Quá trình khám phá bản sắc của Vũ Minh Dũng (nghệ danh Minh Dung Vu), thông qua các giá trị truyền thống Việt Nam đã định hình triển lãm cá nhân mang tên "Around the White Road", đánh dấu triển lãm đầu tiên của anh tại Việt Nam.
Tuổi thơ Vũ Minh Dũng gắn liền với những âm thanh truyền thống như Chầu Văn – loại nhạc dân gian Việt Nam được sử dụng trong các nghi lễ tâm linh của Đạo Mẫu và hình ảnh bà nội may vá tại tỉnh ven biển Quảng Ninh. Những ký ức này trở thành nền tảng cho nét nghệ thuật của anh, đan xen giữa hoài niệm cá nhân và lịch sử.
Nghệ sĩ Vũ Minh Dũng (nghệ danh Minh Dung Vu)
Hành trình di cư và sự xa cách quê hương đã ảnh hưởng sâu sắc đến thực hành nghệ thuật của Dũng. Sau khi chuyển đến Đức lúc 19 tuổi, anh nhận thấy vải là một phương tiện để kết nối lại với cội nguồn Việt Nam, đồng thời nhận định lại bản thân anh trong một bối cảnh văn hóa mới. Những tác phẩm nổi bật như Green XXI, Green XXII và Green XXIII của anh thể hiện sự căng thẳng này, với các lớp vải mềm mại trải dài trên bề mặt tranh, đánh thức các khái niệm truyền thống về nghệ thuật hai chiều.
Trong chuyến thăm đến một studio rộng lớn với nhiều mảng trắng của Bridget Riley ở London vào năm 2018, Vũ Minh Dũng cảm nhận hơi thở của mình đang vang vọng. Cũng trong cuộc gặp gỡ với Gate Gate Gallery, anh ấn tượng với kiến trúc cong độc đáo tại đây. Những khoảnh khắc này đã kích thích quá trình sáng tạo của anh, dẫn dắt anh tạo nên tác phẩm "Around the White Road" của mình. "Around the White Road" của Dũng gợi lên cảm giác vắng mặt bằng cách sử dụng không gian trống hoặc tạo ra những hình ảnh mơ hồ, khiến người xem cảm thấy như đang đối diện với sự vắng mặt của một đối tượng hoặc sự kiện nào đó mà chính họ có thể tưởng tượng ra.
Từ xa, các tác phẩm vải của Dũng nhìn giống như các tác phẩm trừu tượng không gian (Abstract field painting), nhưng khi xem gần hơn, chúng tiết lộ chiều sâu phức tạp
Việc sử dụng vải mang ý nghĩa văn hóa và trở thành phương tiện khám phá sự dịch chuyển và ký ức, nhấn mạnh sự tương tác trực tiếp với vật liệu trên tác phẩm thay vì qua cọ
Nhiều năm qua, Vũ Minh Dũng đã tạo ra một tập hợp tác phẩm đặc trưng bởi các bề mặt vải vóc, sắc màu thay đổi và hình thức tự nhiên. Việc chuyển đến Đức đã thúc đẩy Dũng tới thực hành với vải và giữ kết nối với truyền thống như ngành khâu may ở Việt Nam, đồng thời khiến người xem thay đổi cách nhìn nhận của họ về kích thước và chiều không gian. Một chủ đề nhất quán hiện ra trong các tác phẩm gần đây của anh: các bức lớn với bố cục tối giản, thường có một yếu tố vải đơn lẻ trên nền trung tính. Những tác phẩm này truyền tải câu chuyện về văn hóa, lịch sử và môi trường thông qua vật liệu và hình thức của chúng hơn là một hình ảnh truyền thống rõ ràng.
Quá trình sáng tạo của anh bắt đầu bằng việc khái niệm hóa và phác thảo chi tiết, sau đó chọn vật liệu chủ yếu là lụa, lanh hoặc voan và tạo ra hỗn hợp nhuộm tùy chỉnh bằng cách sử dụng các sơn màu khác nhau hoặc chàm. Khi căng vải lên khung, Dũng đóng vai trò như một người kết nối hơn là một người kiểm soát, cho phép vật liệu phần nào tự quyết định hình thức cuối cùng trong lúc vải đang phơi khô trước khi được khâu cố định lên khung.
Nói tóm gọn về triết lý của anh về quyền tác giả, Vũ Minh Dũng cho hay: "Tôi nghĩ rằng mình chỉ có thể kiểm soát được 50% trong quá trình thực hành, phần còn lại là quyết định của chính tác phẩm".
Thực hành nghệ thuật của Vũ Minh Dũng có thể được gọi là nghệ thuật dựng bởi bối cảnh và địa điểm
Thực hành nghệ thuật của Vũ Minh Dũng có thể được gọi là nghệ thuật dựng bởi bối cảnh và địa điểm (site-specific), bắt nguồn từ những thay đổi trong bối cảnh nghệ thuật toàn cầu thập niên 1960, với trọng tâm vào nghệ thuật phi vật chất và nghệ thuật khái niệm.
Cách thực hành này cũng gắn liền với nghệ thuật tiên phong (avant-garde) trong giai đoạn hậu thuộc địa của Việt Nam. Khi kết hợp cả hai, anh tạo ra sự thương thảo giữa truyền thống thủ công bản địa và các phong trào nghệ thuật quốc tế. Việc sử dụng vải mang ý nghĩa văn hóa và trở thành phương tiện khám phá sự dịch chuyển và ký ức, nhấn mạnh sự tương tác trực tiếp với vật liệu trên tác phẩm thay vì qua cọ. Dũng kết nối sự đối thoại giữa Đông và Tây, nơi việc nhường quyền kiểm soát trong quá trình sáng tạo tượng trưng cho tính linh hoạt của danh tính và sự pha trộn văn hóa trong xu thế toàn cầu hóa.
Sự tương tác giữa vải và kiến trúc, kết hợp với sự lắp đặt liên tục của các tác phẩm, tạo ra một trải nghiệm thống nhất
“Khi cảm thấy nhớ nhà, tôi xem các bộ phim tài liệu về lịch sử Việt Nam. Có lần tôi đọc một bài nghiên cứu về lịch sử triều Nguyễn và cuốn Việt Nam Phong Tục của Phan Kế Bính. Tôi nghiên cứu lịch sử Việt Nam, đọc về những câu chuyện xưa cũ của gia đình và dòng họ, những điệu nhạc Chầu Văn cùng những câu tụng niệm tâm linh mang tính tôn giáo của đạo mẫu. Những lần làm nghiên cứu này đã giúp tôi vượt qua nỗi nhớ nhà và không còn cảm giác bị lạc lõng ở một nơi xa lạ.
Vào dịp Tết, tôi thắp một nén nhang, và khi mùi hương quẩn quanh, nó day dứt, và khơi gợi những cảm xúc làm tôi hồi tưởng về những ngày tháng ở Việt Nam. Tôi tự hỏi: Làm thế nào để mình có thể bước khỏi ranh giới, những cái mình đã được đào tạo, như là kỹ thuật về hình hoạ? Khi ở đó tôi không dám làm những cái mới. Tôi đã tự hỏi nên chọn phương pháp hay hình thức biểu đạt nào, lúc này tôi nghĩ đến quá khứ và quãng thời gian tuổi thơ cùng bà. Ký ức về bà, cùng hình ảnh khi bà ngồi khâu, may cùng một hộp kim chỉ đã nhuốm màu thời gian, đã trở thành điểm khởi đầu để tạo ra một tập hợp các tác phẩm khi cân nhắc ý nghĩa của việc sử dụng vải như một chất liệu, kết nối nghệ thuật của tôi với cội nguồn lịch sử cá nhân và bản sắc văn hóa của mình", họa sĩ Vũ Minh Dũng cho biết.
Tác phẩm Green XXI, Green XXII, và Green XXIII
Triển lãm được bắt đầu từ bên ngoài phòng tranh với tác phẩm Echo from the lake, được Dũng làm riêng cho triển lãm. Hai canvas trải dài từ sàn đến trần, được che phủ đa phần bằng vải nhuộm màu cam, đối diện với mặt kính, tạo ra một trải nghiệm đa lớp cho người xem cả từ bên trong lẫn bên ngoài. Tác phẩm này gợi nhớ đến kiến trúc truyền thống Việt Nam với khu vực trong nhà và ngoài trời thông nhau và là một cách diễn giải hiện đại về kiểu kiến trúc này. Ánh sáng ngoài trời tạo ra những bóng đổ trên mặt tác phẩm, làm nhận thức về chiều sâu, chất liệu, màu sắc và hình thức của người xem biến đổi. Khi khách tham quan đi từ bên ngoài vào bên trong, tác phẩm này tiên đoán các chủ đề lặp lại của triển lãm về sự phân biệt giữa vật thể và môi trường.
Những tác phẩm trọng tâm của triển lãm, Green XXI, Green XXII và Green XXIII. Trong mỗi tác phẩm, hai tấm lụa được nối liền mạch, vải xanh có kết cấu chảy tràn qua các canvas, tạo nên sự tương phản giữa các hình dạng mềm mại, không đồng đều với những cấu trúc cứng cáp bên dưới. Những tác phẩm này thách thức hội họa một chiều, phảng phất yếu tố tranh lụa truyền thống trong khi đẩy nó vào những lĩnh vực điêu khắc hiện đại.
Tác phẩm Echo from the lake (2024)
Sự tương tác giữa vải và kiến trúc, kết hợp với sự lắp đặt liên tục của các tác phẩm, tạo ra một trải nghiệm thống nhất gợi nhớ đến các bố cục mở trong các ngôi nhà truyền thống Việt Nam. Khi người xem di chuyển dọc theo tác phẩm rộng lớn này, những góc nhìn thay đổi của họ phản chiếu công cuộc khám phá về sự đối lập trong văn hóa của Dũng, không chỉ phản ánh sự xê dịch địa lý của anh mà nó còn là những chuyển biến văn hóa và cảm xúc đi kèm với việc tiếp cận nhiều truyền thống và môi trường nghệ thuật khác nhau.
Triển lãm kết thúc ở tầng hai, nơi một tác phẩm tối giản chiếm ưu thế trong không gian. Bề mặt nguyên sơ của nó được điểm xuyết bởi một dải vải cam nổi bật cắt chéo qua bố cục, tạo ra sự căng thẳng hình ảnh mạnh mẽ giữa sự vắng mặt và sự hiện diện. Tác phẩm, treo từ trần nhà bằng các giá đỡ bằng gỗ, lơ lửng trong một cuộc đối thoại với thẩm mỹ công nghiệp thô của căn phòng các ống dẫn không khí lộ ra, sàn bê tông và các bức tường trắng hòa quyện để tạo khung cho tác phẩm vừa là một đối tượng vừa là một sự can thiệp vào không gian.
Đây là dịp để công chúng yêu nghệ thuật khám phá sâu sắc về lịch sử cá nhân của nghệ sĩ Vũ Minh Dũng và bối cảnh văn hóa rộng lớn của Việt Nam
Từ xa, các tác phẩm vải của Dũng nhìn giống như các tác phẩm trừu tượng không gian (Abstract field painting), nhưng khi xem gần hơn, chúng tiết lộ chiều sâu phức tạp, nơi các tông màu và hình dạng hữu cơ phản ánh cả cảnh quan địa lý, lịch sử, và ký ức. Cách trình bày của anh thách thức giới hạn của một bức tranh một chiều, kết hợp các yếu tố của hội họa, điêu khắc và kiến trúc. Minh Dung Vu không chỉ đánh dấu một cột mốc quan trọng trong sự nghiệp của mình mà còn đóng góp vào diễn ngôn hiện tại về tính pha trộn văn hóa trong nghệ thuật Việt Nam đương đại, cung cấp một cái nhìn sâu sắc về những không gian chuyển tiếp mà các nghệ sĩ đang điều hướng giữa các nền văn hóa trên toàn cầu.
Triển lãm "Around the White Road" đang diễn ra tại Gate Gate Gallery đến hết ngày 16/10/2024, 55 Văn Miếu, Đống Đa, Hà Nội.
