Từng vài lần lang thang khắp Việt Nam, Tuấn nhìn thấy và ý thức được thiên nhiên Việt Nam tươi đẹp nhưng lại ẩn chứa những vấn đề môi trường ảnh hưởng đến sự tồn vong của các loài động vật hoang dã quý hiếm, đặc biệt trong đó là rùa biển. Trong lần đầu đặt chân tới côn Đảo vào tháng 4/2022, anh đã được biết về các hoạt động bảo tồn rùa biển tại đây và ấp ủ dự định tham gia. Sau 3 năm tròn, tháng 4 năm nay, Tuấn đã được nhận làm tình nguyện viên của chương trình bảo tồn rùa biển và lên đường đến Côn Đảo.
Tuấn cùng các tình nguyện viên khác trên đường đến Côn Đảo tham gia chương trình bảo tồn rùa biển
Trước khi tham gia hoạt động này, Tuấn đã tìm hiểu thêm rất nhiều kiến thức về rùa biển, về môi trường sống, tập tính của chúng cũng như tình hình của rùa biển tại Việt Nam nói chung và Côn Đảo nói riêng.
Vườn quốc gia Côn Đảo có tổng diện tích tự nhiên 19.883,15 ha, trong đó phần diện tích bảo tồn biển là 14.000 ha diện tích và diện tích vùng đệm trên biển là 20.500 ha. Tại đây có 18 bãi biển rùa lên đẻ trứng, bao gồm cả loài rùa xanh (vích). Đây là nơi đầu tiên của Việt Nam thực hiện thành công chương trình bảo tồn rùa biển với số lượng rùa biển lên bãi đẻ trứng chiếm trên 85% số rùa về đẻ ở vùng biển Việt Nam. Từ tháng 4 đến tháng 11 hàng năm, hơn 600 rùa mẹ sẽ quay về nơi được sinh ra để làm tổ, đẻ trứng với trên 150.000 rùa con được cứu hộ và thả về biển. Vườn quốc gia Côn Đảo được sách kỷ lục Việt Nam ghi nhận là nơi thả rùa con về biển nhiều nhất.
Vườn quốc gia Côn Đảo là nơi thực hiện thành công nhất hoạt động bảo tồn rùa biển tại Việt Nam.
2h sáng, Tuấn cùng vài bạn trong nhóm tình nguyện viên lặng lẽ đi dọc bãi biển, dấu chân trần in trên lớp cát mát lạnh. Chưa đầy 20 phút sau, một rùa mẹ từ biển bò lên bờ. Khoảnh khắc đó Tuấn chỉ biết đứng im, nín thở quan sát trong dòng thời gian như ngưng đọng. “Ba năm lang thang khắp đất nước, nhưng chưa một khoảnh khắc nào khiến mình rung động đến vậy. Mình đang đứng trước một điều quá đỗi lớn lao - một biểu tượng của sự sống, của thiên nhiên mà con người chẳng thể nào tạo ra được”, Tuấn nói.
Rùa mẹ tìm được chỗ thích hợp liền lặng lẽ lấy hai chi trước để quạt cát xung quanh tạo thành một hố lớn, sau đó dùng hai chi sau đào lỗ rồi từ từ khép chi lại và rặn đẻ những quả trứng to cỡ quả bóng bàn. Một con rùa mẹ có thể đẻ đến bốn ổ trứng trong 2-3 tuần, mỗi ổ khoảng 70-200 trứng một lần.
Tuấn im lặng quan sát rùa mẹ đẻ trứng trên cát
Chờ rùa mẹ đẻ xong, Tuấn và các tình nguyện viên sẽ dùng các phương pháp nghiệp vụ đã được đào tạo để đưa trứng về hố ấp, đảm bảo chúng có thể sinh ra an toàn, tăng tỉ lệ nở và sống sót cho rùa con. Hố ấp được chuẩn bị sẵn những “tổ” riêng, đặt tại hai khu có hoặc không có mái che để cân bằng tỷ lệ rùa đực, cái. Giới tính rùa được quyết định bằng hiệt độ xung quanh ổ, nhiệt độ nóng hơn 29 độ C sẽ tăng tỷ lệ rùa cái. Sau khoảng 45-60 ngày, trứng nở thành rùa con và được thả về biển.
Các tình nguyện viên sử dụng phương pháp nghiệp vụ dời trứng rùa về hố ấp
Rùa biển thường được thả vào buổi sáng sớm khi có ánh mặt trời. Các tình nguyện viên đứng cách xa bờ biển để rùa tự định hướng và ghi nhớ nơi chúng sinh ra, sau này quay về đẻ trứng. Các tình nguyện viên phải đảm bảo không can thiệp vào quá trình chúng ra biển: không chạm tay vào rùa con, không đánh đuổi các loài thiên địch của chúng như cá nhám, chim biển trong thời gian này và không gây tiếng ồn.
Cảnh tượng khiến Tuấn ấn tượng nhất là khi thả một chú rùa non có "dị tật” ở bụng về với biển. Dù di chuyển khó khăn nhưng chú rùa không bỏ cuộc, cố gắng xoay người lăn qua lộn lại nhích từng chút trên cát biển. Ở lại và quan sát toàn bộ quá trình đó, nghị lực sống mạnh mẽ của chú rùa nhỏ khiến Tuấn thực sự xúc động: “Dù rằng thời gian ra biển gấp 4-5 lần so với những đồng loại khác nhưng chú rùa đó chưa từng từ bỏ, chỉ một lòng hướng về ánh sáng và đại dương xanh thẳm ngoài kia, ngay cả khi không biết có thể sống qua ngày mai hay không”.
Hay khoảnh khắc ngồi quan sát toàn bộ quá trình mẹ rùa đẻ và quay về biển ngay lúc bình minh, khung cảnh đó cả đời Tuấn không thể quên được.
Những chúa rùa con trở về đại dương, bắt đầu vòng đời từ bãi cát tại Côn Đảo
Chương trình bảo tồn rùa biển do IUCN và Vườn Quốc gia Côn Đảo thực hiện năm nay sẽ bắt đầu từ tháng 5 đến tháng 8, tổng cộng có 9 đợt, mỗi đợt tiếp nhận 20 tình nguyện viên. Với những người có ý định tham gia, Tuấn khuyên nên đăng ký sớm bởi tỉ lệ cạnh tranh mỗi đợt đều rất cao. Các tình nguyện viên cần chuẩn bị sức khỏe tốt vì thường xuyên phải thức đêm, dậy sớm, đồng thời trang bị những kiến thức về rùa biển và môi trường biển tại Côn Đảo.
Chương trình bảo tồn rùa biển với mục đích bảo tồn và gia tăng số lượng cá thể rùa trong tự nhiên nhận được sự hưởng ứng và tham gia của nhiều tình nguyện viên, du khách
Loài rùa biển đang đứng trước nguy cơ bị tận diệt bởi các mối đe dọa lớn như mất bãi đẻ do hoạt động của con người, mất trứng do các động vật ăn thịt, bị đánh bắt, ô nhiễm và rác thải trên biển. Hàng năm, chỉ khoảng 300 - 400 mẹ rùa còn quay về Côn Đảo đẻ trứng, tỷ lệ rùa con sống đến khi trưởng thành chỉ 1/1000. Chúng thường chết vì mất nước nếu không bò ra biển đủ nhanh sau khi nở hoặc bị các loài săn mồi khác tấn công.
Sau hành trình bảo tồn rùa biển, Tuấn nhận ra mối nguy hại sâu sắc mà con người mang đến cho chúng: “Rùa biển - loài linh thiêng của đại dương đang dần biến mất khỏi thế giới vì ánh đèn, rác thải, lưới cá và nhiều điều khác, nhưng nguyên nhân lớn nhất có lẽ vẫn là vì chúng ta”.
