Nghệ thuật trà lắng đọng giữa đời sống hiện đại

Có những buổi sáng, khi ánh nắng đầu tiên còn e dè xuyên qua tán lá, ta châm một ấm nước sôi, nghe tiếng nước reo và hương thơm của một bụm trà khô dường như có sức nặng xua tan sự uể oải đầu ngày. Trong khoảnh khắc ấy, ta hiểu rằng nghệ thuật thưởng trà không chỉ là một nghi thức, mà là một cách con người tìm lại nhịp điệu chậm của tâm hồn giữa thế giới quá nhanh này.

Trà ở bất kỳ nền văn hoá nào luôn là biểu tượng của sự tĩnh tại. Từ những bậc thềm đá ở Kyoto, nơi trà đạo Nhật Bản biến việc rót một chén trà thành nghi lễ thiền định, cho đến những gian nhà cổ ở Hà Nội, nơi hương trà sen Tây Hồ khẽ tan trong nước sôi 85 độ... tất cả đều chung một tinh thần rằng ta đang tôn vinh sự lắng đọng và chậm rãi giữa đời sống hiện đại.

Bài liên quan

Nghệ thuật ướp trà sen, nét đẹp văn hoá của người Hà Nội

Ai cũng uống trà, nhưng mấy ai hiểu văn hóa trà đạo Việt?

Hương trà thấm đẫm vị thời gian

Người Việt từ lâu đã xem trà là một phần của đời sống tinh thần. Trước khi có cà phê, có rượu vang, người ta đã có chén trà nóng buổi sớm, ly trà mạn mời khách đến chơi nhà, hay ấm trà nhài pha vội giữa trưa hè. Mỗi loại trà là một mạch hồi ức, mỗi hương vị là một cách kể chuyện khác nhau của đất và người.

Trà sen - “nữ hoàng” của các loại trà Việt không chỉ đẹp ở hương mà còn ở cách người Hà Nội xưa nâng niu nó. Một bông sen Tây Hồ được ướp thủ công với từng nhúm trà xanh Thái Nguyên, lặp lại suốt bảy đêm, để hương sen thấm dần vào từng sợi trà như một cuộc kết giao giữa tinh túy đất trời. Chỉ cần nhấp nhẹ, vị trà thanh khiết, ngọt hậu, như thể ta đang chạm vào một thứ văn hóa thấm đẫm tinh thần Hà Nội vừa tinh tế, điềm tĩnh lại vô cùng sâu lắng.

Ở phương Đông, trà không chỉ là đồ uống mà nó còn là đạo. Người Trung Hoa từ đời Đường đã gọi trà là “tĩnh lữ của tâm”, là phương tiện để giữ sự quân bình giữa âm và dương. Còn người Nhật thì đưa trà đạo thành một nghệ thuật sống, nơi mỗi cử chỉ rót nước, mời khách đều mang ý niệm “hòa kính thanh tịch” (harmony, respect, purity, tranquility). Có lẽ vì vậy mà chỉ cần nhìn một trà sư Nhật xoay ấm trà, ta cũng cảm nhận được nhịp điệu của sự tĩnh tâm, nơi mọi thứ không còn là hành động, mà là thiền. Người Việt tuy không gọi trà là “đạo”, nhưng trong cách chúng ta uống vẫn có đạo. Đó là sự giản dị, mộc mạc, không cần lễ nghi cầu kỳ. Một ấm trà cụ (dụng cụ pha trà), một nắm trà mộc, vài người bạn tri kỷ, thế là đủ để lòng người trở nên trong trẻo.

Khi nhịp sống hiện đại cuốn đi hương trà xưa

Thế kỷ 21, những tách cà phê mang hơi thở toàn cầu dần thay thế cho ấm trà cổ truyền. Trà bị đẩy lùi vào góc nhỏ của đời sống hiện đại như một hình ảnh đẹp nhưng cũ kỹ. Những chiếc ly nước mang đi theo tinh thần "take away" hay những ly nước được giao hàng tới tận cửa trong nhịp sống vội vàng khiến con người đánh mất thói quen ngồi xuống, chờ nước sôi, ngắm lá trà đang dần biến chuyển. Trong những văn phòng sáng đèn suốt đêm, trà bị giản lược thành “thức uống detox” hay “thức uống dưỡng nhan”.

Nhưng trà chưa bao giờ là thứ để “uống nhanh cho khỏe”. Nó là hành trình chậm rãi từ lúc đun nước, chờ sôi, đến lúc nhấp một ngụm và cảm nhận hậu vị lan tỏa. Trong thế giới hiện đại, việc để văn hóa trà rơi vào dĩ vẵng là điều mà tất cả chúng ta đều xót xa. Trà, vốn dĩ không cần cạnh tranh với cà phê, trà sữa, rượu, bia. Tự nó đã là một phần của ẩm thực, của văn hóa tinh thần người Việt và là một thức uống giản dị, thân quen, gần gũi với đời sống xưa kia của chúng ta.

Sự lắng đọng trong trà chính là điều mà đời sống hiện đại đang thiếu. Khi công nghệ khiến mọi thứ trở nên tiện lợi, con người càng cần một “khoảng dừng”, một nghi thức để quay về với chính mình. Và có lẽ, việc pha một ấm trà vào sáng sớm hay giữa buổi chiều ồn ào chính là cách ta định nghĩa lại “thời gian cá nhân” - thứ xa xỉ nhất của thế kỷ này.

Trà - ngôn ngữ tinh tế của đời sống hiện đại

Trong mọi nghi thức trà, từ trà đạo Nhật đến trà thất Việt, có một nguyên lý bất biến rằng tâm tĩnh thì trà mới ngon. Nước sôi đúng nhiệt độ thì trà ngon, nhưng nếu lòng người còn vội vàng, thì có thể chén trà sẽ nhạt. Người xưa nói: “Nhất thủy, nhị trà, tam bôi, tứ bình, ngũ quần anh” nhưng thật ra, yếu tố quan trọng nhất vẫn là “tâm”. Pha trà là một nghệ thuật của tĩnh lặng. Khi bạn đổ nước sôi vào ấm, nghe tiếng lá trà thức dậy, thấy hương lan trong không khí, đó là khoảnh khắc của thiền. Trà không dạy ta trưng trổ hay thể hiện, mà dạy ta lắng nghe nhiều hơn, nghe tiếng nước chảy, nghe nhịp thở, nghe sự yên tĩnh đang gieo trong lòng mình.

Trong thế giới toàn cầu hóa ngày nay, trà không chỉ là thức uống, mà là biểu tượng của gu sống tinh tế. Ở Tokyo, những thương hiệu như Sakurai Japanese Tea Experience biến trà đạo thành trải nghiệm nghệ thuật đương đại nơi ánh sáng, không gian và âm thanh được thiết kế để người thưởng thức đạt được trải nghiệm đa giác quan ở mức tối đa. Còn tại London, tiệc trà chiều tại các khách sạn lớn, các cửa tiệm chuyên phục vụ trà vẫn là biểu tượng của sự thanh lịch quý phái, nơi những set trà bạc hà, trà Earl Grey được phục vụ cùng bánh scone và nhạc cổ điển.

Tại Việt Nam, nghệ thuật trà đang dần hồi sinh theo cách mới. Thế hệ trẻ tìm về trà thủ công, trà ướp sen, trà thảo mộc bản địa. Nhiều quán trà hiện đại như An Gia Vị, Tân House hay Ngọa Vân Am ở Hà Nội đã tái tạo không gian uống trà với tinh thần trà đầy chậm rãi và an tĩnh. Trà ở đây không phải thứ hàng hóa chỉ để bán, mà để mọi người có không gian tìm hiểu và tiếp xúc với văn hóa trà Việt. Mỗi ấm trà là một buổi trò chuyện, mỗi làn khói là một dòng suy tưởng và dường như không ai còn muốn thương mại hóa trà quá mức. Bởi có lẽ trà dạy ta biết tiết chế, biết chờ đợi, biết tôn trọng từng khoảnh khắc nhỏ. Từ việc điều chỉnh nhiệt độ nước cho đến cách rót vừa đủ đều là bài học về sự tinh tế và kiên nhẫn. Một chén trà ngon, suy cho cùng, là kết quả của sự đồng điệu giữa thiên nhiên và tâm hồn người thưởng thức.

Trà trở thành cầu nối toàn cầu

Trà, dẫu sinh ra ở phương Đông, nhưng đã trở thành thức uống của toàn thế giới. Người Anh biến nó thành biểu tượng của tầng lớp quý tộc. Người Pháp coi nó là một phần của ẩm thực. Người Nhật, Hàn coi nó là triết lý thiền. Người Trung Hoa xem trà là nghệ thuật thưởng thức. Và người Việt sau bao biến thiên lịch sử vẫn giữ cho mình một hồn trà riêng đầy mộc mạc, kín đáo mà sâu sắc.

Ngày nay, trà Việt bắt đầu bước ra thế giới rộng lớn. Từ trà sen Tây Hồ, trà Shan Tuyết Hà Giang, trà xanh Thái Nguyên đến trà B'Lao hay trà Ô Long Bảo Lộc... được giới ẩm thực quốc tế chú ý không chỉ vì hương vị mà vì câu chuyện văn hoá phía sau. Nhiều đầu bếp fine dining nổi tiếng đã bắt đầu sử dụng trà Việt trong menu pairing. Họ thử kết hợp trà sen với món cá hấp hoặc trà xanh với món tráng miệng hương yuzu. Trà và văn hóa trà đang dần tái sinh không phải như một di sản mà sống động hơn, gần gũi hơn và đời thường hơn rất nhiều.

Cái đẹp của trà là nó vượt qua ranh giới. Dù bạn uống bằng chén gốm, ly pha lê hay thậm chí là cốc giấy, trà vẫn mang cùng một bản chất như lời mời gọi con người sống chậm lại để lắng nghe chính mình.

Điều thú vị là, khi con người càng hiện đại, họ càng khao khát những giá trị xưa. Trà đang được “tái sinh” trong không gian của thời thượng từ các phòng trà (boutique tea room) ở Paris đến những quán trà hiện đại mang phong cách tối giản ở Seoul. Tại Việt Nam, xu hướng thưởng thức trà theo lối hiện đại cũng đang dần hình thành. Các nghệ nhân trẻ như Trần Phi Vũ (Societea), Trương Lê An (An Gia Vị) hay Nguyễn Thu Trang (HACOOCHA)... đã tổ chức nhiều workshop pha trà, dạy cách pha trà, về nhiệt độ, về nước, về tâm thế khi uống trà. Hay những trà sư khác tại Việt Nam cũng đang trên con đường mang trà tới với giới trẻ.

Giữa nhịp sống hiện đại, nghệ thuật trà vẫn ở đó như một tấm gương soi chiếu tâm hồn. Khi ta pha trà, cũng là khi ta đang học cách làm quen với một khía cạnh chứa đầy văn hóa và thấm đẫm tinh thần Á Đông. Và có lẽ, trong thế giới ồn ào ngày nay, một chén trà thơm, một phút lặng im, một không gian cho phép ta sống chậm lại chính là điều xa xỉ nhất mà con người hiện đại có thể tự tặng cho bản thân mình.

Hà Chu - Ảnh: Phương Thảo, Trà Vũ, Hoàng Chiều