Lần đầu tiên có cơ hội thưởng thức hát Then trên hồ Nà Nưa, tôi không ngờ rằng đó lại là một hành trình tuyệt vời đến vậy. Cảm giác ngồi trên chiếc mảng tre trôi nhẹ giữa dòng nước xanh biếc, lắng nghe tiếng đàn Tính ngân vang, hòa quyện cùng tiếng hát Then trầm bổng, thực sự khiến tôi có cảm giác như đang lạc vào một thế giới khác - một không gian nơi quá khứ và hiện tại đan xen, nơi con người và thiên nhiên hòa làm một.
Chuyến đi bắt đầu từ khu di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt Tân Trào - một địa danh gắn liền với những dấu mốc quan trọng của cách mạng Việt Nam. Đứng giữa vùng đất từng được mệnh danh là “Thủ đô kháng chiến”, tôi không khỏi xúc động khi hình dung về những ngày tháng hào hùng của dân tộc. Nhưng không chỉ có lịch sử, Tuyên Quang còn khiến tôi mê mẩn bởi vẻ đẹp thiên nhiên hoang sơ và những nét văn hóa truyền thống độc đáo.
Hát Then trên hồ Nà Nưa
Nghệ nhân Đàm Thanh Hiền chia sẻ: “Then là một hình thức xướng ca tín ngưỡng phổ biến trong đời sống tâm linh của người Tày, với lời ca chứa đựng nhiều yếu tố huyền bí. Ngày xưa, Then thường được hát trong các nghi lễ cầu an, đi tìm hồn người ốm, cầu con cái, sức khỏe, mùa màng bội thu hay mong ước bản làng bình yên, hạnh phúc. Ngày nay, nội dung của Then đã được mở rộng hơn, phản ánh nhiều khía cạnh của cuộc sống hiện đại”.
Nghệ nhân hát Then - Đàm Thanh Hiền
Năm 2019, nghệ thuật hát Then chính thức được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, khẳng định giá trị to lớn của loại hình nghệ thuật này trong kho tàng văn hóa Việt Nam.
Đến nay, ngoài những di tích lịch sử quan trọng, Tuyên Quang còn được biết đến với kho tàng văn hóa dân gian phong phú, đặc biệt là nghệ thuật hát Then - di sản phi vật thể đại diện của nhân loại do UNESCO công nhận. Tuyên Quang đã và đang triển khai nhiều hoạt động nhằm quảng bá nghệ thuật hát Then, kết hợp với các hình thức du lịch sinh thái, trải nghiệm. Điểm nhấn độc đáo chính là chương trình “Hát Then trên hồ Nà Nưa” - hoạt động mang đậm bản sắc dân tộc, giúp du khách không chỉ thưởng thức nghệ thuật mà còn hòa mình vào không gian thiên nhiên thơ mộng của vùng đất này. Chỉ với 50.000 đồng du khách sẽ được trải nghiệm ngồi trên thuyền mảng tre và 80.000 đồng kết hợp cả thưởng thức hát Then bởi nghệ nhân.
Làng văn hoá du lịch Tân Lập, Tân Trào
Sau khi tham quan một số điểm di tích, tôi di chuyển đến bến hồ Nà Nưa để bắt đầu hành trình trải nghiệm. Những chiếc mảng tre đã sẵn sàng đón khách. Người hướng dẫn cho biết mỗi chiếc mảng có thể chở tối đa năm người và tất cả du khách đều được trang bị áo phao để đảm bảo an toàn. Lần đầu tiên ngồi trên một chiếc mảng tre, tôi có chút hồi hộp, nhưng cảm giác ấy nhanh chóng tan biến khi mảng nhẹ nhàng rời bến, trôi êm đềm trên mặt nước.
Khi chiếc mảng tiến xa hơn vào lòng sông, nghệ nhân mặc trang phục truyền thống đã sẵn sàng với đàn Tính trên tay. Người dẫn chuyện giới thiệu rằng hát Then là một loại hình nghệ thuật đặc trưng của người Tày, Nùng, Thái, không chỉ đơn thuần là ca hát mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Trước đây, hát Then thường được biểu diễn trong các nghi lễ cầu an, cầu mùa, hay những hành trình lên thiên giới để cầu phúc, trừ tà.
Tiếng đàn Tính cất lên, từng giai điệu vang vọng giữa không gian sông nước, hòa quyện cùng núi rừng, tạo nên một thứ âm thanh vừa du dương, vừa huyền bí. Tôi thả lỏng hít thở để mặc mình trôi theo những câu hát Then mượt mà, giàu cảm xúc của nghệ nhân. Điều đặc biệt là du khách không chỉ lắng nghe mà còn có thể giao lưu trực tiếp, thậm chí thử tập hát hoặc chơi đàn Tính dưới sự hướng dẫn của các nghệ nhân.
Điểm cuối của hành trình trên sông là một hòn đảo nhỏ, nơi đang được phát triển thành một khu du lịch sinh thái kết hợp văn hóa. Người hướng dẫn cho biết, nơi đây sẽ không bị bê tông hóa mà vẫn giữ nguyên nét hoang sơ, chỉ sử dụng các vật liệu tự nhiên như tre, gỗ, lá cọ để xây dựng các công trình.
Tại khu đảo, du khách có thể thử sức với các hoạt động như chèo mảng tre, tập hát Then hay mặc trang phục truyền thống của người Tày. Tôi đặc biệt thích khoảnh khắc được tự tay chèo mảng, cảm nhận dòng nước mát lạnh chảy qua từng kẽ tay và nhìn ngắm cảnh vật từ một góc nhìn hoàn toàn mới.
Khu sinh thái cuối hồ
Chúng tôi quay trở lại bến sau khi kết thúc một trải nghiệm đáng nhớ. Nhưng dư âm của những câu hát Then vẫn còn vang vọng trong tâm trí tôi. Đó không chỉ là một loại hình nghệ thuật, mà còn là linh hồn của cả một vùng đất, là sự kết nối giữa con người với thiên nhiên, giữa quá khứ và hiện tại.
Chương trình hát Then trên hồ Nà Nưa không chỉ là một sáng kiến nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc mà còn mở ra cơ hội phát triển du lịch bền vững cho Tuyên Quang. Việc kết hợp giữa nghệ thuật dân gian với trải nghiệm du lịch sinh thái sẽ giúp du khách có cái nhìn sâu sắc hơn về văn hóa bản địa, đồng thời tạo ra động lực phát triển kinh tế cho người dân địa phương. Trong tương lai, với sự hoàn thiện của khu đảo du lịch cuối hồ Nà Nưa, Tân Trào - Tuyên Quang hứa hẹn sẽ trở thành một điểm đến không thể bỏ qua cho những ai yêu thích khám phá văn hóa và thiên nhiên.
