Bắc Bộ phủ, nay là Nhà khách Chính phủ (12 Ngô Quyền, phường Tràng Tiền, quận Hoàn Kiếm), là một di tích lịch sử - văn hóa quan trọng của Thủ đô Hà Nội. Đây là nơi ghi dấu cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền (19-8-1945) của nhân dân Thủ đô, cũng là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh từng sống, làm việc sau Cách mạng Tháng Tám cho đến ngày Toàn quốc kháng chiến. Ngày nay, Bắc Bộ phủ là một di tích - điểm đến quan trọng của thành phố Hà Nội.
Dấu ấn mùa thu Cách mạng giữa lòng Thủ đô
Cứ mỗi lần trời vào tiết thu, Thủ đô Hà Nội lại hào hùng sống lại không khí của một mùa thu lịch sử với nhiều sự kiện quan trọng. Tất cả những nơi lưu dấu các mốc son chói lọi đã trở thành những di tích được trân trọng, giữ gìn, là niềm tự hào của người dân Thủ đô, cũng rộn ràng người ghé thăm...
Cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, người Pháp triển khai xây dựng hàng loạt khu phố mới cùng nhiều công trình văn hóa, dân sinh, quân sự... tại Hà Nội nhằm khẳng định dấu ấn của chính quyền thực dân tại các nước thuộc địa. Năm 1918, người Pháp đã xây dựng dinh Thống sứ Bắc Kỳ tại vị trí giao nhau giữa đại lộ Henri Rivière (phố Ngô Quyền ngày nay) và phố Chavassieux (phố Lê Thạch).
Tòa nhà đã trải qua bề dày lịch sử chống Pháp, chống Mỹ cứu nước của dân tộc và là nơi làm việc của Bác Hồ sau Cách mạng Tháng Tám đến ngày Toàn quốc kháng chiến, với tên gọi Bắc Bộ phủ.
Sau khi Nhật đảo chính Pháp (ngày 9/3/1945), tòa nhà được đổi thành Phủ Khâm sai Bắc Kỳ. Trong ngày Tổng khởi nghĩa 19/8/1945, sau cuộc mít tinh lớn ở Nhà hát Lớn Hà Nội, người dân Thủ đô, lực lượng Việt Minh đã kéo đến chiếm Phủ Khâm sai - tòa nhà biểu trưng cho quyền lực thực dân và phong kiến một thời đã thuộc về chính quyền cách mạng. Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa về làm việc tại đây cho đến ngày Toàn quốc kháng chiến năm 1946.
Kết thúc chiến tranh Đông Dương (1954), Bắc Bộ phủ được tu sửa lại và trở thành một bộ phận Nhà khách của Phủ Chủ tịch, do Phòng chiêu đãi, Vụ Lễ tân, Bộ Ngoại giao điều hành. Từ năm 1981 đến nay, Nhà khách Chính phủ là đơn vị cơ sở trực thuộc Bộ Ngoại giao. Với những giá trị đặc biệt về lịch sử, năm 2005, Bắc Bộ phủ được UBND TP Hà Nội gắn biển Di tích lịch sử cách mạng.
Một di sản đô thị quý giá
Nhìn bề ngoài, Bắc Bộ phủ vẫn còn nguyên vẹn kiến trúc như khi mới xây dựng. Dinh Thống sứ Bắc Kỳ mang đậm dấu ấn phong cách kiến trúc cổ điển châu Âu hài hòa cùng kiến trúc bản địa, có quy mô bề thế, thể hiện tầm quan trọng của một cơ quan hành chính cao cấp nhất xứ Bắc Kỳ. Mặt chính của công trình hướng ra vườn hoa Chavassieux mà người dân quen gọi là vườn hoa Con Cóc.
Tòa nhà gồm 3 tầng: Tầng hầm là nhà kho, phòng phục vụ và phòng lưu trữ giấy tờ. Tầng 1 có phòng khách lớn, các phòng khách nhỏ, phòng ăn, phòng làm việc và phòng đợi; ngoài ra còn có phòng ăn, phòng chơi bi a, phòng hút thuốc. Tầng 2 có phòng họp Hội đồng Bắc Kỳ và các phòng nghỉ với đầy đủ tiện nghi. Nội thất các phòng được trang trí cầu kỳ, lộng lẫy theo kiểu cổ điển châu Âu nhưng đưa vào một số họa tiết kiểu Việt Nam.
Mặt chính công trình có cấu trúc đối xứng, được chia thành 3 phần. Khối trung tâm là cửa lớn hình cuốn vòm, có mái hiên hình cánh hoa bằng kính và kim loại. Phía trên là một khối mái lợp ngói đá đen, phần đỉnh được trang trí cầu kỳ, tạo sự đăng đối hoàn chỉnh. Mặt sau của tòa nhà có kiến trúc tương tự mặt chính nhưng các họa tiết trang trí đơn giản hơn. Nhìn chung, phong cách nghệ thuật kiến trúc của dinh Thống sứ Bắc Kỳ mang đậm tinh thần cổ điển Pháp đan xen với phong cách kiểu Phục hưng, Baroque và Art Nouveau.
Không gian kiến trúc độc đáo này lần đầu mở cửa đón khách tham quan từ ngày 9-17/11. Với chủ đề Giao lộ sáng tạo, Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội 2024 mang đến cho công chúng Thủ đô những công trình sáng tạo thú vị dựa trên những di sản kiến trúc nổi bật của Hà Nội.
Tòa nhà Bắc Bộ Phủ, trong dịp này, được chuyển mình thành một không gian sáng tạo đặc sắc. Dự án nghệ thuật "Dòng" tại công trình kiến trúc này, đem đến cơ hội cho người dân khám phá công trình là biểu tượng của tinh thần yêu nước của người dân Hà Nội xưa. Tên dự án cũng gợi lên sự liên tưởng đến dòng chảy hào hùng của lịch sử Thủ đô.
Khu vực bên ngoài Bắc Bộ Phủ là nơi trưng bày triển lãm "Hiện", gồm 43 tấm kính tạo thành một vòng cung dẫn lối cho khách tham quan. Những tấm kính này cho phép người xem chiêm ngưỡng các mảng màu sắc tươi mới và nhìn thấy các tác phẩm điêu khắc đặc sắc bên trong triển lãm.
Các tác phẩm được thể hiện dưới nhiều hình dạng khác nhau, cho phép người xem cảm nhận sự chuyển động và biến đổi của khối lượng cũng như hiệu ứng từ chất liệu. Mỗi tác phẩm là một ngôn ngữ tạo hình riêng biệt, nhưng tất cả đều chung một tinh thần tôn vinh quá khứ, yêu mến hiện tại, và hướng tới tương lai mạnh mẽ.
Suốt hơn một thế kỷ, Bắc Bộ Phủ - Nhà khách Chính phủ đã là “chứng nhân” cho bao thăng trầm lịch sử của Hà Nội. Việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản này gắn với du lịch là vô cùng cần thiết, để nơi đây mãi là dấu ấn khó quên trong lòng người dân Thủ đô và du khách.