Từ ký ức tuổi thơ đến lửa nghề làm đầu lân
42 tuổi, anh Bành Chí Hùng vẫn còn nhớ như in những đêm rước đèn hồi bé. “Tôi hay chạy theo đoàn múa lân trong xóm, mê nhất là lúc trống đánh dồn dập, cả con lân như sống dậy trước mắt”, anh kể, nở nụ cười khi nhớ lại. Chính sự say mê đó đã dẫn anh đến với nghề làm đầu lân, một phần để thỏa mãn sở thích, một phần để có thêm thu nhập nuôi gia đình.
Cơ sở Thuận An Hãng của anh giờ đã trở thành một trong những xưởng làm đầu lân quen thuộc ở Sài Gòn. Công việc ở đây không chỉ sôi động vào dịp Trung thu mà kéo dài quanh năm, vì ngày nay múa lân không chỉ xuất hiện trong Tết Nguyên đán mà còn gắn với lễ khai trương, mừng thọ, khánh thành và cả các cuộc thi tầm cỡ quốc tế. “Khách thường đặt trước từ một đến hai tháng. Trung thu đơn hàng có nhỉnh hơn nhưng không quá nhiều, vì lúc đó hầu như xưởng đã kín lịch”, anh chia sẻ.
Những chiếc đầu lân do một đoàn lân sư rồng ở Hải Phòng đặt hàng tại xưởng Thuận An Hãng
Tỉ mỉ trong từng công đoạn
Bước vào xưởng những ngày này, mùi sơn và giấy hồ hòa lẫn trong không khí, tiếng gõ khung tre lách cách, tiếng cọ quét sơn đều tay tạo nên một nhịp điệu riêng. Trên tường treo đầy những chiếc đầu lân, từ những chiếc mới lên khung vải đến những con lân đang dần hiện rõ hình hài. “Tạo khung là khâu khó nhất, vì khung mà lệch một chút là đầu lân không còn dáng chuẩn”, anh Hùng nói.
Thợ tại xưởng đang tạo khung đầu lân bằng mây tre
Mỗi chiếc đầu lân là kết quả của hàng loạt công đoạn thủ công, đòi hỏi sự khéo léo và kiên nhẫn. Vật liệu chính là mây và tre, được phơi khô, chẻ nhỏ và vót thật mịn để tạo độ dẻo, dễ uốn. Anh Hùng cho biết tạo khung là giai đoạn quan trọng nhất, quyết định hình dáng và độ bền của sản phẩm. Sau khi khung hoàn thiện, người thợ dán từng lớp vải màn lên, đem phơi khô, rồi lại dán thêm lớp khác để khung trở nên chắc chắn.
Đầu lân sau khi dán vải lên toàn bộ khung
Giai đoạn vẽ là lúc con lân được “thổi hồn”. Mỗi đường cọ quyết định thần thái buồn, vui hay dữ dằn. “Cặp mắt là phần khó nhất, phải vẽ sao cho có hồn, để khi lân múa, người xem cảm nhận được sự sống động. Đầu lân đẹp là phải khiến người ta muốn nhìn lại lần hai”, một người thợ trẻ trong xưởng nói.
Thợ dùng cọ và màu sơn vẽ hoạ tiết cho đầu lân
Khi màu sơn khô, công đoạn gắn lông, làm râu, thêm đuôi mới bắt đầu. Lông cừu trắng được chọn để tạo cảm giác mềm mại. Những con lân đẹp là con lân có mắt sáng, râu dài, dáng oai phong. Dây kéo bên trong được buộc khéo để mắt và tai có thể cử động khi múa.
Trung bình mỗi đầu lân cần 5-7 ngày để hoàn thành, tùy kích thước và độ cầu kỳ. Đặc biệt, những chiếc đầu lân cỡ nhỏ lại tốn nhiều thời gian hơn vì yêu cầu độ chính xác cao. “Bên tôi đủ loại rồng, lân, sư với trọng lượng từ 2,5 đến 6 kg”, anh Hùng nói.
Một chiếc đầu lân mất từ 5 đến 7 ngày để hoàn thiện
Bảng màu ngũ hành và phong cách độc đáo
Đầu lân ở xưởng Thuận An Hãng mang đậm yếu tố truyền thống khi vẫn giữ bảng màu ngũ hành: kim - mộc - thủy - hỏa - thổ. Tùy mục đích, đầu lân có thể được thiết kế rực rỡ với nền đỏ, vàng, lông xoáy trắng cho các giải đấu, hoặc phối màu hài hòa hơn cho lễ nghi.
Đầu lân có các loại như mỏ dảnh - nhọn, cong và hướng lên trên, thể hiện sự oai phong dữ dằn hay mỏ tròn như nắm đấm, còn gọi là “sừng quyền”, tạo cảm giác hiền hòa hơn. Ngoài các kiểu lân truyền thống của Việt Nam, xưởng còn làm lân Mengkok, loại lân có nguồn gốc Trung Quốc, ở Malaysia được gọi với cái tên Lofochiu, nhận biết qua đôi mắt và trán gắn ba vòng đèn LED, đôi má có gai, mũi nhọn, mang vẻ dữ dội. Không chỉ lân, nơi đây còn chế tác đầu rồng, phượng, mặt nạ ông địa phục vụ đoàn múa trên cả nước.
Xưởng của anh Hùng nhận làm các loại lân từ truyền thống Việt Nam đến các dòng lân của Trung Quốc, Malaysia
Từ xưởng nhỏ đến thị trường quốc tế
Sản phẩm của cơ sở không chỉ phục vụ khách ở TP.HCM mà còn được gửi đến Hải Phòng, các tỉnh miền Trung, và xuất khẩu sang Pháp, Mỹ, Malaysia, Singapore, Hong Kong, Thái Lan… Những chiếc đầu lân rực rỡ trở thành “sứ giả” văn hóa Việt ở nhiều nơi trên thế giới.
Trong xưởng, những lá cờ lưu niệm từ các cuộc thi và chuyến giao lưu quốc tế được treo trang trọng trên tường. Anh Hùng tự hào: “Đó là kỷ niệm cho một thời mình còn trực tiếp đi múa, giao lưu, và cũng là động lực để tiếp tục giữ nghề”.
Những lá cờ lưu niệm từ các cuộc thi múa lân anh Hùng đã tham gia hồi trẻ được treo trên tường nhà
Những ngày cận Trung thu, tiếng trống tập dượt của các đoàn lân vang xa trong đêm, hòa cùng tiếng cọ quét sơn và tiếng kéo cắt vải từ xưởng Thuận An Hãng, tạo nên một bản nhạc lao động rộn ràng. Từ đây, những chiếc đầu lân rực rỡ sẽ theo chân các đoàn lân rong ruổi khắp phố phường, mang đến niềm vui cho trẻ nhỏ và người lớn để niềm vui đêm trăng thêm trọn vẹn.
