. Vì thiếu kinh nghiệm, mưa bão, đủ thứ bất khả kháng nên toàn bộ tính toán tiền kỳ đều đổ vỡ, tôi phải viết lại kịch bản dựa trên những gì quay được hôm trước. Nhưng có lẽ nhờ vậy, diễn viên diễn hay hơn, họ đã thuộc thoại cũ nên khi tôi sửa lại, lời thoại rất là tươi mới và có một năng lượng khác.

Đến giai đoạn hậu kỳ, phim lại trở thành một phiên bản hoàn toàn khác so với ở hiện trường. Có thể nói tôi đã làm ba bộ phim: bộ phim trên kịch bản, bộ phim ở trường quay và cuối cùng là bộ phim ở phòng dựng. Dựng xong vẫn thấy thiếu nên tôi quay thêm, khiến chi phí đội lên và phải đi vay mượn. Bộ phim ra rạp là cả một hành trình… hành xác.

Khi qua nhiều lần chỉnh sửa kịch bản, anh làm sao để bộ phim vẫn đúng mong muốn ban đầu?

Tôi nhận ra câu chuyện tự chọn cách để bước ra. Nó đã ở đó sẵn, tôi chỉ lắng nghe và phụng sự câu chuyện đó thôi. Khi ở hiện trường, câu chuyện “nói” với tôi: “phải là như vậy nè bạn ơi, nó không phải như cái bạn viết đâu, bạn viết lại đi”, và tôi đã lắng nghe để dòng chảy đó tiếp tục. Đến khi về phòng dựng thì câu chuyện lại bảo: “bạn ơi, bây giờ nó phải là như vậy”... Cứ như vậy, tôi làm mọi thứ tốt nhất trong khả năng của mình, và câu chuyện dần hiện rõ hình hài.

Nhiều người hỏi tôi có hối tiếc khi cắt bỏ nhiều cảnh tốn tiền không. Tôi không tiếc gì cả, vì phiên bản cuối cùng là điều tốt nhất câu chuyện muốn có rồi.

"Câu chuyện” dẫn lối người kể chuyện

Liệu, “câu chuyện” đã dẫn dắt anh?

Đúng, câu chuyện dẫn tôi đi. William Shakespeare không giết Romeo và Juliet, mà hai nhân vật đó đã mượn ông để bước ra thế giới. Những nhà văn, nghệ sĩ họ có một sự nhạy cảm, họ cảm nhận được, và viết nó ra. Bởi vậy trong tâm lý học có một lý thuyết, là khi bạn viết - đó là một hành vi vô thức, không phải là hành vi ý thức. Những chữ đầu tiên là ngón tay bạn gõ, sau đó khi bạn đã vào được “dòng chảy” rồi, chữ đó không còn do bạn gõ nữa. Đấng sáng tạo thâu qua bạn để truyền đạt một thứ đã có sẵn, biết thứ có sẵn ít người thấy, nên khi bạn đưa ra mọi người “wow, đã quá ta”, nhưng thật ra nó đã ở đó rồi.

Đạo diễn cũng vậy. Lúc đầu mình chuẩn bị, khấn tổ, trò chuyện với ê-kíp, rồi khi hô “action”, mọi thứ trôi theo dòng chảy. Đến cuối ngày, nhìn lại, tôi cũng tự hỏi: “Sao mình nói những câu đó, làm những việc đó?”.

Mọi câu chuyện anh kể xuất phát từ trải nghiệm cá nhân, không phải là anh có chủ đích muốn kể chuyện nào đó cho mọi người?

Tôi tin câu chuyện đã có sẵn, mình chỉ may mắn nhạy cảm để nghe và kể lại. Thỉnh thoảng tôi cũng tự mãn, nhưng sau cùng, vẫn thấy cần trả lại điều gì đó cho cuộc đời. Trước kia tôi từng nghĩ “ước gì má đừng sinh ra tôi”, giờ lại biết ơn vì được sinh ra, được sống khỏe mạnh, đầy đủ.

Tôi có thể kiếm sống là một cái hạnh, có căn nhà để ở, có xe để chạy. Tôi được làm nghề mình yêu thích, trong khi bao nhiêu người ngoài kia chật vật mưu sinh phải từ bỏ cái ước mơ của mình…. Ông trời đã cho tôi quá nhiều thứ, nên tôi phải trả lại bằng cách kể những câu chuyện thật hay, những câu chuyện có thể xoa dịu, giúp người khác cảm thấy "cuộc đời vẫn có lối thoát bạn ơi".

Ở vai trò đạo diễn, anh có phát hiện gì mới trong các tác phẩm của mình?

Tôi nhận ra mình bị cuốn vào những câu chuyện liên quan đến bà mẹ đơn thân. “Mai” là một bà mẹ đơn thân, bà Tâm cũng vậy. Đó là hình ảnh nối dài từ thời Âu Cơ - thủy tổ của mình. Đất nước chiến tranh suốt hàng ngàn năm, biết bao người phụ nữ một mình nuôi con… có lẽ tôi bị hút vào đó một cách vô thức.

Bây giờ ngồi nhìn lại, anh thấy khó khăn lớn nhất của anh là gì?

Khi phim ra mắt, tôi cảm thấy mình trần trụi trước tất cả mọi người. Vì tôi đã lôi những phần rất sâu kín trong nội tâm mình và đưa lên bằng hình ảnh, giống như mình đang “cởi truồng” trước khán giả rồi phải mời mọi người bước vào xem. (Cười)

Tôi quen môi trường truyền thông nhưng không thể làm truyền thông ồn ào. Tôi sẽ mắc cỡ với những nghệ sĩ lớn, nên bị kẹt trong việc phải cố gắng bán bộ phim. Dù vậy, tôi vẫn tin bộ phim có số phận riêng. Nó có thể không bùng nổ, nhưng sẽ sống lai rai, lan tỏa nhờ những khán giả thật sự chạm vào nó.

Anh có dự định tiếp tục làm đạo diễn ở bộ phim sau?

Tôi chưa có sự thôi thúc đó...

Bài: Hải Anh - Ảnh: Bột Creative Hub