Vài điều nhìn nhận về Hội sách online sau 3 ngày khai mạc

Bước chuyển mình của ngành xuất bản

Diễn ra từ 19/4/2020 đến giữa tháng 5, Hội sách Trực tuyến Quốc gia 2020 được tổ chức tại sàn thương mại điện tử book365.vn của Bộ Thông tin và Truyền thông, do NXB Thông tin và Truyền thông trực tiếp quản lý. Hội sách thu hút 49 đơn vị xuất bản tham gia gồm 24 nhà xuất bản và 25 công ty phát hành sách lớn trên cả nước, với số lượng sách giới thiệu khoảng 10.000 đầu sách in và tiếp cận kho sách điện tử đến 10.000 đầu sách.

Nhằm góp phần nâng cao đời sống tinh thần người dân trong giai đoạn dịch Covid-19 này, các đơn vị tham gia đồng loạt giảm từ 25% giá bìa và miễn phí vận chuyển cho tất cả đầu sách. Mỗi cuốn sách được bán ra cũng sẽ đóng góp 3% giá trị cho quỹ hỗ trợ phòng, chống Covid-19.

Trên cơ sở phát triển tính năng tiện ích để kết nối bạn đọc, Hội sách còn tổ chức nhiều sự kiện giao lưu trực tuyến độc giả với các nhà văn, dịch giả, nhà nghiên cứu, doanh nhân, nghệ sĩ người làm công tác xuất bản trên cả nước để chia sẻ các chủ đề văn hóa đọc.

“Hội sách online 2020 chứng minh Việt Nam hoàn toàn có thể ứng dụng công nghệ 4.0 trong hoạt động xuất bản; tăng cường khả năng kết nối, tối ưu chi phí phát hành đến mức thấp nhất để hỗ trợ NXB, đơn vị phát hành và bạn đọc” - ông Trần Chí Đạt, Giám đốc NXB Thông tin & Truyền thông chia sẻ. “Đây cũng là dịp các cơ sở đào tạo xuất bản tìm hiểu nhu cầu đào tạo của ngành để đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực ngành”.

những Ưu điểm mới và khác biệt

Mới mẻ so với hình thức Hội sách truyền thống

Trước các yêu cầu của Chính phủ về việc thực hiện giãn cách xã hội nhằm phòng chống dịch Covid-19, sự thay đổi hình thức tổ chức Hội sách Quốc gia năm nay là điều tất yếu. Không chỉ đảm bảo an toàn sức khỏe trong mùa dịch, hình thức tham dự trực tuyến cũng giúp hàng nghìn người tránh được không khí ngột ngạt, tiết trời nắng nóng những ngày giao mùa.

Ngoài sự thoải mái khi mua sách, ở hình thức online còn có nhiều ưu điểm khác so với hình thức offline truyền thống. Quy trình đặt mua sách được gói gọn trong 3 bước (chọn sách - đặt mua - thanh toán); chỉ bằng vài cú click chuột, người mua có thể dễ dàng so sánh, cân nhắc giữa các đầu sách từ các NXB khác nhau, từ đó có lựa chọn phù hợp nhất.

“Em thích Hội sách online hơn (so với offline) vì mình có thể ngồi nhà nhận sách mà vẫn được freeship, tránh được nắng nóng” - Kiều Mai, một độc giả trẻ tại Hà Nội cho biết. “Thêm vào đó, khi tham gia Hội sách online, em dễ dàng xem được sách của nhiều đơn vị xuất bản khác nhau để tìm cuốn mình muốn, và có thể so sánh giá để chọn lựa sao cho hợp túi tiền”.

Thêm vào đó, dù Hội sách Quốc gia hằng năm thu hút đông đảo người tham dự từ già tới trẻ, đối tượng tham dự lại bị gói gọn trong phạm vi những người sinh sống tại thành phố nơi tổ chức Hội sách. Ngược lại, đối tượng tham dự Hội sách online không bị hạn chế, điều kiện duy nhất bạn cần để tham dự là... có mạng Internet. Đây cũng là dịp thích hợp để các bạn trẻ thêm gần gũi với gia đình mình trong thời gian thực hiện cách ly, qua việc chỉ dẫn cho ông bà, bố mẹ cách thức cùng tham dự Hội sách trực tuyến.

Khác biệt với những kênh thương mại điện tử

Hội sách Trực tuyến Quốc gia 2020 không phải là nơi duy nhất để độc giả tìm mua được những xuất bản phẩm với mức giá hấp dẫn. Có những kênh bán sách online vốn vẫn được độc giả ưa chuộng như Tiki, FAHASA..., hay bản thân các đơn vị xuất bản cũng đều có một kênh bán hàng online để phục vụ độc giả. Trên thực tế, doanh thu của các kênh online này trong thời gian giãn cách xã hội đều tăng cao hơn ngày thường. Vậy ở Hội sách Quốc gia có gì thu hút người tham dự hơn so với những kênh phát hành sách online quen thuộc?

Điểm cộng đầu tiên phải kể đến là sự tổng hợp và đa dạng các đầu sách. Hội sách online hội tụ xuất bản phẩm đến từ nhiều đơn vị xuất bản, giúp cho độc giả thuận lợi hơn trong việc tham khảo thị trường sách hay so sánh các mức giá giữa các đơn vị phát hành.

Điểm cộng thứ hai, giữ vững những truyền thống và đặc trưng của một Hội sách offline, Hội sách online năm nay vẫn tiếp tục tổ chức nhiều hoạt động giao lưu/tọa đàm trực tuyến với các nhân vật nổi tiếng trong lĩnh vực. Đồng thời, không chỉ là một sàn thương mại điện tử, tại book365.vn, các tin tức chính thống liên quan đến văn hóa, sự kiện xuất bản cũng được cập nhật ở trang chủ - đây là điểm khác hoàn toàn của book365.vn so với các kênh bán sách đơn thuần, giúp kênh này trở thành một địa chỉ tin cậy, hữu ích cho độc giả và những người quan tâm.

Thứ ba, sự tương tác giữa độc giả và Hội sách online được thúc đẩy thông qua mục "Độc giả cùng chia sẻ". Tại đây, các bài viết giới thiệu sách của độc giả sẽ được chọn lọc để đăng tải trên trang chủ - một điểm khác biệt của book365.vn so với các kênh bán sách đơn thuần. Việc khuyến khích người đọc gửi “review” sách không chỉ giúp một cá nhân được chia sẻ quan điểm của mình, mà còn giúp những người mua sách khác có thêm một cách nhận định, đánh giá về cuốn sách họ định mua.

Điểm cộng cuối cùng của Hội sách online là chương trình khuyến mãi 25% kèm theo miễn phí vận chuyển. Rất ít kênh phát hành sách online hiện nay thực hiện chương trình freeship đối với mọi đơn hàng, vì vậy mà ưu đãi này của Hội sách càng trở nên hấp dẫn và thiết thực giữa bối cảnh đại dịch hiện nay.

“Điều em thích nhất ở hội sách đó là chương trình freeship và mức chiết khấu 25% - so với hội sách offline thì mức chiết khấu này chưa nhiều bằng, tuy nhiên thì đây là một ưu đãi khiến bản thân em hài lòng” - Nguyễn Thị Nhàn, sinh viên Học viện Báo chí & Tuyên truyền cho biết.

những hạn chế có thể và không thể khắc phục

So với các kênh online khác, tổng số lượng các đầu sách được bán trên Hội sách online tuy nhiều hơn hẳn, nhưng chỉ bao gồm những sách phổ biến và thông dụng nhất của các đơn vị xuất bản. Rất nhiều cuốn sách chuyên môn, những cuốn có tính chất đặc thù hay những dòng sách ít “nổi” không có trên book365.vn, nếu muốn, độc giả vẫn phải tìm kiếm tại trang web chính thức của đơn vị xuất bản.

Cũng bởi là lần đầu tiên chuyển đổi hình thức, lại trong một thời gian thực hiện gấp rút, khâu chuẩn bị của Hội sách năm nay không tránh khỏi nhiều thiếu sót. Các chương trình quảng bá, giới thiệu về Hội sách chưa rộng rãi, chưa tiếp cận được nhiều đối tượng; hệ thống online của book365.vn vẫn gặp trục trặc trước và trong những ngày đầu diễn ra Hội sách; giao diện của book365.vn được thiết kế đơn giản, dù đáp ứng đầy đủ chức năng song thiếu đi “không khí” trẻ trung, vui tươi và nhộn nhịp mà Hội sách hằng năm vẫn có để thu hút giới trẻ và đặc biệt là các bé thiếu nhi.

“Việc thay đổi hình thức tổ chức Hội sách năm nay thể hiện sự nỗ lực rất lớn của ngành xuất bản trước diễn biến khó lường của dịch bệnh. Vì được xây dựng trong thời gian quá ngắn nên cá nhân tôi thấy giao diện trang như hiện nay là đạt yêu cầu rồi” - cô Ngọc Thùy, Thạc sĩ - Giảng viên khoa Xuất bản, Học viện Báo chí & Tuyên truyền chia sẻ.

Những hạn chế của Hội sách online không chỉ đến từ ban tổ chức, bản thân các nhà xuất bản cũng gặp nhiều khó khăn hơn so với mọi năm, do đây là lần đầu tiên áp dụng công nghệ 4.0 vào hội sách. “Mọi người đều làm việc online, công tác tổ chức đều được tiến hành từ xa - vốn còn rất mới mẻ, nên nhiều khâu chưa thông suốt” - chị Hoàng Thanh Thủy, Trưởng ban Sách Khoa học NXB Kim Đồng cho biết.

Cũng theo chị Thủy, có một thiệt thòi rất lớn mà hình thức tổ chức trực tuyến không thể đáp ứng được so với hình thức truyền thống. “Hội sách vốn được coi là dịp để giới xuất bản trực tiếp gặp gỡ với nhau và gặp gỡ khách hàng, từ đó nắm bắt tình hình thị trường xuất bản và nhu cầu của khách hàng một cách trực quan, bao quát. Cá nhân tôi thích hình thức offline hơn, bởi không có không gian mạng nào thay thế được việc gặp mặt trực tiếp, quan sát thái độ của độc giả, tận tay chạm vào những trang giấy mới…”.

Đối với độc giả - những người được hưởng nhiều lợi ích, tiện nghi nhất từ hình thức trực tuyến, vẫn còn một số thiếu sót mà họ không có được khi tham gia Hội sách năm nay. “Hội sách có rất rất nhiều đầu sách hay, song tiếc là em không thể đọc thử các cuốn sách. Em hy vọng ở hội sách lần sau (nếu có), mình sẽ được đọc thử một phần của sách trước khi mua”, em Nhàn cho biết.

Sân chơi điện tử của các đơn vị xuất bản năm nay cũng trở nên… đơn điệu hơn so với hội sách hằng năm. Nếu như những năm trước, người tham dự luôn được bất ngờ, thậm chí choáng ngợp, trước sự sáng tạo từ các gian hàng - mỗi gian mang một cá tính, một đặc trưng riêng, thì nay, tất cả các cuốn sách đều được bày bán trên book365.vn với "phong cách" tối giản và đồng đều.

Một số hạn chế gặp phải trong lần đầu tổ chức có thể dễ dàng khắc phục, nhưng một số khác thì dường như không thể. Cả phía BTC lẫn người tham dự đều hiểu rằng có rất nhiều trải nghiệm đặc biệt mà online không thể thay thế được với hình thức truyền thống. NXB không được quan sát phản ứng của độc giả; độc giả không được tò mò đọc trước vài dòng về cuốn sách, không được tự tay cảm nhận chất lượng giấy, màu sắc tươi tắn trên bìa, hay thứ mùi gây nghiện của một cuốn sách mới...

Dù hội sách luôn diễn ra trong khung cảnh nắng nóng và hàng nghìn người tấp nập, đôi khi là chen chúc, nhưng đó cũng là khoảnh khắc hiếm hoi mà chúng ta cảm nhận được văn hóa đọc đang chạy âm ỉ trong mỗi người - giống như một thứ tinh thần, một thứ cảm xúc mà tất cả cùng được sẻ chia và lan tỏa. Những cảm giác đó, chẳng thể nào có được khi ta chỉ lẳng lặng tương tác trước màn hình máy tính.

hội nhập hay truyền thống?

Theo ông Trần Chí Đạt chia sẻ, sau khi kết thúc Hội sách, BTC sẽ có những tổng kết, đánh giá cụ thể để phát huy những kết quả đã làm được cũng như tiếp tục cải tiến, nâng cấp book365.vn nhằm thực hiện mục tiêu xuyên suốt của Hội sách đề ra. BTC cũng sẽ phối hợp các NXB, công ty sách, có kế hoạch và chiến lược cụ thể cho giai đoạn tiếp theo, hướng tới mục tiêu book365.vn trở thành địa chỉ tin cậy, yêu thích đối với độc giả khi tìm mua sách.

Thực tế, nếu vượt qua được những hạt sạn hạn chế, sự phát triển của hình thức trực tuyến sẽ là cơ hội cho cả ngành xuất bản trong thời đại 4.0. Song, các hình thức truyền thống cũng không vì thế mà có nguy cơ mai một. "Cá nhân em rất hào hứng và hy vọng sẽ có những Hội sách online tiếp theo, nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc đi hội sách offline thì em không hào hứng" - em Nhàn chia sẻ. "Mỗi hội sách đều có những sứ mệnh riêng của nó, việc cần làm của độc giả là, tận hưởng".

Lan Oanh