Tín ngưỡng thờ đá của làng cổ Khuổi Ky
Khuổi Ky là làng đá cổ nằm ở xã Đàm Thủy, huyệnTrùng Khánh, cách trung tâm thành phố Cao Bằng hơn 80 km. Ngôi làng cổ của người Tày hơn 400 tuổi hiện còn giữ nét độc đáo về kiến trúc và văn hóa đặc trưng. Nép mình bên những dãy núi, làng đá Khuổi Ky nổi bật giữa không gian núi rừng rộng lớn, xanh mát. Không chỉ thu hút bởi những ngôi nhà đá cổ, nếp sống sinh hoạt của người bản địa, làng đá Khuổi Ky đang ngày càng hấp dẫn du khách bởi làm du lịch với mô hình homestay.
Làng đá Khuổi Ky cách trung tâm thành phố Cao Bằng hơn 80km thuộc xã Đàm Thủy, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng
Những ngôi nhà sàn bằng đá mang dáng dấp cổ xưa, tạo nên nét cổ kính, nhuốm màu huyền thoại cho vùng đất miền biên viễn
Người dân ở làng Khuổi Ky chia sẻ: "Làng hiện bao gồm 14 hộ đều là dân tộc Tày sinh sống trong những căn nhà sàn cổ bằng đá rộng khoảng 1 ha, những ngôi nhà đã có hơn 400 năm tuổi, vững chãi chứng kiến bao thăng trầm của lịch sử diễn ra nơi đây".
Người dân nơi đây còn kể lại rằng, những ngôi nhà ở làng đá Khuổi Ky đã được xây dựng từ thế kỉ XVI từ thời Nhà Mạc những năm 1594-1677, tựa như những pháo đài vững chãi để bảo vệ biên cương. Từng ngôi nhà ở đây mang vẻ đẹp kiến trúc độc đáo, mang màu sắc huyền thoại và cổ kính của miền Đông Bắc sở hữu nhiều núi đá. Với địa thế lưng dựa vào núi vững chãi với con đường làng lát đá, những bờ rào xung quanh mỗi căn nhà cũng bằng đá. Nhìn từ xa, những ngôi nhà đá ở Khuổi Ky nổi bật giữa sắc xanh của núi rừng.
Đến Cao Bằng, khi đến các nơi nổi tiếng như thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao, chắc chắn không thể bỏ qua làng đá cổ Khuổi Ky
Hầu hết, người dân sinh sống ở làng Khuổi Ky đều là người Tày. Ngôi làng hiện có tất cả 14 hộ dân và ở trong các căn nhà sàn làm bằng đá
Ngôi làng cổ nổi tiếng có tuổi đời hơn 400 năm, đã đứng vững chãi chứng kiến bao thăng trầm của lịch sử diễn ra nơi đây
Người Tày ở Trùng Khánh còn có quan niệm, tín ngưỡng thờ đá. Họ coi đá xem như khởi nguồn của sự sống và là trung tâm của vũ trụ. Họ quan niệm rằng, con người sinh ra từ đá và khi chết sẽ hóa thành đá. Vì vậy, việc dựng nhà đá cũng xuất phát từ những quan niệm thiêng liêng đó. Trong tâm thức người Tày, đá núi còn đại diện cho thần linh, bởi vậy mà ngôi nhà làm từ đá sẽ mang sức mạnh chở che, bảo vệ cho dân làng. Sự hiện hữu bền vững của những ngôi nhà sàn bằng đá nơi đây còn ẩn chứa thông điệp quý giá, rằng ở bất cứ nơi đâu, con người sẽ tìm thấy sự hòa hợp tuyệt vời nếu biết trân trọng thiên nhiên.
Không chỉ dừng lại ở việc xây dựng nhà, đá còn hiện hữu rất nhiều trong cuộc sống thường nhật của bà con làng Khuổi Ky, từ xây nhà móng bằng đá hộc, vách bằng đá, lối đi bằng đá, cối đá, hàng rào, đập nước, bếp lò…
Đá giống như vị thần linh che chắn, bảo vệ cho dân làng người Tày ở Khuổi Ky, xã Đàm Thủy, huyện Trùng Khánh
Người Tày ở Trùng Khánh có tín ngưỡng thờ đá. Đá trong tâm tưởng của họ thiêng liêng như một vị thần giúp che chở những khắc nhiệt của thiên nhiên
Để xây một ngôi nhà bằng đá người dân phải mất nhiều thời gian từ lúc lên ý tưởng và chuẩn bị vật liệu. Kết cấu của nhà sàn đá thường có kích thước khác nhau tùy số lượng người sinh sống nhưng đặc điểm chung thường có 3 gian với chức năng sử dụng khác nhau. Tùy thuộc gia đình của người chủ có ít người hay đông người mà người ta sẽ xây dựng nhà với kích cỡ khác nhau để thuận tiện cho việc sinh sống.
Các bức tường đá kiên cố được hình thành bởi những viên đá có nhiều kích cỡ được xếp lèn vào nhau, sử dụng thêm chất kết dính được làm từ hỗn hợp đá vôi trộn cát; khi hoàn thành, độ dày bức tường có thể dày hơn 30cm, thể hiện rõ tính bản địa, sự sáng tạo độc đáo của đồng bào dân tộc Tày. Phần mái của những ngôi nhà sàn được lợp bằng mái ngói âm dương mang nét cổ kính hiếm có.
Khi làng đá làm du lịch
Sở hữu nhiều tiềm năng, lợi thế về du lịch, hiện nay ở làng đá Khuổi Ky đang thúc đẩy phát triển mô hình du lịch cộng đồng, với dịch vụ lưu trú homestay tại ngôi làng Khuổi Ky. Từng khách du lịch khi ghé thăm được khám phá nếp sinh hoạt theo văn hóa người Tày trong nhà sàn đá.
Đến nay những ngôi nhà sàn cổ vẫn giữ được vẻ đẹp nguyên sơ, mang dáng dấp cổ xưa từ thời nhà Mạc, tạo nên vẻ đẹp cổ kính, nhuốm màu huyền thoại
Bên trong một ngôi nhà đang phát triển mô hình làm homestay
Đa phần các hộ kinh doanh homestay hiện nay tại làng đá Khuổi Ky đều trang bị mọi thứ một cách đầy đủ, tiện nghi thu hút lượng khách đáng kể đến thăm, bao gồm cả khách trong nước và khách quốc tế. Còn với các hộ chưa làm homestay cũng được bố trí cùng nhau làm du lịch cộng đồng. Nơi đây là địa điểm rất thích hợp làm điểm nghỉ một đêm để chuẩn bị cho hành trình khám phá thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao, cách làng Khuổi Ky khoảng 3 km.
Bên cạnh chiêm ngưỡng vẻ đẹp kiến trúc của làng đá Khuổi Ky, du khách khi đến đây còn được thưởng thức những điệu then, thưởng thức những món ăn truyền thống của đồng bào Tày bản địa… và cảm nhận được bản sắc văn hóa riêng biệt của người Tày miền Đông Cao Bằng.
Xuân Dũng, du khách lần đầu đến làng đá Khuổi Ky chia sẻ: "Trên đường đến thác Bản Giốc và động Ngườm Ngao, mình ấn tượng bởi ngôi làng biệt lập nằm nổi bật trên đường tỉnh lộ. Những mái ngói âm dương, tường nhà bằng đá toát lên vẻ cổ kính. Đến đây không chỉ thu hút bởi vẻ đẹp trường tồn bởi trải qua nhiều năm tháng lịch sử mà còn biết được nhiều văn hóa bản địa của người đồng bào dân tộc Tày".
Xuân Dũng ấn tượng bởi ngôi nhà bằng đá to nhất làng
Người dân nơi đây còn cho biết thêm: “Ngày trước, kinh tế chúng tôi phụ thuộc chủ yếu vào việc trồng ngô, lúa, làm nương rẫy. Từ khi làm du lịch, cuộc sống của tất cả gia đình trong làng đã phần nào no đủ hơn. Du khách khi đến đây ngoài lưu trú thì về việc ăn uống sẽ được thưởng thức ẩm thực theo bữa ăn y hệt của người dân nơi đây. Ngoài ra, còn có một số đặc sản, dân dã như: lạp xưởng, thịt gác bếp, thịt hun khói và các loại rau củ rừng, xôi trám…".
Hiện tại, nơi đây trở thành một trong những điểm đến khám phá văn hóa bản địa không thể bỏ qua khi đến Cao Bằng
Đến đây, du khách còn có thể theo chân người dân bản địa tham gia các trải nghiệm cuộc sống sản xuất và lao động của người dân tộc Tày: đi hái măng, đào củ hay đi làm đồng, bắt cá hoặc cùng chế biến những món ăn đặc trưng của người Tày.
Làng đá cổ Khuổi Ky đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận “Làng văn hóa truyền thống tiêu biểu của dân tộc ít người” vào năm 2008. Đây cũng được xem là điều kiện, nền móng để thúc đẩy phát triển du lịch ở Khuổi Ky cho đến thời điểm hiện tại.
Nét cổ kính của làng đá Khuổi Ky cùng sự chân chất, lòng hiếu khách của người dân tạo sự lôi cuốn cho nhiều du khách ở khắp mọi miền. Từ đó, ngôi làng cổ trở thành điểm du lịch hấp dẫn, cải thiện đời sống của người dân Khuổi Ky ngày càng no đủ.
Nhanh chóng nắm bắt xu hướng thúc đẩy phát triển du lịch, địa phương đã hình thành mô hình du lịch cộng đồng, với dịch vụ lưu trú homestay tại ngôi làng Khuổi Ky
