Nhắc đến Ninh Thuận là nhắc đến một vùng đất Nam Trung Bộ đầy nắng gió, khí hậu khắc nghiệt với nền nhiệt cao quanh năm. Tuy nhiên, chính khí hậu khô nóng đã ban tặng cho vùng biển này nhiều đặc sản và các món ăn đặc sắc. Ẩm thực Ninh Thuận chính là sự giao thoa, kết hợp hài hòa của ẩm thực miền Trung và văn hóa ẩm thực Chăm. Dung dị, mộc mạc như chính con người ở vùng đất này, các món ăn hay đặc sản của Ninh Thuận thường không quá cầu kỳ về mặt hình thức hay trang trí mà chủ yếu coi trọng sự "tươi ngon" và "hương vị".
Nếu có một lần ghé qua vùng đất nắng gió này, thì đừng quên "note" lại những đặc sản không thể bỏ qua này để tận hưởng trọn vẹn nhất "Hành trình ẩm thực Ninh Thuận"!
Nho Ninh Thuận
Nhắc đến Ninh Thuận thì không thể không nói đến nho - thứ quả trứ danh mà trên khắp dải đất chữ S thì chỉ ở Ninh Thuận mới cho vị ngon đến thế. Ninh Thuận là mảnh đất có điều kiện khí hậu và đất đai phù hợp nhất ở Việt Nam để cây nho sinh trưởng, phát triển. Do vậy từ lâu, nho đã trở thành loại nông sản đặc trưng và đem lại lợi ích kinh tế cao không thể thay thế của Ninh Thuận. Theo ước tính, tổng diện tích nho trồng ở Ninh Thuận hơn 1.200 ha, tập trung chủ yếu ở Ninh Phước, Ninh Hải, Ninh Sơn và dọc ven biển Phan Rang-Tháp Chàm…
Khoảng 5 năm trở lại đây, nghề trồng nho ở Ninh Thuận đã phát triển theo hướng sinh thái bền vững khi kết hợp cùng du lịch. Mô hình này được phát triển điển hình tại làng nho Thái An, xã Vĩnh Hải. Khác với nhiều vùng đất làm du lịch khác, những người ghé thăm vườn nho ở làng Thái An sẽ không phải mất chút phí nào để tham quan hay chụp ảnh những vườn nho xanh mướt này, chỉ cần ghé chân qua chơi và tự tay hái những chùm nho mọng nước để mua về làm chút quà Ninh Thuận.
Khi những tia nắng vàng rực rỡ xuyên qua giàn lá, lấp loáng cả một mảnh vườn cũng là lúc những chùm nho căng mọng lung linh "tỏa sáng" trong nắng. Có lẽ chẳng ai ngờ trên vùng đất nắng gió như rang đầy khô hạn này lại có thể sản sinh ra những chùm nho căng mọng, ngọt ngào đến vậy. Nho Ninh Thuận thường có loại chính là nho đỏ và nho xanh. Nho đỏ ngọt dịu có vị chua, nho xanh ngọt đậm nhưng mang thêm chút vị chát nhẹ nhẹ.
Có rất nhiều các sản phẩm từ nho được người dân Ninh Thuận tự tay chế biến như: mứt nho, mật nho, nho khô,.. nhưng đặc biệt phải kể đến rượu nho. Gọi là "rượu" vậy thôi chứ thực chất sản phẩm này giống với "nước hoa quả lên men" hơn bởi chính sự dịu nhẹ của nó. Rượu nho Ninh Thuận có độ cồn nhẹ, vị hơi chát và ai cũng có thể thưởng thức vì chúng không gây say như các loại rượu truyền thống. Những ly rượu nho sóng sánh màu đỏ thẫm, trong vắt như hổ phách với một hương vị nồng nàn chắt lọc từ tinh hoa của trời và đất.
Thịt cừu
Du lịch trải nghiệm với vùng đất Ninh Thuận, du khách sẽ có cơ hội tận mắt chiêm ngưỡng cả đàn cừu hàng trăm con được chăn thả du mục và ăn cây cỏ tự nhiên ở các nông trại, phân bố trên toàn tỉnh.
Thịt cừu không chỉ là một món ăn dân dã mà còn là một nét văn hóa đặc trung của người Chăm với những công thức chế biến vô cùng đặc sắc. Cừu Ninh Thuận chủ yếu được người dân nuôi thả trên các cánh đồng để ăn cỏ xanh, cây bụi nên giá trị dinh dưỡng của thịt cừu Ninh Thuận được đánh giá cao do giàu protein và vitamin… Thịt cừu được chế biến thành rất nhiều món ngon như: thịt cừu hấp, nướng, rán, cà ri cừu, cừu nấu nho… Qua cách chế biến truyền thống của người Ninh Thuận, thịt cừu ngọt, mềm, có mùi thơm, rất dễ ăn và rất giàu chất dinh dưỡng.
Thông thường nếu đi theo nhóm đông thì đùi cừu nướng hoặc sườn cừu nướng ắt hẳn là một lựa chọn ẩm thực tuyệt vời. Một phần đùi cừu nguyên sẽ có trọng lượng khoảng 1,3 đến 1,8 kg, rất thích hợp cho khoảng 4 người ăn. Tùy theo sự bày trí của mỗi nhà hàng, đùi/ sườn cừu sau khi sơ chế thường được để trên một giá sắt nhỏ, nướng nóng ăn ngay tại bàn kèm các loại rau thơm, đem lại hương vị thơm ngọt khó quên. Các món cừu nướng nơi đây thường được chấm với mù tạt hoặc muối tiêu chanh để tăng thêm hương vị cho món ăn.
Đến Phan Rang, du khách có thể dễ dàng tìm kiếm những miếng cừu nướng thơm lừng ở bãi biển xanh Ninh Chữ hay trên con đường Ngô Gia Tự cạnh bờ hồ 16/4. Lai rai thịt cừu nướng trên chính vùng đất được xem là vương quốc của loài cừu thì không còn gì thú vị bằng.
Bánh căn - bánh xèo
Bánh căn, bánh xèo cũng là đặc sản nằm trong danh sách những món ăn không thể bỏ qua khi đến Ninh Thuận. Khác với những tỉnh thành khác, chiếc bánh căn, bánh xèo Ninh Thuận mang nét đặc trưng riêng biệt của mình.
Với yếu tố chủ đạo trong món ăn là vị hải sản tươi sống, bánh xèo Ninh Thuận khác hẳn bánh xèo Nam Bộ khi đậm đà hương vị của biển. Mỗi chiếc bánh nho nhỏ như hình một chiếc đĩa con, bột tráng mỏng mà không rách. Bánh không dùng nhiều dầu để tráng khuôn, lượng bột vừa đủ dày để tạo ra độ giòn mà không mất độ dẻo của bánh. Nhân bánh gồm tôm, mực, thịt, hành và giá phủ bên trên tao nên mùi thơm lựng, màu bột chín hơi ửng vàng bắt mắt.
Bánh căn Ninh Thuận khá giống bánh khọt, nhưng làm bằng bột gạo pha nếp, nhân bánh dùng tôm, mực, thịt hay trứng. Được nướng chín trên chiếc nồi đất nung có nhiều khay nhỏ xíu, tạo nên mùi thơm xém xém, ngai ngái rất đặc biệt.
Nước chấm của hai loại bánh này ở Ninh Thuận cũng khá đặc biệt. Người sành ăn thì sẽ pha trộn vào tô của mình cả bốn loại nước chấm bao gồm: nước mắm chua ngọt, nước mắm đậu phộng, nước mắm nêm và nước cá kho. Rau ăn kèm bánh căn, bánh xèo là các loại rau thơm tươi mướt như húng lủi, quế, diếp cá… kèm thêm dưa leo xắt mỏng, khế xắt lát hay xoài xanh bằm nhuyễn.
Bánh căn và bánh xèo tại Ninh Thuận được bán như một món ăn sáng hàng ngày của người dân trước khi đi làm và xuất hiện trên những quán nhỏ bên đường ở mỗi con phố. Ngoài ăn sáng thì ăn đêm với hai loại bánh nóng hôi hổi này trong cái se lạnh của phố biển cũng không phải là một ý kiến tồi!
Bún sứa
Thật thiếu sót nếu như danh sách đặc sản Ninh Thuận không nhắc đến món bún sứa vô cùng thơm ngon này. Sứa biển từ lâu đã trở thành món ăn đặc sản trong các nhà hàng ở những thành phố biển. Có nhiều cách chế biến món sứa như: gỏi sứa, nộm sứa… Tuy nhiên, khi đến với Ninh Thuận mà đặc biệt là Phan Rang, có một món sứa không thể bỏ qua - đó chính là một tô bún sứa cực kỳ đặc sắc không giống với bất kỳ tô bún sứa ở nơi đâu.
Sứa để làm bún sứa là loại sứa nhỏ bằng đầu ngón chân cái hoặc ngón tay cái, màu trắng đục, thành dày, được các ngư dân vớt tận các đảo xa, khác hẳn các loại sứa thường gây ngứa. Loại sứa là vậy nhưng những con sứa được dùng để chế biến phải là những con sứa già, chắc và dày thịt.
Tuy nhiên, điều đặc biệt nhất từ tô bún sứa Ninh Thuận lại là nồi nước dùng được nấu bằng cà chua và cá liệt - loại cá chỉ to bằng ba ngón tay với phần đuôi thắt lại trông như cái nơ nhỏ, không có xương và vị ngọt lịm khó quên. Bún sứa Ninh Thuận thường được ăn kèm với rau muống chẻ, bắp chuối bào cùng với các loại rau sống khác như: húng quế, giá tươi… Ăn bún sứa tại mảnh đất nắng gió này thì không thể bỏ qua một thìa mắm ruốc nhỏ ăn kèm. Húp thử một muỗng nước dùng để cảm nhận vị ngọt thanh của cá, nhai một miếng sứa để cảm nhận vị giòn giòn nồng hương của biển cùng với vị thơm nồng của mắm ruốc, bùi bùi của những hạt lạc rang.
Mỗi bát bún sứa đầy đặn chỉ dao động từ 25.000 đến 30.000 đồng sẽ giúp du khách có đầy đủ chất dinh dưỡng mà vẫn nhẹ bụng cho một ban trưa nắng gắt oi ả. Bún sứa có bán ở nhiều nơi tại thành phố Phan Rang, nhưng nổi tiếng và được nhiều người "mách nhỏ" nhất là quán Bún sứa tại 85 Lê Lợi, thường bán vào trưa, chiều. Ăn bún sứa ở quán này, du khách có thể gọi thêm một chai nước nha đam hoặc bí đao mát lạnh để uống cùng giải nhiệt mùa hè!
Rong nho
Ninh Thuận xưa nay vẫn có các bãi đầm phá nuôi thủy hải sản rất phát triển. Bên cạnh các đầm phá nuôi tôm, người dân Ninh Thuận khoảng 5 năm trở lại đây đã kết hợp nuôi thêm rong nho để cải thiện chất lượng môi trường nuôi trồng thủy sản vì chúng phát triển rất nhanh và có thể trồng cấy ghép, nuôi xen canh đem lại thu nhập cao gấp 2 đến 3 lần so với nuôi trồng thủy, hải sản đơn thuần. Huyện Ninh Hải hiện nay được coi là "thủ phủ" của rong nho.
Rong nho biển hay còn gọi là trứng cá xanh là thực phẩm tự nhiên, thuộc họ nhà tảo, có hình dáng và màu sắc giống trái nho xanh, kết lại với nhau thành từng chùm trên thân dài. Tại bất kỳ nhà hàng hải sản nào ở Ninh Thuận cũng đều có thể dễ dàng thưởng thức món rong nho tươi rói. Việc mua về cũng dễ dàng khi rong nho được bán sẵn trong những hộp nhựa trong suốt hoặc trong các túi zip thuận tiện. Hiện nay, rong nho ở Ninh Thuận được bán dưới 2 loại là dạng tươi và dạng muối. Dạng tươi giàu dinh dưỡng nhưng chỉ có thể để khoảng 1 tuần ở nhiệt độ phòng, còn dạng muối thì được đóng gói bảo quản 3 tháng trong tủ lạnh.
Rong nho biển có thể chế biến làm salad hoặc rau ăn kèm với các món chính trong bữa ăn, dễ sử dụng như một loại rau xanh trong những bữa ăn gia đình. Thông thường để đảm bảo tốt nhất độ tươi ngon thì có thể làm sinh tố uống hoặc dùng để ăn sống ướp lạnh kèm với các loại nước sốt như: mù tạt, xì dầu, mayonaise, sốt mè rang... Bên cạnh đó, cũng có thể dùng rong nho để nấu lẩu, nấu canh, nấu chè,...
Rong nho tươi giòn giòn, thanh mát, có vị chua, mặn vừa phải và mang hương vị rất đặc biệt. Đây là nguồn thực phẩm rất giàu chất dinh dưỡng, chứa nhiều vitamin A, E, C, B12, canxi, sắt và các khoáng chất vi lượng rất tốt cho sức khỏe.
