Phạm Đình Tiến lấy cảm hứng từ vụ mất tích của chuyến bay 370 của Hãng hàng không Malaysia, trong đó một nhóm người bắt đầu cuộc hành trình bị tan biến trong không trung. Nhiều tháng điều tra quyết liệt đã đem đến kết luận rằng chuyến bay 370 kết thúc hành trình tại khu vực phía nam Ấn Độ Dương, cùng với đó là cái chết của 239 nạn nhân. Chẳng phải cái chết là định mệnh cuối cùng của chúng ta sao? Định mệnh của một đời người đáng buồn thay có thể bao gồm những sự kiện bi thảm như trên thuộc ngoài tầm kiểm soát của chính họ. Đã bao lần ta ngồi trên máy bay mường tượng và lo sợ về khả năng nó rơi? Làm sao ta biết được liệu chuyến bay hôm nay sẽ kết thúc trong hỗn mang? Qua việc trưng bày một loạt những tấm gương dưới dạng máy bay trong tác phẩm ‘Một chuyến đi’, Tiến buộc ta nhìn chính bản thân mình như những hành khách trong chuyến bay có thể đi trái mong đợi, từ đó chất vấn lòng tin vào khả năng kiểm soát hiện thực khi đó có thể chỉ là ảo tưởng. Xét cho cùng, chẳng phải ta phó thác mạng sống của mình vào đôi tay của cơ trưởng và tiếp viên đoàn khi bước chân lên máy bay sao?
6 tháng sinh sống tại TP.HCM tạo điều kiện cho Rudy ‘Atjeh’ D suy ngẫm về lịch sử của Aceh, quê nhà của anh tại Indonesia. Khi anh ghé thăm một ngôi đền Chăm tại thành phố, Rudy vô cùng phấn khích với những gì anh tìm được – sự tương đồng thị giác giữa văn tự và cách phát âm của tên vương quốc Chăm-pa[1] tại Việt Nam và vương quốc Jeumpa[2]tại Aceh. Điều này khiến Rudy tự hỏi, liệu có sự liên kết giữa hai vương quốc và làm thế nào mối liên kết đó được thiết lập trong quá khứ? Trong tác phẩm cắt giấy tỉ mẩn và thanh nhã, ‘Jeumpa’, của anh, ta có thể nhìn ra hình ảnh một chiếc thuyền buôn, còn trên sàn nhà một dải đường rải từ gạo tượng trưng cho Con đường Tơ lụa[3]. Chính những tuyến đường buôn này là một trong những nhân tố chính dẫn đến sự gặp gỡ, tương tác, trao đổi, và từ đó biến đổi của các nền văn hoá và ngôn ngữ khác nhau. Nhằm gợi nhắc đến tính luôn vận động và hình ảnh sống động của giao thương, Rudy bao bọc ta trong âm thanh thu được từ những khu chợ địa phương tại TP.HCM và Aceh.
Nghệ sĩ Hà Nội Nguyễn Trần Nam cũng lần về lịch sử khi cư trú tại TP.HCM. Chuyến thăm đến Dinh Độc Lập[4] đã để lại dấu ấn sâu đậm cho Nam qua hình ảnh những cái sọ động vật trên tường phòng Tổng thống. Theo cái nhìn của Nam, cái chết của những con vật này, và những gì còn sót lại từ chúng, hàm chứa ý niệm về vật chiến tích – một phần thưởng cho kẻ thắng cuộc trong một chuyến đi săn, một trận chiến, hay một cuộc thi – chúng là vật phẩm dâng nộp cho Tổng thống như hành động biệu lộ sự thành kính. Tác phẩm điêu khắc của Nam, ‘Một phần của cấu trúc’, đem một chiếc huân chương làm từ kim loại đặt trong một chiếc hộp, chiếc huân chương mang hình dáng đơn giản hoá của chiếc máy chém – công cụ đem lại vô số cái chết cho người dân dưới triều đại Ngô Đình Diệm tại miền Nam Việt Nam trong những năm cuối 1950[5]. Nam chất vấn liệu rằng cái chết có phải là hình phạt tối thượng cho một tội ác, và nhìn nhận trọng lượng của niềm tin trong ý thức về hành vi đem lại cái chết (dù đó là niềm tin cá nhân, tôn giáo, hay chính trị). Liệu Ngô Đình Diệm có thật sự tin rằng việc sử dụng máy chém sẽ làm giảm thiểu số lượng người chống đối ông ta? Liệu máy chém sẽ gây nên nỗi sợ khi nó buộc người dân phải đối mặt với cái chết, hay trong tâm trí họ, việc hy sinh cuộc sống vì đất nước chính là hành động đúng đắn và cao cả? Dù hành vi chết chóc được tôn vinh hay khinh thường, đối với Ngô Đình Diệm và người dân, họ phải cảm thấy việc họ làm là đúng đắn với những gì mà họ tin tưởng. Vậy thì, liệu niềm tin có đồng nghĩa với chân lý? Nam đặt ra câu hỏi làm cách nào chúng ta đưa ra quyết định đâu là ‘đúng’ hay ‘sai’ đối với những hành vi chết chóc đó.
Triển lãm sẽ kéo dài từ ngày 6 tháng Mười một 2014 đến ngày 5 tháng Hai 2015 tại Sàn Art, số 3 Mê Linh, Quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh. Thứ Ba-Thứ Bảy, 10g30-18g30.
Liên hệ:[email protected]
