Mùa đá nở hoa: Tam giác mạch và mùa thu trên cao nguyên đá

Tuyên Quang (tỉnh Hà Giang cũ) bước vào mùa tam giác mạch khi cái lạnh đầu thu vừa chạm đến cao nguyên đá và những nương hoa bắt đầu mở sắc. Từ thung lũng lên tới các triền núi, màu hồng tím lan dần, làm dịu đi gam xám quen thuộc của đá và tạo nên một nhịp điệu thị giác rất đặc trưng của vùng cực Bắc. Cái khắc nghiệt của đá, gió và những con dốc dựng trở nên bớt gai góc khi hoa xuất hiện, nhẹ nhàng phủ lên đất trời một lớp mộng mị riêng có của tháng mười một.

Mỗi năm chỉ có một khoảng thời gian rất ngắn để tam giác mạch nở rộ, thường từ cuối tháng 10 đến khoảng giữa tháng 11. Nhưng chính sự mong manh và ngắn ngủi ấy lại khiến mùa hoa trở thành thời điểm mà nhiều người tìm đến để ngắm, để hít một hơi dài của sự bình yên.

Bài liên quan

Du lịch Hà Giang "kiểu mới" sau sáp nhập

Chàng trai bỏ phố về rừng, xây homestay giữa đại ngàn Tuyên Quang

Con đường huyền thoại quốc lộ 4C dẫn lên Đồng Văn vốn đã đẹp, nay càng mềm lại bởi những vạt hoa trải dọc hai bên, lúc ẩn lúc hiện qua màn sương sớm. Trong những khúc cua ôm lấy núi, tam giác mạch lúc thì hiện ra thành từng thảm hồng rộng, lúc chỉ thấp thoáng như một đường chỉ màu giữa lớp đá tai mèo đen sẫm. Mọi thứ đẹp một cách tự nhiên, không cần bất kỳ sự sắp đặt nào.

Đi qua Yên Minh, lên Phố Cáo, rồi chạm đến thung lũng Sủng Là - từng được biết đến qua bối cảnh phim “Nhà của Pao”, tam giác mạch xuất hiện ở những nơi khiến người ta phải chậm lại. Những mái nhà trình tường vàng cũ nằm trầm mặc giữa gió núi, trước hiên là ruộng hoa đang nở, những cụm hoa đầu mùa còn trắng hồng rồi chuyển sang tím sẫm khi cuối mùa đến.

Sủng Là mang vẻ đẹp của một bức tranh điện ảnh, nơi hoa ôm lấy bản nhỏ và làm mềm đi mọi đường nét khắc nghiệt của cao nguyên đá. Trong ánh sáng buổi chiều, từng khoảng hồng tím như được đổ thêm màu, khiến người cầm máy ảnh chỉ cần giơ lên là có thể ghi lại một khung hình đẹp.

Từ Sủng Là men theo con đường lên Lũng Cú, hoa lại hiện ra với một sắc thái khác. Ở đây, tam giác mạch mọc ven sườn đồi, dọc đường lên cột cờ. Đứng ở địa đầu Tổ quốc, nhìn xuống những bản nhỏ bên dưới đang dần chìm trong ánh hoàng hôn và sương chiều, bóng người dân bản đi trên con đường đá, tiếng gió thổi lẫn với tiếng gọi nhau của trẻ con. Trong khoảnh khắc ấy, thảm hoa hồng tím như trở thành một phần của hơi thở của cuộc sống đời thường miền biên viễn.

Tiếp hành trình sang Mèo Vạc, dọc những cung quanh đèo Mã Pí Lèng, tam giác mạch lại hiện ra với vẻ đẹp vừa mềm mại vừa mạnh mẽ. Hoa mọc ven mép vực, ôm theo những lối mòn nhỏ của người dân qua lại. Phía dưới là dòng Nho Quế xanh thẳm, phía trên là núi đá xếp tầng hút vào mây. Sự đối lập của đá và hoa, của độ cao đến choáng ngợp và những cánh hoa nhỏ như thở nhẹ trước gió, khiến khung cảnh trở nên khó quên. Đó là nơi mà nhiều du khách chỉ dừng lại một lát nhưng mang theo ký ức rất lâu.

Đi giữa mùa tam giác mạch, người ta dễ bắt gặp cuộc sống thường ngày của đồng bào Mông, Dao, Lô Lô… đang diễn ra ngay bên cạnh những nương hoa. Dưới tán cây, vài cụ già ngồi đan lanh, phía xa tiếng máy nông cụ vang vọng, trẻ nhỏ chạy tung tăng trên con đường đất. Hoa không tách biệt khỏi đời sống mà hoà vào, trở thành một phần của mùa vụ, của nương, của lao động, chỉ vô tình trở thành mùa để du khách tìm đến. Và chính sự tự nhiên đó khiến mùa hoa năm nào cũng đặc biệt, không màu mè mà giản dị như bản chất vùng cao.

Tam giác mạch vốn không phải loài hoa sinh ra để làm cảnh. Nó là cây lương thực truyền thống của đồng bào vùng cao, được trồng sau mùa ngô để làm bánh, làm men và làm thức ăn chăn nuôi. Loài cây nhỏ bé này có nguồn gốc từ họ nhà kiều mạch, từng phổ biến ở nhiều vùng núi phía Bắc, nhưng chính địa hình đá tai mèo và khí hậu lạnh của Đồng Văn - Mèo Vạc mới khiến hoa bung nở thành từng thảm rộng.

Ở những nơi khác, tam giác mạch chỉ được trồng lác đác cho nhu cầu sinh hoạt. Riêng ở Tuyên Quang tập tục canh tác xen vụ và những thung lũng đá rộng tạo điều kiện để loài hoa này lan thành những cánh đồng lớn. Chính sự trùng khớp giữa mùa hoa và cảnh quan cao nguyên đá đã khiến tam giác mạch trở thành “dấu hiệu nhận diện” của Tuyên Quang, rồi từ một loại cây lương thực bình thường, nó bước vào bản đồ du lịch như một mùa riêng biệt mà người ta nhớ đến mỗi năm.

Trong nhiều năm gần đây, việc địa phương tổ chức Lễ hội Hoa Tam Giác Mạch cũng là cách để vừa thu hút du lịch, vừa giữ gìn giá trị văn hoá bản địa, giúp đồng bào bán được nông sản, thủ công, ẩm thực truyền thống.

Cuối hành trình, khi rời Đồng Văn hay Mèo Vạc để quay về qua những con dốc quen thuộc, người ta thường ngoái lại nhìn thêm vài lần. Không phải để tìm một thảm hoa cuối, mà để giữ lâu hơn cảm giác dịu dàng mà mùa tam giác mạch mang lại. Bởi đến Hà Giang mùa nào cũng đẹp, nhưng có lẽ không mùa nào khiến người ta mềm lòng như mùa thu - mùa mà đá cũng muốn nở hoa.

Bài: Quỳnh Mai - Ảnh: Nguyễn Trần Hiếu, Nguyễn Sỹ Đức