Ca trù và thanh âm ngàn năm giữa đời sống mới

Trong hai ngày 27–28/9, Bảo tàng Hà Nội trở thành điểm hẹn của người yêu di sản, nơi âm nhạc cổ truyền không còn là kỷ niệm xa xỉ mà sống động giữa đời sống hôm nay. Không cần sân khấu hoa lệ, các buổi biểu diễn diễn ra trong không gian được bố trí giản dị nhưng vừa đủ âm vang. Tiếng đàn đáy trầm sâu, tiếng phách đều đặn, tiếng hát ngân dài của các đào nương, kép đàn tạo thành một nhịp điệu vừa nghiêm cẩn vừa gần gũi, khiến người xem phải lắng lòng cảm nhận từng thanh âm và nhịp điệu.

“Là người làm nghệ thuật, mình hay tò mò với những thứ cũ. Nghe ca trù trực tiếp mới thấy nó tinh tế lắm – chỉ một tiếng phách thôi cũng đủ gợi cảm giác như chạm vào ký ức nào đó mà mình không gọi tên được” – chị Đan Phương (1996), diễn viên, chia sẻ sau buổi khai mạc.

Liên hoan Ca trù Hà Nội lần thứ IV do Sở Văn hóa & Thể thao Hà Nội tổ chức, quy tụ 21 câu lạc bộ, 105 thí sinh cá nhân và 16 tiết mục tập thể. Không chỉ là một cuộc thi, liên hoan còn là dịp giao lưu giữa các thế hệ nghệ nhân – nơi người trẻ học hỏi từ bậc thầy, và người lớn tuổi thấy rằng di sản vẫn được trân trọng và tiếp nối.

Hà Nội được xem là trái tim của ca trù Việt Nam không phải ngẫu nhiên. Thành phố hiện có số lượng nghệ nhân được phong tặng danh hiệu nhiều nhất cả nước, và đang đề nghị Nhà nước xét tặng thêm 8 Nghệ nhân Nhân dân và 23 Nghệ nhân Ưu tú trong lĩnh vực này. Từ chính sách bảo tồn đến việc hỗ trợ các câu lạc bộ hoạt động thường xuyên, Hà Nội đang biến ca trù thành một phần của đời sống cộng đồng, không chỉ là hoài niệm trong viện bảo tàng.

Bà Thanh Thủy, Chủ nhiệm CLB Ca trù Xuân Đỉnh, chia sẻ: “Chúng tôi muốn ca trù không đứng ngoài đời sống, mà hòa cùng nhịp sống hôm nay. Mỗi tiết mục, mỗi nhịp phách đều là cách chúng tôi gửi lại cho khán giả một phần tinh hoa cổ truyền, để họ nghe và cảm nhận trực tiếp, không chỉ qua nghe nhìn từ xa".

Sự góp mặt của nhiều câu lạc bộ trẻ đã mang đến làn gió mới cho không gian biểu diễn – nơi di sản được làm mới bằng hơi thở thời đại, mà vẫn giữ nguyên “chất” truyền thống trong cấu trúc bài bản, nhịp phách, và tinh thần.

Liên hoan còn là cầu nối giữa những người giữ nhịp xưa và khán giả hôm nay. Từ tiếng đàn, tiếng phách, người xem cảm nhận được âm vang của một di sản đang được trao truyền, nơi mỗi nốt nhạc, mỗi nhịp phách đều chứa đựng tinh hoa văn hóa ngàn năm. Và giữa không gian đô thị ngày càng ồn ã, vẫn có những người lặng lẽ “gõ nhịp giữ hồn”, để ca trù không chỉ còn là ký ức, mà là một phần của hơi thở Hà Nội hiện đại.

Liên hoan Ca trù Hà Nội lần thứ IV – năm 2025 là minh chứng sống cho việc di sản có thể song hành với đời sống đương đại, nơi văn hóa không đứng ngoài đời sống mà được nghe, thấy, cảm nhận và yêu thương. Tiếng đàn đáy, tiếng phách và giọng ca ngân của các đào nương hôm nay là cầu nối, đưa quá khứ đến với hiện tại, và mở ra cơ hội để thế hệ trẻ tiếp nhận, trân trọng và tiếp tục trao truyền một di sản ngàn năm của Thủ đô.

Hải Anh