Sống Zen ở Ome

Ome là một thành phố sống chậm kiểu nông thôn thanh bình, hoàn toàn trái ngược với lối sống hiện đại của Tokyo. Tới đây ta sẽ cảm nhận được nét hoài cổ của những poster phim vẽ tay, vẻ thanh tịnh của thiền viện Zen vắng bóng khách du lịch và tình cảm nồng hậu của người dân địa phương. Gần Ome còn có một địa điểm du lịch tuyệt đẹp không thể bỏ qua là núi Mitake, nơi có thiên nhiên hùng vĩ và không khí vô cùng trong lành.

Đến chơi nhà bạn, thưởng trà ngắm tranh

Trong lần đầu tiên sang Nhật, tôi rất may mắn liên lạc được với chị bạn cũ tên là Aki Norton, hiện đang sinh sống ở thành phố Ome cùng chồng người Mỹ tên là Cole Norton. Ngôi nhà nhỏ xinh hai tầng của anh chị làm tôi nhớ tới ngôi nhà của Nobita và Doraemon. Hai anh chị đón tiếp tôi rất chu đáo và cho tôi trải nghiệm một cuộc sống nông thôn Nhật đích thực.

Tôi được mời các món rau củ do chính tay anh chị trồng kiểu hữu cơ. Bữa sáng thường có một bát cơm, canh miso và món natto, tức đậu nành lên men. Tôi vẫn còn nhớ cảm giác hồi hộp của anh chị khi tôi thử món natto lần đầu, vì không phải người khách nước ngoài nào cũng chịu được mùi vị kỳ lạ của natto. Vốn đã quen thử các món lạ, tôi thấy natto không hề khó ăn mà còn thấy hơi giống vị chocolate. Và kết thúc mỗi bữa ăn không thể thiếu một tách trà xanh pha từ matcha nguyên chất.

Điều tuyệt vời hơn là cả Aki và Cole đều am hiểu nghệ thuật. Chị Aki học ngành Triết học và nghiên cứu về nghệ thuật, còn anh Cole là hoạ sỹ chuyên vẽ tranh thuỷ mặc. Tuy là người Mỹ nhưng Cole lại đam mê văn hoá phương Đông và rất ham học hỏi kỹ thuật vẽ truyền thống của Trung Quốc và Nhật Bản. Anh đã có triển lãm tranh ở cả hai nước Mỹ và Nhật. Một triển lãm cá nhân đặc biệt của anh tên là Hơi thở của sự tồn tại đã diễn ra tại Thiền viện Zen Gyokusenji ở Tokyo vào năm 2017. Hai anh chị còn dẫn tôi tham quan studio của Cole và trò chuyện về nghệ thuật đến quá nửa đêm mà không hết chuyện.

Cole chia sẻ: “Các tác phẩm của chúng tôi xoay quanh cuộc sống và tinh thần. Chúng tôi hợp tác mật thiết với con người và thiên nhiên để thể hiện một điều gì đó sâu sắc và chân thật. Ome là chốn hoàn hảo để thực hiện kiểu nghệ thuật này. Mỗi ngày, thiên nhiên và cộng đồng Zen rộng mở đều đem đến cái đẹp, sự bình yên và nguồn cảm hứng. Ome là chốn nương tựa cho các nghệ sĩ và nghệ nhân. Ban đầu chúng tôi tới Ome để học về nghệ thuật truyền thống, cứ thế các tác phẩm của chúng tôi tiến triển và biển đổi ở chính nơi tuyệt đẹp này”.

(“Our work focuses on life and spirit. We work closely with people and with nature to express something deep and true. Ome is a perfect place to create this type of art. Nature and an open Zen community bring beauty, peace, and inspiration daily. Ome is a haven for artists and craftspeople. We originally came to Ome to study traditional arts and our work continues to grow and transform in this beautiful place.”)

Vậy đấy, tôi phần nào cảm nhận được không khí Zen ngay từ những việc giản dị thường ngày, như nhâm nhi tách trà xanh trong không gian tĩnh lặng, và cùng những người bạn trầm ngâm ngắm nhìn những bức tranh thuỷ mặc.

Thiền viện Monshuin thanh cảnh vắng vẻ

Trên con đường ngắn đi bộ từ nhà bạn tới Thiền viện Monshuin, tôi được hít thở bầu không khí trong lành và mục sở thị cuộc sống an bình của vùng nông thôn Nhật. Nông thôn là so với những thành phố lớn như Tokyo thôi, chứ nhà cửa khang trang, đường sá tốt và các khu trồng trọt của họ được chăm chút ngay ngắn không hề giống nét dân dã của nông thôn Việt Nam chút nào. Chúng tôi còn bắt gặp một bác hàng xóm đang chăm sóc đồng áng và được bác chào hỏi rất niềm nở.

Vừa bước chân vào khuôn viên của Thiền viện Monshuin, tôi lập tức thấy choáng ngợp với cảnh tượng đẹp tựa như thuộc về một thế giới khác. Những tán cây cắt tỉa gọn ghẽ, những bãi cỏ xanh mướt và những tiểu cảnh với dòng nước chảy nhẹ nhàng, lập tức làm tôi thấy bình yên đến lạ. Tôi thích nhất là ao cá Koi ẩn mình phía sau Thiền viện. Ánh nắng chiếu vào ao cá rồi phản chiếu ngược lên những tán lá lung linh huyền ảo. Dường như mọi lo lắng căng thẳng trong cuộc sống đều tan biến, chỉ cần ta hoà nhập với không gian thiên nhiên tuyệt đẹp này.

Kiến trúc bên trong Thiền viện đẹp một cách tinh tế, không gian thoáng đãng gần gũi với thiên nhiên làm cho ta có cảm giác như vẫn đang ở ngoài trời. Bên trong có treo một bức tranh của Cole vẽ chú chim màu xanh ngọc bích rất đẹp, thật hợp với sự thanh cảnh và tao nhã của Thiền viện. Ông Masaya Tanaka, vị sư trụ trì của Thiền viện thì dễ mến, ông mời tôi ăn bánh, uống trà và tiếp chuyện bằng tiếng Anh. Dù đã lớn tuổi nhưng ông vẫn rất chăm chỉ học tiếng Anh và biết chơi cả guitar. Tinh thần lạc quan vui vẻ của ông khiến ai gặp ông cũng thấy dễ chịu. Ông còn là bậc thầy viết thư pháp nên Aki và Cole vẫn thường tới nhờ ông chỉ giáo. Thiền viện Monshuin tiếp tục tồn tại đến hôm nay cũng là nhờ công trông nom của ông.

Chốn bình yên trên núi Mitake

Ngày cuối cùng ở Ome, tôi quyết định lên núi Mitake tham quan. Di chuyển bằng tàu từ ga Ome tới ga Mitake chỉ mất khoảng 16 phút. Trước khi đi cáp treo lên Mitake, chị Aki dẫn tôi tham quan thung lũng Mitake có sông Tama chảy qua ở ngay gần đó. Phong cảnh hữu tình nơi đây trông như một bức tranh thuỷ mặc vậy. Chị Aki kể với tôi, thiên nhiên tươi đẹp nơi đây là nguồn cảm hứng của nhiều hoạ sỹ.

Sau đó, tôi đi xe bus ra ga cáp treo và lên núi một mình. Từ cáp treo xuống, tôi vẫn phải đi bộ một quãng khoảng 30 phút mới tới đỉnh núi ở độ cao 929 m. Trên đường lên núi, tôi được thấy một loài hoa màu trắng tím rất lạ, trông hơi giống một bông sen mini, lại còn có cả poster quảng cáo về loài hoa này. Thì ra, tháng 9 chính là mùa hoa renge shoma, loài hoa nổi tiếng của núi Mitake.

Đền cổ 2.000 năm tuổi Musashi Mitake trên đỉnh núi là đền thờ chó sói vì tương truyền rằng vào khoảng năm 150, linh hồn O-Inu-Sama đã hoá thân thành chó sói trắng để cứu Hoàng tử Yamata Takeru khỏi những linh hồn quỷ dữ. Quần thể đền rất đẹp với nhiều chi tiết tinh xảo, cảm giác như bối cảnh một bộ phim của Studio Ghibli. Tôi đi vào ngày thường nên khá vắng, chỉ có tôi là người duy nhất ở đó nên càng cảm nhận rõ hơn sự thiêng liêng của nơi chốn này. Cảm giác bình yên pha lẫn một chút huyền bí ấy thật là quý giá! Đối với tôi, Zen đơn giản là những giây phút tịnh tâm vô lo vô nghĩ và phải biết tận hưởng mỗi khoảnh khắc một cách trọn vẹn. Khi ở trên đỉnh núi Mitake, tôi đã hoàn toàn cảm nhận được thế nào là Zen.

những trải nghiệm đáng nhớ khác ở Ome

Ome là một thành phố thật sự hoài cổ. Tôi vẫn còn nhớ như in những bức poster phim vẽ bằng tay tỉ mỉ, có thể cảm nhận được người vẽ chúng rất giàu tình cảm. Có lẽ đó là lần đầu tiên tôi tận mắt nhìn thấy poster phim vẽ tay từ những năm 50 của thế kỷ trước. Ở khu phố cổ Ome có khoảng 100 poster cỡ lớn như vậy. Hay như quán trọ truyền thống Seiryu Kibako ở gần ga Ome, bên trong trang trí kiểu vintage tạo nên một không gian ấm cúng và hoài niệm.

Cộng đồng nhỏ ở Ome rất thân thiện. Aki và Cole tích cực tham gia các hoạt động cộng đồng, thậm chí còn mở lớp dạy tiếng Anh và dạy vẽ. Nhờ quan hệ tốt của hai anh chị mà tôi còn được giao lưu với rất nhiều người dân bản địa ở Ome, trong đó có nghệ sĩ múa Keiko Iida và con gái Noriko Harashima. Hai mẹ con đều là chuyên gia (master) về trà đạo, nghệ thuật cắm hoa ikebana và kimono truyền thống. Họ đã cho tôi mặc thử một bộ furisode, thiết kế cho tôi một kiểu thắt obi hình chiếc nơ rất lạ và kỳ công. Chị Noriko còn hào hứng kể cho tôi về lịch sử kimono và cho biết phần gáy áo kimono hở ra vì theo quan niệm người Nhật, gáy là phần đẹp nhất của người phụ nữ.

Người dân Ome tuy sống ở một thành phố tưởng như khá cách biệt với thế giới nhưng thật ra họ rất sẵn lòng đón tiếp khách nước ngoài và mong muốn tìm hiểu văn hoá các nước khác. Biết chuyên ngành của tôi là Lịch sử Mỹ thuật, họ đã mời tôi giới thiệu về luận án tốt nghiệp của mình cũng như về nghệ thuật Việt Nam. Cũng nhờ họ mà tôi có những trải nghiệm có một không hai ở Ome và một ấn tượng tốt đẹp về đất nước Nhật Bản.

THÔNG TIN THÊM

Hoạ sỹ Cole Norton

- Cole Norton sinh năm 1985 ở Milwaukee, Wisconsin. Phong cách của anh kết hợp giữa trường phái Ấn Tượng phương Tây và tranh thuỷ mặc Trung Quốc và Nhật Bản. Anh là học trò của Hakuro, hoạ sỹ thuỷ mặc gốc Trung Quốc và hiện đang sống ở Tokyo. Cole tập trung vào vẽ cơ thể người và đã dạy mảng này ở Milwaukee Institute of Art and Design.

- Trang web của hoạ sỹ Cole Norton: http://colenortonart.com

Zen

- Zen tiếng Nhật có nghĩa là “Thiền”, là một tông phái của Phật giáo Đại thừa tại Nhật, đề cao giá trị của việc Giác Ngộ qua thiền định và trực giác chứ không phải nhờ đọc Kinh Phật.

- Zen trong tiếng Việt là “Thiền tông”. Trong Thiền tông, Tào Động tông là tông lớn nhất. Những người theo đạo này muốn học cách tận hưởng từng khoảnh khắc một cách trọn vẹn bằng việc ngồi thiền, chứ không trực tiếp đi tìm sự Giác Ngộ.

- Zen trong tiếng Anh còn có để chỉ trạng thái thư giãn và tịnh tâm ngay cả khi có biến cố.

Thiền viện Monshuin

- Tên tiếng Anh đầy đủ của thiền viện là “Mt. Kurosawa Sōtō Zen Monshuin Temple”, được thành lập khoảng năm 1532 và theo Tào Động tông. Sau hai trận cháy lớn, thiền viện đã bị thiêu rụi hoàn toàn và được xây lại vào năm 1850.

Một số thuật ngữ về kimono

- Furisode là kimono tay dài dành cho thiếu nữ chưa chồng vào các dịp trang trọng. Hai loại furisode phổ biến nhất là ofurisode và chufurisode.

- Ofurisode: kimono tay dài gần chấm đất dùng cho các dịp đám cưới hay lễ trọng đại.

- Chufurisode: kimono tay lửng thường để mặc trong lễ trưởng thành khi các thiếu nữ tròn 20 tuổi. Quá trình mặc một bộ furisode rất cầu kỳ, cần 2 người thực hiện trong vòng 30-40 phút.

- Obi: khăn thắt lưng.

- Musubi: nút thắt obi.

Trần Đan Vy