Dáng hình nhà dài giữa phố
Giữa phố xá Buôn Ma Thuột hiện đại, Bảo tàng Đắk Lắk hiện lên như một ngôi nhà dài Ê Đê khổng lồ vươn mình trên nền đất đỏ bazan. Từ xa, mái cong cao vút gợi nhớ dáng nhà sàn truyền thống, trong khi lớp kính phản chiếu ánh mặt trời khiến công trình toát lên vẻ hiện đại, nhẹ nhàng giữa khuôn viên xanh rợp bóng cây.
Hình dáng Bảo tàng Đắk Lắk nhìn từ bên ngoài
Khuôn viên xanh rợp bóng cây trong bảo tàng
Bảo tàng được khởi công xây dựng năm 2008 và khánh thành năm 2011, là kết quả hợp tác giữa Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam và các chuyên gia Pháp. Với diện tích hơn 9.000 m², đây là một trong những công trình văn hóa quy mô nhất của vùng Tây Nguyên. Kiến trúc nơi này không chỉ để ngắm, mà còn để cảm, bởi trong từng chi tiết đều có sự dung hòa giữa truyền thống và đương đại, giữa vẻ hùng vĩ của núi rừng và tinh thần sáng tạo của con người.
Bước qua cánh cổng lớn, người ta như rời khỏi sự ồn ã của phố thị. Trước mắt là một khoảng sân thoáng, nơi những tán cây cổ thụ rợp bóng, gió thổi mang theo mùi gỗ, mùi đất và hương cà phê. Chính từ khoảnh khắc ấy, hành trình khám phá bảo tàng bắt đầu - một hành trình đi qua ba miền ký ức của đất và người Đắk Lắk.
Mặt tiền bảo tàng nhìn từ cổng chính có hình thang, cao hai tầng
Không gian văn hóa dân tộc - Hơi thở của núi rừng
Cánh cửa mở ra, và thứ đầu tiên đón chào du khách là âm thanh cồng chiêng vang vọng đâu đó. Trong ánh sáng vàng ấm, không gian Văn hóa dân tộc hiện lên như một bức tranh sống động về đời sống của 49 dân tộc anh em đang sinh sống trên mảnh đất này.
Không gian văn hóa dân tộc là nơi tìm hiểu về văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số tại Tây Nguyên
Trên những bức tường, ảnh về lễ hội đâm trâu, mừng lúa mới hay những người phụ nữ Ê Đê dệt thổ cẩm nối dài thành một câu chuyện bất tận. Giữa không gian ấy, những chiếc gùi tre đan, ché rượu cần, khố hoa văn, trang sức bạc, thuyền độc mộc… được sắp đặt như thể chủ nhân của chúng vừa rời đi trong chốc lát. Mỗi món đồ mang dấu ấn bàn tay con người, thấm đẫm mồ hôi và nhịp sống núi rừng.
Một góc khác tái hiện nhà dài Ê Đê - ngôi nhà cộng đồng của nhiều thế hệ. Khi bước vào, mùi gỗ già, mùi khói bếp xưa như còn vương lại. Người ta có thể tưởng tượng ra tiếng trẻ con nô đùa, tiếng kể Khan trầm bổng bên bếp lửa, hay tiếng cồng chiêng hòa nhịp trong đêm lễ hội. Từng chi tiết nhỏ từ khung cửi dệt vải đến khèn tre, chiêng đồng đều góp phần làm sống dậy một Tây Nguyên nguyên sơ, nồng hậu và giàu sức sống.
Một góc tái hiện nhà dài và những vật dụng lao động của đồng bào Tây Nguyên
Không gian lịch sử - Dòng chảy của ký ức
Rời khỏi hơi ấm của căn nhà dài, du khách bước vào không gian Lịch sử, nơi ánh sáng dịu đi, để sự lặng yên bao phủ. Ở đây, những tấm ảnh đen trắng, những công cụ lao động, vũ khí và tư liệu được sắp đặt như dòng chảy thời gian nối liền quá khứ với hiện tại.
Từ thời sơ khai, khi con người tìm được dấu chân đầu tiên trên vùng đất cao nguyên, đến giai đoạn kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, mọi dấu mốc đều được tái hiện sinh động. Những mũ sắt, súng cổ, bản đồ hành quân, thư tay chiến sĩ, hay những vật dụng của người dân trong chiến khu - tất cả mang trong mình câu chuyện về sự kiên cường và lòng yêu nước của con người Tây Nguyên.
Không gian lịch sử cung cấp thông tin về quá trình hình thành và phát triển của mảnh đất cao nguyên này
Bức tường lớn phía cuối phòng là chuỗi hình ảnh Buôn Ma Thuột những năm chiến tranh: những ngôi nhà bị bom tàn phá, người dân vẫn kiên cường giữ đất. Bên cạnh là góc tái hiện ngày giải phóng Buôn Ma Thuột 1975 - mốc son lịch sử mở đầu cho đại thắng mùa Xuân. Đứng trước những bức ảnh ấy, người ta cảm nhận được không chỉ nỗi đau và mất mát, mà cả niềm tự hào cháy bỏng của vùng đất từng oằn mình trong khói lửa.
Những dấu tích lịch sử từ thời xa xưa được lưu giữ trong bảo tàng
Không gian đa dạng sinh học - Lời ca của rừng xanh
Bước chân sang không gian Đa dạng sinh học, không gian bỗng mở rộng và tràn ngập ánh sáng. Cảm giác như vừa rời khỏi dòng lịch sử khắc nghiệt để trở lại với thiên nhiên bao la. Ở đây, những mẫu tiêu bản động - thực vật, những bức ảnh về rừng Yok Đôn, hồ Lắk, thác Dray Nur, Dray Sáp… tạo thành một bức tranh kỳ vĩ về thiên nhiên Đắk Lắk.
Khu vực này giới thiệu thông tin về các loài thực vật, bao gồm cả cà phê - loại hạt chủ lực của Buôn Ma Thuột
Giữa căn phòng lớn, mô hình rừng nguyên sinh được dựng lên, tái hiện hệ sinh thái đặc trưng của Tây Nguyên: từ tầng cây cao, tầng bụi rậm đến thảm lá khô. Bên cạnh, khu trưng bày chim muông khiến ai cũng phải ngỡ ngàng: đại bàng, công, sếu đầu đỏ, cùng những loài thú quý như voi, bò tót, báo hoa mai. Mỗi sinh vật là một phần không thể thiếu trong vòng đời rừng - nơi con người và thiên nhiên gắn bó, nương tựa vào nhau.
Không gian đa dạng sinh học khiến du khách như đang lạc bước trong một khu rừng nguyên sinh
Những bảng thông tin giới thiệu song song về bảo tồn và phát triển bền vững nhắc người xem rằng: nếu không có rừng, không có sông suối, thì Tây Nguyên sẽ không còn là Tây Nguyên nữa. Và có lẽ, thông điệp ấy chính là điều khiến khu trưng bày này trở nên xúc động - một lời mời gọi nhẹ nhàng để mỗi người giữ lại trong mình tình yêu dành cho thiên nhiên.
Khi buổi chiều buông xuống, ánh nắng vàng nhạt len qua mái cong của bảo tàng, rọi lên bậc thang gỗ trầm. Bên ngoài, gió vẫn thổi qua hàng cây, đưa mùi đất, mùi gió, mùi cà phê phảng phất trong không gian. Đó là lúc người ta nhận ra: bảo tàng này không chỉ lưu giữ hiện vật - mà lưu giữ linh hồn của một vùng đất, nơi quá khứ và hiện tại giao thoa trong cùng một nhịp thở.
Khu vực triển lãm những tấm ảnh về nét đẹp văn hóa của các dân tộc ở Đắk Lắk
Bảo tàng Đắk Lắk không ồn ào, không hào nhoáng, nhưng mỗi người từng đến đều mang về một điều gì đó, có thể là ấn tượng về kiến trúc nhà dài, là âm thanh cồng chiêng, hay chỉ đơn giản là cảm giác bình yên khi ngồi giữa khuôn viên, nghe tiếng gió rừng thổi qua tai. Và có lẽ, chính vì thế mà nơi này vẫn luôn được gọi bằng một cái tên thật giản dị mà sâu sắc: ngôi nhà kể chuyện của Tây Nguyên.
