Nơi con đường huyền thoại bắt đầu
Từ thành phố Cao Bằng, tôi đi thêm gần 60 km về phía Bắc để đến xã Trường Hà, huyện Hà Quảng. Con đường dẫn vào khu di tích Pác Bó nhỏ hẹp, uốn lượn giữa rừng núi điệp trùng, lúc bám theo triền núi, lúc men dọc những thung sâu phủ kín cây rừng. Trời trong và nắng nhẹ, từng vạt sáng rải qua tán lá khiến khung cảnh như bừng lên giữa đại ngàn.
Dừng chân nơi đầu tuyến, tôi bắt gặp cột mốc số 0 đường Hồ Chí Minh - điểm khởi đầu của tuyến đường huyền thoại chạy dọc đất nước. Cột đá xám vươn cao giữa nền trời trong vắt, dòng chữ “Km 0” nổi bật như một dấu chấm mở đầu cho dải đất hình chữ S. Dưới chân cột, thảm cỏ xanh mịn trải rộng, những lá cờ đỏ lay nhẹ trong gió, hàng thông già đứng lặng bên triền núi. Giữa không gian tĩnh mịch của rừng núi, cột mốc ấy hiện ra sừng sững và bền bỉ, như minh chứng sống cho hai chữ “khởi đầu” - nơi mọi hành trình lớn lao đều bắt nguồn từ đây.
Km0 - điểm khởi đầu của đường mòn Hồ Chí Minh tại Pác Bó, Cao Bằng
Từ đây, tôi tiếp tục đi sâu vào khu di tích. Xe chỉ có thể dừng ở bãi gửi, còn lại là quãng đường đi bộ khoảng hai cây số men theo con suối. Tôi mua vé đi xe điện của khu di tích. Hai bên đường, những bụi trúc non rì rào, thấp thoáng bóng những cây cổ thụ rêu phong. Tiếng nước suối hòa cùng tiếng chim rừng tạo thành bản nhạc trong vắt.
Trên bờ suối Lê Nin, nơi Bác Hồ làm thơ
Khi bước đến bờ suối Lê Nin, tôi thoáng sững lại. Dòng nước vốn nổi tiếng xanh biếc giờ đã chuyển sang màu đục ngà, cuộn theo bùn đất từ thượng nguồn sau nhiều ngày mưa. Nhưng chính sắc nước ấy lại khiến khung cảnh thêm phần thực, gần gũi và sinh động. Giữa màu rừng sâu thẫm, tiếng suối vẫn ngân đều, mềm mại như sợi tơ chảy xuyên qua núi đá.
Đến đầu nguồn suối Lê Nin, tôi thấy tảng đá giữa suối, nơi Bác Hồ ngồi làm thơ năm 1961. Ngay bên lối vào hang, một tấm bia đá phủ màu thời gian nằm nép mình giữa những tán dây leo và rêu xanh. Trên mặt bia, hàng chữ vàng khắc bài thơ của Chủ tịch Hồ Chí Minh viết ngày 20/2/1961 vẫn còn rõ nét:
“Hai mươi năm trước ở hang này, Đảng vạch con đường đánh Nhật, Tây. Lãnh đạo toàn dân ra chiến đấu, Non sông gấm vóc có ngày nay”.
Tảng đá nơi Bác Hồ làm thơ ở đầu nguồn suối Lê Nin
Bài thơ Bác Hồ sáng tác năm 1961 tại Pác Bó được khắc trên bia đá
Những câu thơ giản dị mà hào sảng, được viết ngay tại nơi Người từng sống và làm việc, như một lời nhắc nhớ về khởi nguồn của cuộc trường chinh giành độc lập. Dưới ánh sáng mờ hắt qua tán rừng, dòng chữ vàng ấy ánh lên, khiến cả không gian quanh hang dường như lắng lại trong niềm thành kính.
Buổi trưa, trời hửng nắng nhẹ. Ánh sáng xuyên qua tán cây chiếu xuống mặt nước, phản chiếu lấp lánh như dải gấm. Tôi ngồi nghỉ trên tảng đá ven suối, nghe tiếng nước chảy quanh chân. Một vài con bướm trắng chao nghiêng rồi đậu trên mảnh lá trôi. Cảnh vật đơn sơ mà khiến lòng người an tĩnh lạ thường.
Trên đường tham quan hang Pác Bó có một số ghế đá để du khách nghỉ chân
Người dân địa phương kể, vào mùa khô, nước suối trong đến mức có thể nhìn thấy cá bơi, đáy suối ánh lên màu ngọc bích. Còn mùa mưa, dòng nước lại đậm sắc phù sa, mạnh mẽ và dữ dội hơn.
Hang Pác Bó: nơi Bác Hồ trở về giữa núi rừng
Men theo con suối và đi qua những tầng cây xanh thẫm của rừng già, tôi đến Hang Pác Bó - một cửa hang nhỏ nép dưới chân núi Các Mác Bên vách đá, dòng chữ “Hang Cốc Bó” đã nhạt màu theo thời gian, nằm lẫn trong mảng rêu xanh và lớp đá xám. Cửa hang hẹp, phải cúi người mới đi qua. Bên trong không gian tĩnh lặng, ánh sáng yếu ớt từ ngoài hắt vào khiến vách đá hiện lên mờ nhòe, lạnh và khô như thể giữ nguyên hơi thở của núi từ nhiều năm trước.
Bên trong hang, ánh sáng hắt từ cửa vào, soi rõ từng khối đá phủ màu thời gian. Không gian mát lạnh, nhỏ hẹp, nhưng mỗi chi tiết đều gợi lên dấu vết của một thời khắc quan trọng trong lịch sử. Ở góc trong, có khối đá tự nhiên được người dân gọi là “Tượng Các Mác”, vì hình dáng đường nét gợi lên khuôn mặt vị triết gia mà Bác Hồ kính trọng.
Chính nơi này, Người từng sống và làm việc trong những ngày đầu trở về Tổ quốc. Một chiếc bàn gỗ nhỏ được phục dựng tại vị trí cũ, bên cạnh là chiếc ấm nhôm, bếp lửa bằng đá. Những vật dụng giản dị tái hiện lại cuộc sống kham khổ nhưng kiên định giữa núi rừng Pác Bó. Hang không sâu, chỉ vài chục mét, song sự tĩnh lặng và mát lạnh của nó khiến người đứng trước có cảm giác như đang chạm vào hơi thở của lịch sử vẫn còn hiện hữu nơi đây.
Chiếc bàn gỗ Bác Hồ từng ngồi làm việc được phục dựng đặt trong hang, chân bàn làm bằng đá xếp
Sau khi tham quan hang Pác Bó, tôi đi hướng ngược lại, leo từng bậc đá lên dốc, ghé thăm nhà ông Lý Quốc Súng - ngôi nhà sàn nơi Bác Hồ từng ở trong những ngày đầu về nước. Ngôi nhà đơn sơ, sàn gỗ cũ sẫm màu, mái lợp lá cọ, bếp tro vẫn còn dấu vết lửa xưa. Người hướng dẫn kể, ông Lý Quốc Súng là người dân tộc Nùng, từng che chở và giúp đỡ Bác trong thời gian đầu hoạt động ở Pác Bó. Câu chuyện ấy khiến tôi càng hiểu thêm sự gắn bó giữa Bác và đồng bào vùng cao - mối tình thân giản dị nhưng bền chặt.
Di tích nhà ông Lý Quốc Súng, một cơ sở cách mạng nơi Bác Hồ làm việc ngay sau khi trở về Việt Nam trong cách mạng
Đền thờ và những ký ức sống động về Bác Hồ
Rời suối Lê Nin và hang Pác Bó, tôi men theo con đường nhỏ dẫn lên đền thờ Bác Hồ trên đồi Tiếng Chấy. Ngôi đền giản dị theo kiểu nhà sàn người Cao Bằng nhưng vẫn trang nghiêm, mỗi bước chân như gần hơn với lịch sử. Nhìn bức tượng Bác thanh thản giữa ánh nắng xuyên qua mái nhà, cảm giác vừa gần gũi vừa thiêng liêng.
Bên cạnh, nhà trưng bày mở ra những hình ảnh, hiện vật về thời gian Bác sống và hoạt động cách mạng tại Cao Bằng. Tôi lướt qua từng bức ảnh, từng kỷ vật, tưởng tượng những ngày Bác đi qua núi rừng này, và thấy hành trình ấy sống lại trong chính con đường tôi đang bước.
Đền thờ Bác Hồ trong cụm di tích Pác Bó
Buổi chiều, tôi rời khu di tích khi trời chiều ngả nắng. Suối Lê Nin dần khuất sau lưng, chỉ còn tiếng nước chảy mơ hồ vọng lại. Tôi biết mình sẽ còn quay lại vào một mùa khác, có thể là mùa khô khi nước suối trong như gương, hay khi trúc đã ngả vàng trong nắng thu. Nhưng dù là mùa nào, Pác Bó vẫn sẽ là nơi để trở về, để tìm lại sự yên tĩnh giữa những ồn ào của cuộc sống, để nhớ rằng từng tấc đất, từng con suối, ngọn núi nơi đây đều gợi nhắc về lịch sử hào hùng của dân tộc.
