Chỉ còn ít ngày nữa là đến Trung thu, những hình ảnh về đèn lồng, trăng rằm và tiếng trống múa lân lại trở nên quen thuộc. Nhưng giữa nhịp sống hiện đại, không ít người trẻ đang tìm cách chạm lại ký ức ấy theo một cách khác: tự tay làm nên chiếc đèn của riêng mình từ giấy dó và họa tiết tranh dân gian Việt Nam.
Workshop làm đèn lồng giấy dó vẽ tranh dân gian Việt Nam do Dự án Magic Of Color (MOC) tổ chức thường xuyên tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám và Hồ Văn, đồng thời mở vào các dịp như Tết Thiếu nhi, Tết Trung thu hay Tết Nguyên đán. Chị Nguyễn Thị Hữu, người sáng lập dự án chia sẻ: “Tôi mong muốn tạo ra không gian để người trẻ cùng nhau thổi hồn vào giá trị truyền thống, đưa tranh dân gian ra khỏi khung kính, trở lại với đời sống”. Không chỉ dừng lại ở workshop, nhóm còn tổ chức các tour thực tế về làng nghề, cũng như nghiên cứu ứng dụng hình ảnh tranh dân gian lên những sản phẩm đời thường như túi vải, bình nước, đèn trang trí nội thất.
Chị Nguyễn Thị Hữu, sáng lập dự án Magic Of Color
Đây là một hoạt động kết hợp giữa nghệ thuật thủ công truyền thống và cảm hứng sáng tạo của người trẻ, hướng tới việc khơi dậy tình yêu với văn hóa dân gian Việt Nam. Trong không gian workshop, người tham gia được hướng dẫn vẽ họa tiết, dán giấy dó để tạo thành một chiếc đèn hoàn chỉnh. Những công đoạn tưởng chửng nhỏ bé ấy lại đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn, từ việc pha màu cho đến vẽ họa tiết dân gian sao cho nguyên bản mà không cũ kỹ.
Người tham gia tỉ mỉ vẽ họa tiết lợn đàn trên giấy dó – hình ảnh quen thuộc trong tranh dân gian Đông Hồ
"Khác với những chiếc đèn lồng được sản xuất hàng loạt, mỗi chiếc đèn ở đây đều mang một cá tính riêng: có chiếc vẽ hình cá chép, có chiếc mô phỏng hoa sen, có chiếc lấy cảm hứng từ tranh dân gian Đông Hồ như Đám cưới chuột, Lợn âm dương, Em bé ôm gà..."
Với nhiều người, làm đèn lồng không chỉ là một hoạt động thủ công, mà còn là cách để cảm nhận và thấu hiểu vì sao những món đồ chơi xưa lại được nâng niu đến vậy. Điều đáng quý không nằm ở những sản phẩm sản xuất hàng loạt, mà ở không khí đoàn viên, sự gắn kết lan tỏa qua từng thao tác thủ công. Khi chiếc đèn hoàn thiện, ánh sáng hắt qua lớp giấy dó trong suốt tạo nên một vẻ đẹp vừa mong manh, vừa ấm áp.
Hình ảnh em bé ôm cá chép – biểu tượng cho ước vọng no đủ và an lành – được tái hiện trong workshop làm đèn lồng giấy dó
Tranh dân gian Việt Nam – từ Đông Hồ, Hàng Trống đến Kim Hoàng – từng là biểu tượng của đời sống tinh thần nông thôn Bắc Bộ. Nhưng khi những dòng tranh ấy dần mai một, hình ảnh, màu sắc và tinh thần của chúng đang được các bạn trẻ tìm cách đưa trở lại trong những hình thức mới.
Sự "tái sinh" này không đến từ các chiến dịch lớn hay bảo tàng, mà từ chính nhu cầu của cộng đồng - đặc biệt là người trẻ, những người muốn trải nghiệm văn hóa bằng đôi tay thay vì chỉ lắng nghe. Giữa thế giới tràn ngập ánh điện, việc thắp nến trong chiếc đèn giấy tự làm mang lại cảm giác đặc biệt: ánh sáng tuy nhỏ nhưng ấm, hắt bóng họa tiết dân gian lên tường, gợi nhớ những đêm trăng xưa.
Những nét cọ vẽ con gà rực rỡ, tượng trưng cho sức sống và sự no đủ, được thể hiện khéo léo trên mặt giấy dó
Đèn lồng giấy dó vẽ tranh dân gian không chỉ là sản phẩm của hoài niệm, mà phản ánh một xu hướng văn hóa đang hình thành – xu hướng tái kết nối với thủ công, vật liệu tự nhiên và tinh thần truyền thống.
Sự trở lại của đèn lồng thủ công không ồn ào, không rầm rộ, nhưng bền bỉ. Nó không nhắm đến việc bảo tồn theo cách cứng nhắc, mà để truyền thống sống lại một cách tự nhiên – qua bàn tay người trẻ, trong đời sống đương đại.
Khi phố phường lên đèn đón Trung thu, đâu đó vẫn có người lặng lẽ vẽ lên giấy dó những hình ảnh dân gian xưa cũ. Giữa muôn ánh sáng điện, có lẽ chính những ngọn nến nhỏ ấy mới nhắc ta rằng: truyền thống không mất đi, chỉ cần có người chịu khó thắp sáng lại.
