Thưởng thức show thực cảnh về trà trong nhà máy chè cổ gần 100 năm tuổi ở Bảo Lộc

Bảo Lộc - xứ B’lao và nền văn hoá lớn lên từ cây trà

Giữa cao nguyên B’lao mát lạnh quanh năm, cây trà không chỉ là một loài cây nông nghiệp mà đã trở thành mạch nguồn văn hoá nuôi dưỡng đời sống người dân hơn một thế kỷ. Những trang đầu tiên của câu chuyện trà Bảo Lộc bắt đầu từ đầu thế kỷ 20, khi người Pháp mang giống trà từ Cầu Đất - Đà Lạt xuống thử nghiệm tại vùng đất đỏ bazan này. Nhờ khí hậu ôn hoà ở độ cao khoảng 800-1.000 m cùng thổ nhưỡng phì nhiêu, cây trà nhanh chóng bén rễ, phát triển thành các đồn điền lớn và đặt nền móng cho một nền kinh tế - văn hoá đặc trưng của vùng.

Theo thời gian, vùng trà B’lao đổi thay với sự xuất hiện của nhiều giống và kỹ thuật mới, tiêu biểu như trà ô long được đưa về từ Đài Loan từ cuối thế kỷ 20. Sự đa dạng này không làm mất đi bản sắc mà trái lại còn giúp Bảo Lộc sở hữu danh mục trà phong phú với chất lượng ngày càng cao. Trà từ đó đi vào đời sống người dân theo cách tự nhiên, hiện diện trong những buổi sáng mở đầu ngày mới, trong nghi thức tiếp khách, trong những cuộc chuyện trò và trong cả những hoạt động quảng bá văn hoá của địa phương.

Bài liên quan

Căn nhà gỗ bán cà phê trong rừng ở Bảo Lộc

Có căn nhà nằm nghe nắng mưa ở Bảo Lộc

Nhà máy chè cổ 1927 - dấu tích công nghiệp của xứ B’lao

Trong bức tranh phát triển của vùng đất B’lao, Nhà máy chè cổ 1927 hiện lên như một biểu tượng đặc biệt. Không chỉ là cơ sở sản xuất trong suốt nhiều thập niên, nơi đây còn lưu giữ ký ức của nghề trà qua những bức tường rêu phong, tiếng máy móc cũ kỹ và hơi thở của một thời lao động bền bỉ. Mỗi khi diễn ra lễ hội, trưng bày nghệ thuật hay không gian thưởng trà, nhà máy lại mở cửa như một “ngôi nhà ký ức”, để người dân và du khách nhìn thấy một Bảo Lộc sâu lắng, tự hào và bền chặt với di sản trà của mình.

Đặt nền móng từ năm 1927 dưới ảnh hưởng của người Pháp, công trình được xây dựng thành một cơ sở chế biến quy mô lớn, mang dấu ấn kiến trúc công nghiệp đầu thế kỷ 20. Trong nhiều thập niên, nhà máy vận hành như trái tim của vùng trà: xe chở lá tươi nối đuôi vào xưởng, lò sấy đỏ lửa suốt đêm, máy cán và máy vò tạo nên âm thanh đặc trưng của một thời kỳ trù phú.

Ngày nay, khi không còn hoạt động sản xuất, nhà máy đã được bảo tồn và phục hồi như một không gian văn hoá, nơi từng trụ thép xưa cũ hiện lên như một cuốn phim chậm rãi về thế kỷ hình thành nghề trà B’lao. Chính sự trầm mặc đó đã trở thành nguồn cảm hứng để khởi tạo một tác phẩm chưa từng có: “Mỹ Cảm Trong Sương”.

“Mỹ Cảm Trong Sương” - nghệ thuật thực cảnh bước ra từ lòng di sản

Tháng 11/2025, hơn 20 nghệ sĩ ở nhiều lĩnh vực đã đến Nhà máy chè cổ 1927 để tham gia Trại Sáng tác 1927. Trong suốt 30 ngày lưu trú, họ lắng nghe âm thanh của nhà máy cũ, quan sát những vệt sáng trượt trên mái tôn, chạm vào lớp tường lão hoá và tìm kiếm chất liệu cho tác phẩm của mình. Thành quả là “1927 Show: Mỹ Cảm Trong Sương”, tác phẩm thực cảnh sẽ ra mắt vào đầu tháng 12 trong khuôn khổ Lễ hội Trà Quốc tế - World Tea Fest 2025.

Điểm đặc biệt tạo nên dấu ấn của show diễn nằm ở cách thức sáng tác: chất liệu có trước, kịch bản có sau; cảm xúc đi trước, câu chuyện theo sau. Tác phẩm không kể chuyện theo lối tuyến tính mà mở ra một miền cảm nhẹ như sương - nơi không gian nhà máy trở thành “đồng tác giả”. Những bức tường bám rêu, các xà ngang gỗ và bóng tối loang lổ không chỉ là bối cảnh mà chính là chất liệu gợi cảm hứng để nghệ sĩ tạo nên những tầng nghĩa mới.

Hồn đất - Đồi chè Bảo Lộc

Hành trình của “Mỹ Cảm Trong Sương” được dẫn dắt qua ba lớp không gian, bắt đầu từ Hồn đất - Đồi Chè Bảo Lộc, nơi sương sớm, thổ nhưỡng và những triền chè trải dài tạo nên bản sắc đầu tiên của vùng B’lao. Điều ấy được thể hiện qua những không gian sắp đặt của ghệ sĩ thị giác Phương Giò. Đối với “Mưa B’lao” là nơi những giọt mưa dài được tái hiện trong ánh sáng, tạo cảm giác như đang đứng giữa sương mù cao nguyên.

Song song với đó là những góc nhìn thật được gửi gắm bởi hai nhiếp ảnh gia Nguyễn Văn Thương và Hoàng Lê Giang. Nếu Nguyễn Văn Thương tìm thấy sự nhân văn trong nhịp sống vùng trà, thì Hoàng Lê Giang lại bị cuốn hút bởi từng lớp thời gian phủ lên nhà máy. Anh chia sẻ rằng máy móc nơi đây vẫn gần như nguyên vẹn, nhưng chính những mảng tường loang lổ do mưa nắng B’lao mới là thứ kể câu chuyện chậm rãi nhất, giống như cách người Bảo Lộc thưởng trà - chậm, tĩnh và đầy suy ngẫm.

Hồn nghề - Nhà máy sản xuất

Từ nền tảng ấy, mạch kể mở rộng sang việc tái hiện nhịp lao động đã định hình lịch sử làm trà suốt gần trăm năm tại nhà máy chè cổ 1927. Tác phẩm “Em bé trong gùi” sử dụng nghệ thuật tranh bóng gợi lại hình ảnh công nhân trước đây đặt những đứa con của họ trong gùi ngay tại vị trí này khi họ làm việc trong nhà máy chè. Không gian nghệ thuật vì vậy trở thành điểm gặp giữa ký ức cá nhân và ký ức cộng đồng, giữa hiện tại và quá khứ của nghề chè.

Cùng với đó, các động tác lao động của công nhân được tái hiện ngay trên những bộ máy và dây chuyền sản xuất đã nằm im lìm nhiều năm. Những khoảnh khắc hiện lên ấy như đưa một phần quá khứ trở lại, phác họa rõ nét nhịp lao động của xứ trà B’lao.

Trà thức - Văn hóa thưởng trà của người Việt

Khi mọi giác quan dần lắng lại, không gian thứ ba hiện lên như một điểm dừng tinh tế, nơi người xem cảm nhận được sự chậm rãi, tĩnh tại và những giá trị tinh thần mà chén trà mang theo qua nhiều thế hệ.

Hoạ sĩ Lafe - nghệ sĩ màu nước nổi tiếng của Thái Lan với kỹ thuật không phác thảo mang đến hình ảnh bông hoa trà đỏ của cây trà hơn 300 năm tuổi (từ năm 1700), trước cả khi nhà máy được xây dựng và vẫn nở rộ đến hiện tại. Sự hiện diện của bông hoa như một chứng nhân lặng lẽ của lịch sử, nối dài mạch sống văn hoá của xứ B’lao.

Khi hành trình tham quan kết thúc, du khách bước vào không gian cuối cùng - show diễn thực cảnh kéo dài khoảng 20 phút. Dưới sự dẫn dắt của biên kịch Phạm Thiên Vũ, đạo diễn Nguyễn Duy Thành và biên đạo Thịnh Tiêu, các nghệ sĩ âm nhạc, nghệ sĩ bộ gõ, ca sĩ, nghệ sĩ chuyển động và nhà thơ - hoạ sĩ Lai Thượng Hưng cùng nhau tạo nên một bản giao hưởng thị giác - thính giác đầy cảm xúc. Những chuyển động tay mô phỏng động tác hái, lọc, trộn, rang trà; ánh sáng thay đổi nhịp nhàng từ chậm rãi sang dồn dập; âm thanh lúc vang vọng, lúc trầm sâu như nhịp thở của nhà máy xưa.

Vở diễn không có cao trào, cũng không có đoạn kết rõ ràng. Nó giống một dòng chảy cảm xúc để mỗi người tự tìm lấy điều mình muốn giữ lại. Như cách đạo diễn Nguyễn Duy Thành chia sẻ, đây là “không gian để mọi người tự cảm nhận và tâm đắc cho riêng mình”.

Đứng sau hoạt động nghệ thuật này là sự kết hợp giữa thương hiệu Đôi Dép vốn theo đuổi giá trị bản địa và vẻ đẹp đời sống Việt cùng 4LLIN Performance Art, đơn vị tiên phong trong sáng tạo trải nghiệm dựa trên di sản. Từ giao điểm của nghệ thuật đương đại và giá trị xưa của nghề trà B’lao, "Mỹ Cảm Trong Sương" không chỉ là một show diễn mà còn là cách để Bảo Lộc kể lại câu chuyện trăm năm của mình bằng ngôn ngữ nghệ thuật đương đại. Từ đồi chè đến nhà máy cũ, từ giọt mưa đến bông hoa trà đỏ, từ tiếng máy xưởng đến hơi thở của nghệ sĩ, tất cả hòa vào nhau để làm mới trải nghiệm về trà - một biểu tượng văn hoá của vùng B’lao.

Trong không gian nhà máy gần 100 năm tuổi, nơi thời gian đã phủ lên từng vệt tường màu nâu xám, nét đẹp văn hoá bản địa bỗng trở nên nhẹ như sương, nhưng lại thấm sâu, bền bỉ và đầy sức sống như trà.

Bài và ảnh: Quỳnh Mai