Một giấc mơ giấy và mái vòm ký ức
Câu chuyện được kể bằng hình khối, màu sắc, nhịp điệu không gian qua Top 10 Pavilion 2024, công trình triển lãm nghệ thuật công cộng vừa được khánh thành tại Hà Nội, khép lại mùa giải thứ bảy của Top 10 Awards, một trong những giải thưởng uy tín nhất trong lĩnh vực Kiến trúc - Nội thất - Công trình Xanh tại Việt Nam.
Ở trung tâm Pavilion là một mái vòm làm từ giấy dó - thứ giấy cổ xưa mà tổ tiên từng dùng để chép kinh, vẽ tranh, in sách. Nhưng lần này, giấy không lưu giữ chữ mà lưu giữ ánh sáng. Ánh sáng lọc qua những nếp gấp giấy mỏng, in bóng thời gian lên nền đất, nhắc người xem về một Việt Nam thủ công, kiên nhẫn, tinh tế đến từng chi tiết.
Kiến trúc sư Đạo Hoàng chia sẻ: "Những vật liệu từng bị loại bỏ, khi được tái sinh, không còn là rác thải mà trở thành chất liệu cho sự suy ngẫm. Pavilion là biểu tượng cho khả năng bắt đầu lại, từ chính những gì tưởng chừng đã kết thúc. Đó là một lát cắt chân thực và giàu ý nghĩa của kiến trúc hiện đại, nơi cái đẹp không chỉ đến từ hình thức, mà từ cả thái độ sống và tư duy trách nhiệm".
Trung tâm Pavilion là một mái vòm làm từ giấy dó
Mỗi nếp gấp trên mặt giấy như một nếp nhăn trên khuôn mặt người nghệ nhân. Những đường cong không đều, những vết xước nhỏ, tất cả trở thành chứng tích của bàn tay và tâm hồn chạm vào vật liệu. Trong một thế giới công nghiệp, giấy dó như một kháng cự mềm mại, nhắc nhở chúng ta về vẻ đẹp không hoàn hảo, không sản xuất hàng loạt, nhưng đậm đặc ký ức.
Đan xen trên nền giấy ấy là những lớp nhựa tái chế vốn từng là túi ni-lông vứt chỏng chơ ở đâu đó, dưới lòng kênh, bên vệ đường, hay trong chiếc thùng rác vô danh nào. Giờ đây, nhựa không còn vô tri. Nhựa được nấu chảy, định hình, ghép lại như những mảnh ghép ký ức. Mỗi tấm nhựa mang một sắc độ, một lịch sử riêng, một vết nứt hoặc vết hằn của thời gian.
Các công trình kiến trúc được thiết kế
Nhưng khi được lắp ráp lên khung sắt, nhựa cũ bỗng lấp lánh, không vì bóng bẩy, mà vì được tin tưởng. Tin rằng từ rác vẫn có thể sinh ra nghệ thuật. Từ vô ích vẫn có thể trở thành biểu tượng. Từ tàn dư vẫn có thể kết thành kiến trúc.
Không như giấy hay nhựa, thép đến với Pavilion bằng dáng vẻ lạnh lùng và chính xác. Nó không mềm mại, không đậm tính thủ công, nhưng nó cần thiết như khung xương cho một thân thể mong manh. Khi đứng giữa Pavilion, người ta thấy rõ cuộc đối thoại âm thầm giữa ba vật liệu: giấy đại diện cho truyền thống, nhựa cho quá khứ bị bỏ quên và thép cho hiện tại đầy cơ khí.
Sự hòa trộn ấy không hề gượng ép. Ngược lại, nó tạo nên một bản giao hưởng vật liệu, nơi mỗi chất liệu là một nhạc cụ, mỗi đường cong là một giai điệu, và mỗi tấm vách là một lời thì thầm về mối quan hệ giữa con người - môi trường - công nghệ.
Khi đứng giữa Pavilion, người ta thấy rõ cuộc đối thoại âm thầm giữa ba vật liệu
Nơi mỗi chất liệu là một nhạc cụ, mỗi đường cong là một giai điệu
Top 10 Pavilion - một giấc mơ nhỏ giữa phố thị
Công trình không lớn. Pavilion nằm gọn trong một không gian vừa đủ để đi dạo chậm rãi, để ngẩng đầu nhìn, và để cúi đầu nghĩ ngợi. Nhưng chính sự nhỏ bé ấy lại làm bật lên vẻ đẹp của sự tinh lọc - thứ nghệ thuật không phô trương, mà sống bằng chiều sâu.
Pavilion không chỉ trưng bày kiến trúc, nó kể chuyện. Chuyện về những kiến trúc sư khởi sự từ ước mơ, chuyện về cộng đồng góp công - góp vật liệu - góp ý tưởng, và cả chuyện về cách một xã hội đối mặt với khủng hoảng môi trường: không trốn tránh, không đổ lỗi, mà chuyển hóa.
Bởi vậy, dù chỉ là một triển lãm tạm thời, Pavilion vẫn sống như một tác phẩm nghệ thuật vị nhân sinh, nơi cái đẹp gắn liền với hành động, nơi hình khối được dựng lên bằng niềm tin, và nơi mọi người có thể dừng lại để hỏi mình: "Ta đã làm gì với thế giới này?"
Với 349 công trình dự thi, 30 tác phẩm xuất sắc đã được lựa chọn từ ba hạng mục
Song hành cùng Pavilion là lễ trao giải Top 10 Awards 2024 đánh dấu một cột mốc 7 năm tôn vinh những công trình không chỉ đẹp về hình thức, mà còn có chiều sâu nhân văn và giá trị cộng đồng.
Với 349 công trình dự thi, 30 tác phẩm xuất sắc đã được lựa chọn từ ba hạng mục: Nhà ở - Nội thất - Công trình Xanh. Nhưng điều đáng nói không nằm ở con số, mà ở tinh thần: mỗi công trình đoạt giải đều mang trong mình một câu chuyện sống động về vùng đất nó gắn bó, con người nó phục vụ, và vấn đề nó đối thoại.
Một ngôi nhà cho người Dao đỏ giữa đại ngàn Hoàng Su Phì, một quán cà phê cải tạo từ nhà kho tại Đồng Tháp, một thư viện cộng đồng làm từ tre ở miền Trung... Những công trình ấy như những đoạn thơ viết bằng gạch, bằng tre, bằng ánh sáng, bằng gió, bằng mùi đất mới không ồn ào, nhưng sâu sắc.
Khi kiến trúc không còn đứng một mình
Top 10 Awards không chỉ là giải thưởng mà là một không gian mở để gặp gỡ, học hỏi và chia sẻ giữa các thế hệ kiến trúc sư, giữa nhà thiết kế và cộng đồng, giữa truyền thống và tương lai.
Ở đó, kiến trúc không còn là đặc quyền của một nhóm người. Nó trở thành một cuộc đối thoại xã hội: nơi công trình gắn liền với trách nhiệm, nơi thẩm mỹ gắn với sinh thái, nơi sáng tạo gắn với sự sống. Những nhà thiết kế không còn chỉ nghĩ đến vật liệu mà còn nghĩ đến tác động, đến ký ức, đến những đứa trẻ sẽ lớn lên trong ngôi nhà ấy, con đường ấy, khu vườn ấy.
Mái vòm làm từ giấy dó - thứ giấy cổ xưa mà tổ tiên từng dùng để chép kinh, vẽ tranh, in sách
Top 10 Pavilion là câu trả lời. Không ồn ào, không khẳng định, chỉ im lặng hiện hữu như một bài thơ giữa lòng thành phố. Một mái vòm giấy thở bằng gió. Một bức tường nhựa lấp lánh ký ức. Một khung thép giữ chặt niềm tin. Một giấc mơ nhỏ nhưng đủ lay động lớn.
Và nếu bạn đi ngang Pavilion một chiều tháng Năm, hãy dừng lại, triển lãm được trưng bày tại vườn hoa Diên Hồng, Hoàn Kiếm đến hết 19/5/2025. Dưới vòm giấy dó ấy, lặng nghe tiếng thời gian, nghe tiếng nhựa cũ kể chuyện hồi sinh, nghe tiếng thép vọng lại nhịp bước của tương lai. Bởi giữa bao hỗn độn hôm nay, đôi khi, chính kiến trúc là người kể chuyện cuối cùng kể bằng ánh sáng, kể bằng im lặng, kể bằng những điều còn sót lại sau khi thế giới đã nói quá nhiều.
