Người Mursi, hay gọi là Mun, cùng bộ tộc Suri sinh sống tại một trong những khu vực biệt lập nhất ở vùng Tây Nam Ethiopia. Theo cuộc điều tra dân số quốc gia năm 2007, số lượng người Mursi ước tính vào khoảng 10.000 người. Trong đó, chỉ có 848 người sống ở khu vực đô thị, phần còn lại chủ yếu định cư ở vùng nông thôn thuộc khu vực Debub Omo - gần biên giới với Nam Sudan và bao quanh bởi các dãy núi trải dài theo sông Omo.
Người Mursi sống ở phần hạ lưu thung lũng Omo, trong khi người Suri cư ngụ ở phần thượng lưu. Địa hình hiểm trở và những con đường khó tiếp cận khiến người Mursi trở thành nét đặc trưng khiến du khách khao khát tiếp cận. Ngôn ngữ mẹ đẻ của người Mursi là Surmic và họ thuộc nhóm dân tộc Surmic cùng với các bộ tộc Me’en và Kwegu. Trong số 3 dòng tộc linh mục của người Mursi, dòng tộc Kimorte được tôn trọng nhất so với Garikuli và Bumai, bởi họ được coi là dòng dõi linh thiêng nhất.
Việc đeo đĩa môi của phụ nữ Mursi, dù trông có vẻ kỳ lạ và thậm chí hơi đáng sợ, lại là một nét văn hóa độc đáo
Tiêu chuẩn cho cái đẹp của người phụ nữ
Theo tục lệ của người Mursi, khoảng tầm 12-13 tuổi, các cô gái sẽ được những người thân giúp đỡ khoét môi, kéo dài môi dưới sao cho có thể đặt được một chiếc đĩa vào. Đầu tiên, họ rạch ra môt phần ở môi dưới và đeo vào đó một chốt bằng gỗ. Trong vài tuần sau đó, vết thương sẽ lành lại và cái chốt được thay bằng một cái to hơn. Quá trình kéo rộng này cứ tiếp tục với những cái chốt lớn dần lên.
Theo tục lệ của người Mursi, khoảng tầm 12-13 tuổi, các cô gái sẽ được những người thân giúp đỡ khoét môi, kéo dài môi dưới sao cho có thể đặt được một chiếc đĩa và
Khi cái lỗ ở môi dưới đã đủ rộng, cô gái sẽ phải đeo chiếc đĩa gỗ hay đất sét đầu tiên, có đường kính khoảng 4cm. Trong vòng 1 năm, nhiều chiếc đĩa to dần sẽ được thay thế vào và người phụ nữ được quyền quyết định họ muốn đeo đĩa rộng đến đâu.
Chiếc đĩa cuối cùng có thể có đường kính từ 8 đến 20cm và một số người phụ nữ thậm chí phải đập bớt răng dưới để lấy chỗ cho những chiếc đĩa. Những chiếc đĩa bằng đất sét, được gọi là dhebinya, được làm đơn chiếc và được trang trí nhiều họa tiết khác nhau. Chiếc đĩa cuối cùng mà một người phụ nữ đeo có thể là màu trắng, nhuộm đỏ hoặc đen. Những cô gái chưa chồng sẽ đeo đĩa bằng gỗ gọi là kiyo.
Theo tục lệ của người Mursi, khoảng tầm 12-13 tuổi, các cô gái sẽ được những người thân giúp đỡ khoét môi, kéo dài môi dưới sao cho có thể đặt được một chiếc đĩa và
Những phụ nữ đã có chồng phải đeo đĩa khi phục vụ đồ ăn cho chồng và trong những nghi lễ quan trọng như đám cưới, các trận chiến đấu… Khi người chồng mất đi, chiếc đĩa sẽ bị vứt đi. Chiếc lỗ ở trên môi người phụ nữ được cho là có ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của cả bộ tộc: Sức khỏe của đàn gia súc, số phận của con cái…
Đĩa càng to, môi càng nong lớn, người phụ nữ càng được coi là quyến rũ, có thêm nhiều sính lễ khi kết hôn
Mặc dù quá trình đeo đĩa môi gây ra nhiều đau đớn, nhưng đối với phụ nữ Mursi, đó là một hành trình để đạt đến vẻ đẹp hoàn hảo. Họ tin rằng, chiếc đĩa môi không chỉ là một trang sức mà còn là biểu tượng của sự trưởng thành, địa vị xã hội và vẻ đẹp độc đáo của người phụ nữ Mursi. Một chiếc đĩa môi càng lớn, người phụ nữ càng được coi trọng và gia đình cô ấy sẽ nhận được nhiều của hồi môn hơn trong lễ cưới. Đây là một truyền thống lâu đời, được truyền từ đời này sang đời khác và đã trở thành một phần không thể thiếu trong bản sắc văn hóa của bộ tộc Mursi.
Nhiều rủi ro tiềm ẩn
Truyền thống đeo đĩa môi, dù mang đậm bản sắc văn hóa của người Mursi, lại đi ngược lại với những chuẩn mực về sức khỏe và thẩm mỹ hiện đại. Việc liên tục can thiệp vào cơ thể để đạt được một tiêu chuẩn vẻ đẹp nhất định có thể gây ra nhiều hệ lụy về sức khỏe, từ những tổn thương về mặt thẩm mỹ đến những nguy cơ nhiễm trùng nghiêm trọng. Việc liên tục căng môi để đeo những chiếc đĩa lớn có thể gây ra nhiều biến chứng như nhiễm trùng, sưng tấy, thậm chí là rách môi. Nhiều phụ nữ Mursi phải đối mặt với tình trạng môi bị biến dạng, rủ xuống, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và cuộc sống hàng ngày.
Việc đeo đĩa gây ảnh hưởng nhiều đến sức khoẻ người phụ nữ
Nguồn gốc của tục lệ đeo đĩa môi kỳ lạ của người Mursi vẫn là một ẩn số đối với các nhà nghiên cứu. Có giả thuyết cho rằng, trong quá khứ, khi nạn buôn bán nô lệ hoành hành, phụ nữ Mursi đã tự ý biến đổi ngoại hình của mình để trở nên kém hấp dẫn hơn trong mắt những kẻ buôn người. Việc đeo những chiếc đĩa lớn trên môi đã khiến họ trở nên khác biệt và khó bị nhận diện, từ đó bảo vệ bản thân khỏi những cuộc bắt cóc tàn bạo. Tuy nhiên, đây chỉ là một trong nhiều giả thuyết, và nguồn gốc thực sự của tục lệ này vẫn còn là một ẩn số. Có thể nói, việc đeo đĩa môi là một biểu hiện của sự phức tạp và đa dạng của văn hóa con người.
Dù là phong tục từ xưa nhưng đến hiện tại nó vẫn để lại nhiều hậu quả không tốt
Ngày nay, một số phụ nữ Mursi trẻ tuổi không còn theo tục lệ đeo đĩa tròn trên môi. Tuy nhiên, một bộ phận phụ nữ Mursi vẫn đeo đĩa môi và coi tục lệ này là một phần di sản của bộ tộc, cũng như trở thành bản sắc văn hóa để thu hút khách du lịch.
