Vũ điệu nhảy lửa người Pà Thẻn

Theo quan niệm truyền thống, người Pà Thẻn chịu ảnh hưởng sâu sắc của tín ngưỡng đa thần. Họ tin vào sự che chở của thần lửa - vị thần giúp bảo vệ con người khỏi bệnh tật, thú dữ và những điều xui rủi trong cuộc sống. Lễ nhảy lửa ra đời để thể hiện lòng biết ơn với thần linh, đồng thời là dịp cộng đồng củng cố tinh thần đoàn kết.

Người Pà Thẻn quan niệm rằng lửa là sức mạnh thanh lọc và mang lại may mắn. Vì vậy, việc nhảy vào lửa không chỉ là thử thách thể lực, mà còn là cách người thanh niên thể hiện bản lĩnh, tinh thần dũng cảm và niềm tin vào sự dẫn dắt của thầy cúng.

Nghi lễ diễn ra sau khi người dân đã hoàn tất các hoạt động canh tác của năm. Thời điểm này được coi là mùa “trống việc”, khi mọi gia đình có thời gian tập trung cho các sự kiện cộng đồng. Đây cũng là dịp để du khách đến trải nghiệm văn hóa bản địa bởi thời tiết vùng cao mát mẻ, cảnh quan đẹp và hoạt động lễ hội diễn ra liên tục từ sáng đến tối.

Lễ hội được biết đến rộng rãi với tên gọi quen thuộc là lễ hội nhảy lửa của người Pà Thẻn và tổ chức theo từng họ. Gia đình nào đứng ra tổ chức sẽ chuẩn bị lễ vật gồm gà trống, bát gạo, hương, rượu, tiền giấy... các thành viên khác chuẩn bị củi khô.

Nhân vật trung tâm của lễ nhảy lửa là thầy cúng. Nghệ nhân Nhân dân Sìn Văn Phong - truyền nhân đời thứ 5 trong gia đình có truyền thống đảm nhận vai trò này. Thầy là người am hiểu sâu về các bài cúng và nghi thức tín ngưỡng của người Pà Thẻn. Trước khi thanh niên bước vào phần nhảy lửa, thầy phải thực hiện đầy đủ các nghi lễ gọi thần linh, mở đường cho nghi thức chính.

Dưới tiếng nhạc và lời gọi mời của thầy cúng, cơ thể các chàng thanh niên bắt đầu run lên, đầu lắc liên tục, dấu hiệu họ đã rơi vào trạng thái “xuất thần”. Ngay sau đó, họ lao vào đống than đỏ, chân trần nhảy múa, tay bốc than tung lên tạo thành những chuyển động mạnh mẽ đặc trưng của nghi lễ. Trong suốt quá trình đó, thầy cúng vẫn đều đặn gõ đàn và đọc bài cúng, cơ thể rung theo nhịp như hòa vào phần nhảy của những người tham gia.

Trong suốt nghi lễ, tiếng đàn Pàn dơ và lời khấn bằng tiếng Pà Thẻn vang liên tục. Thầy cúng ngồi bên đàn, gõ nhịp, lắc vòng và đọc các bài cúng để “xuất hồn”, mời thần linh về nhập vào những chàng trai đang chờ hành lễ. Khi cúng, đầu thầy lắc nhẹ, chân rung theo nhịp đàn, tiếng vòng lắc Pà sán tầu vang lên dồn dập. Người Pà Thẻn tin rằng ở thời điểm này, thần linh sẽ nhập vào và bảo vệ người nhảy khỏi bỏng hay nguy hiểm khi tiếp xúc với lửa

Điều đáng chú ý là người nhảy lửa hầu như không bị bỏng dù tiếp xúc trực tiếp với than đỏ. Với cộng đồng Pà Thẻn, đây là biểu hiện của niềm tin tâm linh và mối liên kết đặc biệt giữa con người và thần lửa. Mỗi người có thể nhảy từ 1 đến 2 phút, sau đó lui ra ngoài để người tiếp theo bước vào.

Lễ nhảy lửa mang nhiều giá trị vượt lên trên một nghi thức tâm linh, trở thành biểu tượng bản sắc của người Pà Thẻn. Nghi lễ thể hiện niềm tin vào thần lửa, khẳng định bản lĩnh của thanh niên và phản ánh sự gắn kết bền chặt trong cộng đồng. Nhảy lửa còn là cách người Pà Thẻn bày tỏ lòng biết ơn trời đất, gửi gắm mong ước về sự bảo hộ, sức khỏe và mùa màng thuận lợi và tránh những điều xui rủi.

Bài và ảnh: Nhật Minh