Đối diện chợ Hàng Da có một hàng Cốm, lững thững ở đó không biết từ bao giờ.
"Cô bán hàng ở bao lâu rồi? Từ lúc cháu còn bé đi qua đã thấy" - tôi hỏi. "Cô chuyển sang đây thì được hơn 20 năm. Trước cô phía Đường Thành. Tính tổng chắc được hơn 50 năm rồi" - người bán hàng trả lời. "Lâu phết rồi ấy nhỉ". "Lúc đó cô 8 tuổi đã phụ chị gái bán Cốm rồi học hết lớp 6 thì ra đây ngồi hẳn".
Giữa cái trưa oi ả của tháng 9, tôi đi quanh chợ Hàng Da để tìm món ăn hợp với cái ươn người kéo dài đã đôi ba hôm. Hàng Cốm không bảng biển, chỉ có cái thúng phủ lá sen nhô ra vỉa hè, điểm lên một vài cọng lúa khô để người ta biết ở đây bán gì.
Hàng Cốm Vòng đã ở đây cùng chợ Hàng Da 50 năm.
Cốm đợt này mới đầu vụ ăn ngọt đáo để, deo dẻo, thơm thơm mùi sữa. Cốm có vị thanh thanh, như những cách mà người ta vẫn nói hay đồn đại về những người Hà Nội cũ.
Cốm tươi có màu xanh lưu ly đặt gọn trong tán lá sen, gân lá vẫn xanh nhưng lá đã hơi ngả ngả vàng, rồi được gói bằng cọng rơm khô. Tinh túy của mùa màng, đất đai được gói gọn trên lòng bàn tay.
"Vậy mỗi ngày, cô bán hàng từ mấy giờ?". "Chuẩn bị từ 5 giờ sáng, đến 6 giờ là mở háng bán liền tù tì tới 6 giờ tối". "Thế mỗi ngày bán được nhiều không cô?". "Chả nhiều đâu, xưa người ta mua toàn một, hai cân. Giờ chỉ mua một vài lạng ăn chơi".
Hà Nội xưa, Cốm là món ăn sáng, thức quà chiều hay tráng miệng sau bữa cơm. Ngày đó, Cốm còn dùng để biếu xén, lễ lạt. Đôi trai gái thích nhau, chàng trai đem cốm, đem hồng sang là biết ý muốn thành chuyện trăm năm.
Nay, Cốm là thức quà ăn chơi vui miệng, lâu lâu mua gói Cốm chợ Hàng Da, lên phố Hàng Bạc ngối cafe vỉa hè, tiện đường mua thêm ít chuối chín. Thủng ngồi ngắm phố, một buổi bỗng dưng chợt trôi nhanh.
Cốm giờ chỉ còn là thức quà ăn chơi.
"Làng mình giờ còn nhiều người làm Cốm Vòng không cô?". "Họ xây nhà xây cửa hết rồi, giờ còn mấy người làm nữa đâu" - người bán hàng thở dài. "Ngoài nhà mình ra thì chỉ còn 5, 6 nhà làm Cốm nữa thôi".
Cốm làm hai vụ bán quanh năm, lặng lẽ, âm ỉ cùng sự thay đổi thời đại. Như chợ Hàng Da đã từng tấp nập mua bán, giờ cũng bớt nhộn nhịp hơn.
"Thế các con cô có theo nghiệp bán Cốm nữa không?". "Cô có bốn đứa con, hai trai, hai gái và tám đứa cháu. Nhưng thời này thì làm gì có ai theo nghề làm Cốm nữa".
