Lăng Tự Đức được nhiều người biết đến là một trong những công trình đẹp nhất của kiến trúc cung đình thời nhà Nguyễn tọa lạc tại mảnh đất Cố Đô, đây cũng là nơi an nghỉ của vua Tự Đức. Sở hữu khung cảnh non nước hữu tình, thanh tao lại rất đậm chất Nho giáo, Lăng Tự Đức hứa hẹn sẽ là điểm đến gây thương nhớ trong hành trình khám phá xứ Huế.
Nơi an giấc của vị vua uyên bác với tâm hồn thi sĩ
Vua Tự Đức, tên húy là Nguyễn Phúc Hồng Nhậm, là một trong những vị vua trị vì lâu nhất của triều Nguyễn (1848-1883). Ông không chỉ được biết đến là một nhà chính trị tài năng, mà còn là một nhà thơ, nhà văn, nhà sử học và nhà thư pháp xuất sắc. Ông được đánh giá là vị hoàng đế hay chữ nhất của triều Nguyễn, với nhiều tác phẩm văn học, sử học có giá trị.
Khiêm Lăng được xây dựng từ năm 1864 đến năm 1867, nằm trong một khu vực yên tĩnh và thanh bình, cách trung tâm thành phố Huế khoảng 12 km. Lăng Tự Đức nằm tại một thung lũng thuộc làng Dương Xuân Thượng, tổng Cư Chánh, xã Thủy Biều. Hiện nay là Thôn Thủy Ba, phường Thủy Xuân, thành phố Huế, cách trung tâm thành phố Huế chỉ 6km.
Kiến trúc lăng Tự Đức phản ánh con người của một vị vua mang trong mình tấm lòng thi sĩ
Kiến trúc của Lăng Tự Đức phản ánh rõ nét tính cách của vị vua triều Nguyễn, đầy sự uy nghiêm nhưng vẫn có phần nhẹ nhàng, bay bổng và thơ văn. Mảnh đất để xây dựng được chia thành hai khu vực chính bao gồm tẩm điện và lăng mộ. Trong đó có gần 50 công trình lớn nhỏ và hầu hết đều có chữ Khiêm trong tên. Lăng Tự Đức được đánh giá là một trong những lăng tẩm đẹp nhất của thời nhà Nguyễn.
Lăng Tự Đức không chỉ là nơi an nghỉ của một vị vua, mà còn là một biểu tượng văn hóa, lịch sử và kiến trúc độc đáo của Việt Nam. Lăng mộ này vinh dự được công nhận là một trong 4 lăng tẩm đẹp nhất chốn cố đô Huế, một sự khẳng định cho giá trị nghệ thuật và kiến trúc vượt thời gian của nó.
Nơi đây nhẹ nhàng thanh tịnh, là chốn an yên của biết bao người
Và không chỉ dừng lại ở đó, Lăng Tự Đức còn được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới, một danh hiệu cao quý, chứng nhận giá trị toàn cầu của di tích lịch sử này. Sự công nhận này không chỉ là niềm tự hào của người dân Huế, mà còn là của cả dân tộc Việt Nam.
Thêm vào đó, Lăng Tự Đức còn là một trong những di tích lịch sử đầu tiên tại Việt Nam góp mặt trong bảo tàng số hóa 3D thuộc khuôn khổ dự án Google Arts & Culture. Điều này cho phép du khách trên toàn thế giới có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp của lăng mộ một cách sống động và chân thực ngay trên màn hình máy tính hoặc điện thoại di động.
Khiêm Lăng được hoàn thành năm 1873 - thời điểm ấy vua Tự Đức vẫn còn sống nên nơi này được vua gọi là Khiêm Cun
Với những giá trị to lớn về lịch sử, văn hóa và nghệ thuật, Lăng Tự Đức đã trở thành một trong những điểm tham quan nổi tiếng bậc nhất tại Huế, thu hút hàng ngàn lượt khách mỗi năm. Du khách đến đây không chỉ để chiêm ngưỡng vẻ đẹp kiến trúc độc đáo của lăng mộ, mà còn để tìm hiểu về lịch sử, văn hóa của triều Nguyễn và về cuộc đời của một vị vua tài năng, đa đoan.
Bố cục khu lăng gồm 2 phần chính, bố trí trên 2 trục lăng mộ và tẩm điện dọc song song với nhau cùng lấy núi Giáng Khiêm ở phía trước làm tiền án, núi Dương Xuân làm hậu chẩm, hồ Lưu Khiêm làm yếu tố minh đường
Nơi “sơn thuỷ hữu tình” đắm say lòng người
Vào tháng 12/1864, công trình Lăng Tự Đức chính thức được khởi công với sự góp sức của hơn 6.000 lính và thợ để đào hào, đắp lũy, xây thành quách và lăng mộ. Lăng Tự Đức trải qua nhiều lần thay tên đổi họ khác nhau trước khi được gọi là Khiêm Lăng cho đến tận bây giờ. Trước kia, vua đặt tên lăng là Vạn Niên cơ với ý nghĩa về một công trình trường tồn mãi với thời gian.
Hiện nay, di tích này cũng là một trong những điểm thu hút khách du lịch bậc nhất cố đô Huế
Ông tính toán thời gian xây lăng sẽ vào tầm 6 năm. Tuy nhiên, để công trình mau hoàn thiện, triều đình đã điều động hàng trăm nghìn thợ thuyền, dân phu và binh lính lao động quần quật giữa thời tiết khắc nghiệt của chốn cố đô. Điều này là nguyên dân trực tiếp dẫn đến cuộc nổi loạn Chày Vôi của anh em Đoàn Hữu Trưng vào năm 1866. Tuy nhanh chóng được dập tắt nhưng cuộc khởi nghĩa đã thật sự làm ảnh hưởng đến thanh danh của vị vua này.
Để xoa dịu lòng dân, ông phải viết điều trần tình, đổi tên từ Vạn Niên Cơ thành Khiêm Cung. Chữ “Khiêm” ở đây có nghĩa là khiêm tốn, khiêm nhường. Các công trình lớn nhỏ trong lăng cũng đều có chữ “Khiêm” ở trong tên cả. Vào năm 1873, Khiêm cung chính thức hoàn thành. 10 năm sau đó, khi vua Tự Đức băng hà, lăng chính thức được đổi tên thành Khiêm Lăng và tồn tại cho đến ngày nay, song song với cái tên quen thuộc là Lăng Tự Đức mà mọi người vẫn thường gọi.
Nằm yên bình tại vị trí núi non trùng điệp, địa điểm này sẽ mang lại nhiều trải nghiệm thú vị cho du khách
Ngay từ khoảnh khắc đầu tiên đặt chân đến đây, du khách sẽ không khỏi ngỡ ngàng trước vẻ đẹp thơ mộng, non nước hữu tình của Lăng Tự Đức. Không gian nơi đây tựa như tách biệt khỏi thế giới ồn ào, náo nhiệt bên ngoài, mang đến cảm giác yên bình, thư thái đến lạ thường.
Nếu Lăng Gia Long mang vẻ đẹp cổ kính, tịch mịch, gợi nhớ về một thời đã qua, Lăng Minh Mạng lại uy nghiêm và tráng lệ bậc nhất, thể hiện sự hùng vĩ của triều Nguyễn, Lăng Khải Định được thiết kế theo phong cách giao thoa giữa những nét cổ điển và hiện đại, có chút cách tân trong vật liệu xây dựng và trang trí, thì Lăng Tự Đức lại sở hữu một dáng vẻ nhã nhặn, nên thơ hơn cả. Lăng Tự Đức không chỉ là nơi an nghỉ của một vị vua, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, kết hợp hài hòa giữa kiến trúc và thiên nhiên.
Làm vua trong bối cảnh xã hội khó khăn, giặc ngoại xâm tấn công, huynh đệ trong nhà lục đục, vua Tự Đức để trốn tránh cuộc đời khắc nghiệt này đã cho xây dựng khu lăng tẩm như một cung đình thứ hai
Từ trên cao, du khách có thể nhìn bao quát toàn cảnh khu lăng mộ và cảnh quan thiên nhiên xung quanh. Những hồ nước trong xanh, những con đường lát đá quanh co, những hàng cây cổ thụ rợp bóng mát... tất cả tạo nên một bức tranh sơn thủy hữu tình, khiến lòng người cảm thấy thư thái, nhẹ nhàng.
Lăng Tự Đức được chia thành hai khu vực chính gồm khu vực tẩm điện và lăng mộ với gần 50 công trình lớn nhỏ trải dài. Hai phần này được bố trí song song với nhau, tiền án là núi Giáng Khiêm, hậu chẩm là núi Dương Xuân, minh đường chính là hồ Lưu Khiêm.
Các công trình kiến trúc, từ những điện thờ uy nghiêm đến những lăng mộ tĩnh lặng, được bố trí một cách hài hòa và tinh tế trong khuôn viên Lăng Tự Đức. Không gian nơi đây không mang đến cảm giác quá dày đặc, ngột ngạt mà thay vào đó là sự thoáng đãng, rộng rãi, giúp du khách cảm thấy thư thái, dễ chịu ngay từ những bước chân đầu tiên.
Những hàng thông xanh rì rào, uốn mình theo những con đường lát đá quanh co, tạo nên một khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp và yên bình. Hồ nước nhỏ tĩnh lặng, phản chiếu những hàng cây xanh mát và những công trình kiến trúc cổ kính như một bức tranh thủy mặc sống động.
Cảnh vật yên bình chốn cung cấm
Tất cả những yếu tố đó hòa quyện vào nhau, tạo nên một tổng thể không gian lăng vừa giữ trọn vẹn sự uy nghiêm bậc nhất của chốn đế vương, vừa phảng phất hơi thở lãng mạn, bay bổng đúng chất vị vua có tâm hồn thi sĩ.
Đặc biệt, khi tới đây phải ghé thăm Khiêm Cung Môn nơi Lăng Tự Đức. Đây là công trình hai tầng dạng vọng lâu nằm trên nền cao, thẳng hàng với Dũ Khiêm Tạ, ở giữa là điện Hòa Khiêm. Công trình này được xây dựng bên hồ mang yếu tố “minh đường” để “tụ thủy, tích phúc”. Sinh thời, vua Tự Đức thường ghé đến nghỉ ngơi mỗi khi có dịp đến lăng. Đây cũng là nơi ông thường xuyên xử lý các công việc triều chính. Khi ông qua đời, điện Hòa Khiêm được dùng làm nơi thờ phượng bài vị của ông và hoàng hậu.
Tại Khiêm Cung Môn, người ta thường thả hoa sen. Tới mùa hoa nở, hương thơm nhè nhẹ theo cơn gió bay khắp không gian khiến ai đến đây cũng cảm thấy nhẹ nhàng và bình yên đến lạ. Giữa hồ còn có các hòn đảo nhỏ khác để trồng hoa và nuôi thú nữa. Xung quanh Khiêm Cung Môn chính là Xung Khiêm Tạ và Dũ Khiêm Tạ. Đây là nơi vua thường ngồi đọc sách, ngâm thơ và tận hưởng cảnh sắc thiên nhiên non nước hữu tình với mùi hương đồng cỏ nội phảng phất khắp bốn bề không gian và ríu rít tiếng chim muông í ới gọi bầy.
Nơi đây lưu giữ sự hưng thịnh của một triều đại, cũng là tâm hồn đầy lãng mạn của một vụ vua hiền từ
Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, Lăng Tự Đức vẫn sừng sững đứng đó, hiên ngang giữa đất trời cố đô Huế, như một chứng nhân lịch sử hào hùng, minh chứng rõ nét nhất về một thời kỳ lẫy lừng của vị vua uyên bác, thâm sâu. Thời gian có thể làm phai màu những bức tường, bào mòn những hoa văn, nhưng không thể làm phai mờ những giá trị văn hóa, lịch sử mà Lăng Tự Đức mang trong mình. Tương tự như những công trình cổ kính khác tại Huế, Lăng Tự Đức tựa như một bức tranh cổ kính, phảng phất dư vị hoài cổ nhưng vẫn quyến rũ và hấp dẫn đến lạ kỳ.
Nếu có dịp về cố đô Huế vào một ngày nắng đẹp, đừng quên ghé thăm Lăng Tự Đức để chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính, uy nghiêm và cảm nhận không gian yên bình, thư thái nơi đây. Lăng Tự Đức chắc chắn sẽ là một điểm đến đáng nhớ trong hành trình khám phá cố đô Huế của bạn.
