Từ thuở khai sinh đất nước, hình ảnh người phụ nữ Việt Nam đã khắc sâu vào tâm thức dân tộc như một biểu tượng của sự kiên cường, bất khuất nhưng cũng đầy dịu dàng và bao dung. Họ là những người giữ lửa trong gia đình, là những người anh hùng thầm lặng giữa cuộc đời biến động, và cũng là những chiến binh mạnh mẽ trên hành trình đấu tranh giành quyền bình đẳng. Nhìn lại lịch sử, báo chí chính là một ngọn lửa tiên phong, hun đúc và lan tỏa tinh thần nữ quyền, mở đường cho những thay đổi lớn lao trong xã hội.
Nhân dịp ngày 8/3, Travellive đã có cơ hội lắng nghe những chia sẻ đầy tâm huyết của Tiến sĩ Quách Thu Nguyệt - Nguyên Giám đốc Nhà Xuất Bản Trẻ, hiện là Chủ tịch Hội đồng Quản lý Quỹ Hoa Sen, về vai trò của báo chí trong việc khắc họa và thúc đẩy phong trào nữ quyền.
Tiến sĩ Quách Thu Nguyệt - Nguyên Giám đốc Nhà Xuất Bản Trẻ, hiện là Chủ tịch Hội đồng Quản lý Quỹ Hoa Sen
Báo chí - Ngọn đuốc soi đường cho nữ quyền đầu thế kỷ 20
Lật lại những trang báo cũ, có thể thấy phong trào nữ quyền Việt Nam không chỉ khởi nguồn từ những cuộc đấu tranh nơi nghị trường hay chiến khu, mà còn được khơi dậy từ những dòng chữ đanh thép trên mặt báo. Từ đầu thế kỷ 20, những tờ báo tiên phong đã lên tiếng vì quyền bình đẳng của phụ nữ, với sự góp mặt của nhiều nhà báo, học giả lớn như Phan Khôi, Nguyễn Văn Vĩnh, Tản Đà, Phan Bội Châu...
"Một tờ báo chỉ bàn về kinh doanh như Nam Cổ Học Đàn (1902) cũng đã có bài viết kêu gọi chính quyền Pháp mở trường học cho nữ sinh. Điều đó cho thấy, ngay từ rất sớm, báo chí đã nhận ra rằng, muốn thay đổi vị thế của phụ nữ, giáo dục chính là chìa khóa", Tiến sĩ Quách Thu Nguyệt chia sẻ.
Sương Nguyệt Anh là nữ chủ bút đầu tiên của làng báo Việt Nam, bà được coi là một trong những nữ sĩ tài danh bậc nhất xứ Nam Bộ
Nhưng có lẽ, dấu ấn đậm nét nhất vẫn là sự ra đời của những tờ báo dành riêng cho phụ nữ. Tiêu biểu là Nữ Giới Chung (1918), với ý nghĩa "Tiếng chuông của nữ giới" - một thông điệp mạnh mẽ rằng phụ nữ Việt Nam không còn muốn bị bó buộc trong bốn bức tường mà muốn vươn ra xã hội, khẳng định tiếng nói của mình. Người đứng sau tờ báo này là bà Sương Nguyệt Anh, con gái nhà yêu nước Nguyễn Đình Chiểu. Tuy tờ báo chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn, nhưng nó đã đặt nền móng cho phong trào nữ quyền trong báo chí.
Tờ báo "Nữ giới chung" do Sương Nguyệt Anh làm chủ bút
Tiếp nối tinh thần đó, năm 1929, tờ Phụ Nữ Tân Văn ra đời với khẩu hiệu đầy mạnh mẽ: "Phấn son tô điểm sơn hà, làm cho rõ mặt đàn bà nước Nam". Đây không chỉ là một tờ báo mà còn là một diễn đàn tranh luận, nơi phụ nữ có thể bày tỏ ý kiến, bàn luận về chính trị, xã hội, thậm chí tham gia các hoạt động từ thiện, giáo dục. "Tờ báo không chỉ vận động phụ nữ ra xã hội, mà còn tổ chức các hoạt động ngoài mặt báo như thành lập hội từ thiện, tổ chức hội chợ, phát động phong trào nữ sinh mặc áo dài… Đây là một bước tiến rất lớn vào thời điểm đó", Tiến sĩ Quách Thu Nguyệt nhấn mạnh.
Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Xuân: “Phụ nữ Tân văn là tờ tạp chí thành công nhất từ trước đến nay ở miền Nam, là thành tựu rất cao của những cố gắng của trí thức miền Nam trên đường hiện đại hóa văn học và báo chí”
Đóng góp nổi bật của “Phụ nữ Tân văn” về lĩnh vực văn học là cổ vũ, ủng hộ phong trào “Thơ mới”
Áo dài - Biểu tượng nữ tính và sự chuyển mình của phụ nữ Việt Nam
Bên cạnh báo chí, hình ảnh người phụ nữ Việt Nam còn được gói ghém trong từng đường nét của tà áo dài. "Nếu 10 năm trước, chúng ta khó có thể tưởng tượng được việc giới trẻ hào hứng mặc áo dài, thì vài năm gần đây, tôi thấy đây đã trở thành một niềm tự hào. Đó là sự thức tỉnh về bản sắc, về định danh cá nhân trong xã hội", Tiến sĩ Quách Thu Nguyệt chia sẻ.
Bà nhấn mạnh rằng, sự hồi sinh của áo dài không chỉ là một xu hướng thời trang, mà còn phản ánh nhu cầu tìm lại giá trị văn hóa truyền thống trong thế hệ trẻ. "Chúng ta thấy ngày càng nhiều nữ sinh chọn áo dài trong những dịp quan trọng, các nhà thiết kế sáng tạo với những kiểu dáng áo dài mới, và trên mạng xã hội, áo dài cũng xuất hiện nhiều hơn với sự trân trọng đặc biệt. Đây là minh chứng cho sức mạnh nội tại của văn hóa Việt".
Áo dài không đơn thuần là trang phục, mà là biểu tượng của vẻ đẹp Việt, của sự mềm mại mà kiêu hãnh, truyền thống mà vẫn đầy hiện đại
Báo chí hiện đại - Tiếp nối sứ mệnh của thế kỷ trước
Bước sang thế kỷ 21, báo chí không còn là những trang giấy in, mà là những dòng tin điện tử, những bài viết trên mạng xã hội, hay vô vàn video truyền cảm hứng. Nhưng dù ở hình thức nào, sứ mệnh của báo chí vẫn không thay đổi: tiếp tục là cầu nối để những câu chuyện về phụ nữ được kể một cách chân thực nhất.
Tiến sĩ Quách Thu Nguyệt khẳng định, báo chí có nhiệm vụ nâng đỡ, lan tỏa những câu chuyện ấy đến với công chúng
"Chúng ta đang chứng kiến ngày càng nhiều phụ nữ dấn thân vào những lĩnh vực trước đây vốn bị coi là 'lãnh địa của nam giới'. Từ nhà báo, nhà văn, cho đến nữ doanh nhân, chính trị gia, họ đang viết nên những chương mới cho lịch sử. Và báo chí có nhiệm vụ nâng đỡ, lan tỏa những câu chuyện ấy đến với công chúng", Tiến sĩ Quách Thu Nguyệt khẳng định.
Từ những trang báo đầu thế kỷ 20 đến báo chí hiện đại, phong trào nữ quyền Việt Nam đã đi một chặng đường dài đầy gian nan nhưng cũng vô cùng rực rỡ. Nhìn lại lịch sử, chúng ta càng thêm trân trọng những người phụ nữ tiên phong, những cây bút sắc sảo đã đấu tranh để tạo nên một xã hội bình đẳng hơn. Và trong thời đại ngày nay, báo chí vẫn sẽ tiếp tục sứ mệnh đó, để tiếng nói của phụ nữ ngày càng được lắng nghe, để hình ảnh người phụ nữ Việt Nam tiếp tục tỏa sáng trong mọi lĩnh vực của đời sống.
