Mâm ngũ quả là mâm quả gồm 5 loại khác nhau, mỗi loại tượng trưng cho một ước nguyện của gia chủ, thông qua tên gọi và màu sắc. Vì vậy nếu bạn muốn có một năm đúng với ước nguyện, bạn cũng cần nắm rõ ý nghĩa của từng loại quả.
Chữ “ngũ” trong mâm ngũ quả còn thể hiện ước muốn của người Việt đạt được ngũ phúc lâm môn: Phúc, quý, thọ, khang, ninh. Tuy nhiên, tùy theo từng vùng miền với đặc trưng về khí hậu, sản vật và quan niệm riêng mà người ta chọn các loại quả khác nhau để bày mâm ngũ quả.
Chuối tượng trưng cho con cháu sum vầy, quây quần, đầm ấm, hứng lấy may mắn, bao bọc và chở che. Phật thủ tượng trưng cho bàn tay phật che chở cho cả gia đình. Bưởi mang mong muốn an khang, thịnh vượng. Quả lê hoặc dưa lê với ý mong cầu cho sự thành đạt, thăng tiến. Cam, quýt cũng có hàm ý cầu cho sự thành đạt. Lê với vị ngọt thanh, ngụ ý việc gì cũng trơn tru, suôn sẻ. Lựu có nhiều hạt nên tượng trưng cho con đàn cháu đống. Đào mang ý thể hiện sự thăng tiến. Táo lại gắn với mong muốn phú quý, giàu sang. Thanh long gắn với hình ảnh rồng mây hội tụ, thể hiện sự phát tài phát lộc. Dưa hấu có dáng căng tròn, mát lành, hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn. Quả trứng gà (quả Lê ki ma) là lộc trời cho. Sung thì gắn với biểu tượng sung mãn, sức khỏe và tiền bạc. Đu đủ nghĩa là thịnh vượng, đủ đầy. Xoài (phát âm giống như “xài”) lại mang ý cầu mong cho việc tiêu xài không thiếu thốn.
Mâm ngũ quả miền Bắc
Người miền Bắc bày mâm ngũ quả theo thuyết Ngũ hành trong văn hóa phương Đông - nghĩa là vạn vật dung hòa cùng trời đất. Vì thế, mâm ngũ quả cũng phải phối theo 5 màu: Kim màu trắng, Mộc màu xanh, Thủy màu đen, Hỏa màu đỏ, Thổ màu vàng. Cách bài trí, sắp xếp màu sắc từng loại quả xen kẽ với nhau để đẹp mắt, hợp phong thủy ngày Tết. Tuy không câu nệ nhiều hay ít, nhưng mọi người đều sắm đủ lễ, đủ loại, hoa quả phải thuận theo ý nghĩa để trưng bày. Mâm ngũ quả miền Bắc thường có 5 loại: Chuối, bưởi, đào, hồng, quýt.
Mâm ngũ quả miền Trung
Miền Trung nằm ở khu vực đất đai cằn cỗi, khí hậu khắc nghiệt, ít hoa quả nên người dân nơi đây cũng không quá câu nệ hình thức. Mâm ngũ quả ngày Tết chủ yếu là có gì cúng nấy, thành tâm dâng kính tổ tiên. Bởi thế, mâm ngũ quả mỗi nhà lại khác nhau, quả gì cũng được, miễn là tươi ngon. Các loại quả thường thấy là: Thanh long, chuối, dưa hấu, mãng cầu, dứa, sung, cam, quýt…
Mâm ngũ quả miền Nam
Người miền Nam bày mâm ngũ quả theo mong muốn “Cầu sung vừa đủ xài” ước mong năm mới đủ đầy, sung túc, tương ứng với 5 loại quả: Mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài. Ngoài ra, còn có thêm quả thơm (dứa) với mong muốn con cháu đầy nhà và một cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng để cầu may mắn. Mâm ngũ quả của người miền Nam thể hiện rõ tính bình dị, dân dã và hóm hỉnh. Mỗi người một cuộc sống và mong muốn khác nhau, biết là nào là “đủ”, nhưng ai cũng chỉ cần đủ mà thôi.
