Nằm bên cạnh dòng sông Hậu hiền hòa có một ngôi làng nổi tiếng với nghề dệt chiếu lâu đời, đó chính là làng chiếu Định Yên. Thuộc xã Định Yên, huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp, làng chiếu Định Yên có nguồn gốc từ đồng bằng ven biển Bắc Bộ nhưng đến khi đi lập nghiệp đã mang theo nghề dệt chiếu truyền thống tới nơi đây.
Trải qua hơn 100 năm bền bỉ, lưu truyền theo hình thức “cha truyền con nối”, cho đến nay, nghề dệt chiếu đã trở thành nghề thủ công truyền thống ở làng Định Yên. Năm 2013, làng chiếu Định Yên được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Để tới với làng chiếu Định Yên, từ thành phố Sa Đéc, du khách đi dọc theo quốc lộ 80 tầm 30 km sẽ đến thị trấn Lấp Vò hướng về phía sông Hậu là sẽ đến làng chiếu Định Yên với những bó lác nhuộm nhiều màu xanh, đỏ, vàng, tím… được phơi dọc bên lề đường.
Tới nơi đây, du khách sẽ cảm nhận được không khí rộn rã được tạo nên bởi âm thanh đặc trưng của những khung dệt thô sơ bằng gỗ, những chiếc máy dệt tự động, hay âm thanh của những người dân đang say mê với công việc truyền thống mà cha ông đã để lại bao đời nay.
Với đặc trưng của một vùng đất nhiều cồn và bãi bồi bên dòng sông Hậu, đất đai nơi đây rất phù hợp để nuôi trồng cây bố và cây lác - hai nguyên liệu chính để làm nên sản phẩm chiếu Định Yên Đồng Tháp. Những sợi lác đơn sơ qua đôi bàn tay khéo léo, tài hoa của người dân Định Yên đã trở thành những chiếc chiếu rực rỡ, mịn màng, làm đẹp cho mỗi gia đình.
Cây lác được chọn để làm nguyên liệu dệt phải là những cây thật già, sợi đều, không quá to, có chiều dài phù hợp với khổ chiếu cần dệt. Người dân sẽ đem những sợi lác này đi phơi khoảng từ 30 phút cho đến 1 tiếng, sau đó nhuộm lát trong nước sôi vởi đủ các màu xanh, vàng, đỏ,…
Để cho màu nhuộm được chính xác và khó phai, người dân phải nấu phẩm màu lên, rồi nhúng từng chùm nhỏ vào nồi nhuộm, muốn có màu đậm hay nhạt thì điều chỉnh số lần nhúng. Với những màu đậm, thường sẽ phải nhúng từ 3 lần trở lên.
Để dệt nên một chiếc chiếu đẹp với chất lượng cao, ngoài bước chọn lát và nhuộm màu, người dân nơi đây phải thực hiện nhiều công đoạn khác như: se chỉ, thiết kế hoa văn, dệt, phơi khô sản phẩm thô, bẻ vành, may viền... Tất cả những công đoạn này đều đòi hỏi người thợ dệt phải có sự tỉ mỉ, khéo léo cùng một số bí quyết “gia truyền” để tạo ra những sản phẩm chiếu tinh xảo, bền đẹp.
Trong số đó, dệt chiếu là công đoạn đòi hỏi người thợ phải có kỹ thuật cao nhất. Dệt chiếu cần phải có hai người kết hợp, một người đưa thoi, luồn lác, người còn lại kéo thân cửi. Trong quá trình dệt, người thợ phải biết kết hợp màu sắc khéo léo, dệt sao cho ra hoa văn, họa tiết trên nền chiếu mà vẫn đảm bảo được sự hài hòa, cân đối trong tổng thể.
Với công việc như vậy, một ngày làm chăm chỉ thì thợ chiếu dệt thủ công chỉ có thể dệt được từ 3 đến 4 chiếc. Chính vì vậy, ngày nay người dân Định Yên đã bắt đầu ứng dụng máy móc và công nghệ tiên tiến vào việc dệt chiếu. Số lượng chiếu sản xuất mỗi ngày một tăng, mẫu mã đẹp, bền, sắc nét, tuy nhiên các sản phẩm dệt thủ công bằng tay vẫn tinh xảo và mịn màng hơn hẳn.
Chiếu Định Yên có kích cỡ đa dạng cùng nhiều chủng loại, mẫu mã phong phú, có chất lượng cao như: chiếu bông vuông hình con cờ, chiếu bông động phòng hoa chúc, chiếu Trà Niên, chiếu trắng, chiếu hoa văn, chiếu vẩy ốc, chiếu cổ...
Tới với làng chiếu Định Yên Đồng Tháp, du khách sẽ phải ngỡ ngàng trước một không gian tràn đầy màu sắc của những sợi lác nằm rải rác từ trong nhà ra ngoài ngõ. Dạo bước dọc theo những con đường làng đơn sơ, mộc mạc, không khó để bặt gặp hình ảnh những người dân nơi đây miệng nói cười giòn tan nhưng đôi bàn tay nhuốm màu xanh đỏ vẫn đan những sợi lác nhanh thoăn thoắt.
Người dân nơi đây, từ trẻ tới già ai ai cũng quen thuộc, gắn bó với công việc dệt chiếu. Đàn ông thì phụ trách những công đoạn lựa chọn nguyên liệu như: chặt cây bố, cây lác, phơi phóng và tước sợi, phụ nữ thì đảm đương việc nhuộm màu, dệt chiếu.
Trong không gian ấm áp và gần gũi của một vùng quê yên bình ấy, du khách sẽ được tận mắt chứng kiến những người dân lao động nơi đây tự tay làm nên một chiếc chiếc như thế nào. Từng công đoạn, từng đường nét đều được người thợ làm từng bước cần mẫn, tỉ mỉ, gửi gắm biết bao tâm huyết cũng như tình cảm để dệt nên những chiếc chiếu đẹp hoàn hảo cho cuộc đời.
Tuy thăng trầm, vất vả, nhưng qua trăm năm bền bỉ cùng mảnh đất này, nghề dệt chiếu đã gắn bó và trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dân Định Yên. Người dân nơi đây qua bao đời luôn một lòng gìn giữ, bảo tồn và phát huy nghề dệt chiếu như một bản sắc truyền thống của dân tộc không thể phai mờ.
Hãy một lần tới thăm làng chiếu Định Yên để được chiêm ngưỡng những sắc màu rực rỡ nơi đây và có cơ hội tìm hiểu rõ hơn về nguồn gốc của những chiếc chiếu đơn sơ, mộc mạc đã gắn liền với đời sống người Việt từ ngàn xưa tới nay.
